Πραστιό-Μεσόροτσος 2016: νέα ευρήματα

Πραστιό-Μεσόροτσος Τμήμα από νεολιθικό ειδώλιο (φωτ. Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου).

Οι αρχαιότερες ενδείξεις χρήσης του χώρου ανάγονται στην Ακεραμική Νεολιθική περίοδο. Κατά το 2016 η ομάδα διερεύνησε σειρά από ρηχούς αποθέτες (λάκκους), πολλοί εκ των οποίων περιείχαν σπασμένα αντικείμενα που είχαν εναποτεθεί με τελετουργικό τρόπο. Ανάμεσά τους και αντικείμενα από πικρόλιθο, λίθινα αγγεία και ανθρώπινα οστά. Ο αρχαιότερος από τους αποθέτες ανήκει στην Ακεραμική Νεολιθική περίοδο, ενώ ο υστερότερος στην Ύστερη Νεολιθική.

Η ομάδα διερεύνησε σειρά από αποθέτες

Τη λήξη της ανασκαφικής περιόδου του 2016 της αρχαιολογικής αποστολής του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, στη θέση Πραστιό-Μεσόροτσος στην επαρχία Πάφου, ανακοίνωσε το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου. Οι ανασκαφές διήρκησαν από τις 24 Ιουλίου μέχρι τις 24 Αυγούστου 2016, υπό τη διεύθυνση του δρος Andrew McCarthy, Βοηθού Καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας, Κλασικών Σπουδών και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου και Διευθυντή του Αμερικανικού Ινστιτούτου Κυπριακών Αρχαιολογικών Ερευνών (CAARI). Στο ανασκαφικό πρόγραμμα
συνεργάζονται ειδικοί από διάφορες χώρες όπως και φοιτητές. Πρόκειται για την ένατη ανασκαφική περίοδο στο χώρο ενώ η ομάδα έχει διερευνήσει τέσσερις περιοχές, αποκαλύπτοντας κατάλοιπα που χρονολογούνται στη Νεολιθική, τη Χαλκολιθική, την Πρώιμη και τη Μέση Εποχή του Χαλκού, όπως και στην Ύστερη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδο.

Οι αρχαιότερες ενδείξεις χρήσης του χώρου ανάγονται στην Ακεραμική Νεολιθική περίοδο. Κατά το 2016 η ομάδα διερεύνησε σειρά από ρηχούς αποθέτες (λάκκους), πολλοί εκ των οποίων περιείχαν σπασμένα αντικείμενα που είχαν εναποτεθεί με τελετουργικό τρόπο. Ανάμεσά τους και αντικείμενα από πικρόλιθο, λίθινα αγγεία και ανθρώπινα οστά. Ο αρχαιότερος από τους αποθέτες ανήκει στην Ακεραμική Νεολιθική περίοδο, ενώ ο υστερότερος στην Ύστερη Νεολιθική. Κατά το 2016, επίσης, η ομάδα συνέχισε την ανασκαφή αποθετών που χρονολογούνται στην Ύστερη Νεολιθική περίοδο. Στο γέμισμα ενός αποθέτη βρέθηκε τμήμα ανθρωπόμορφου ειδωλίου κατασκευασμένου από άψητο πηλό. Το θραύσμα σώζει χαράξεις που πιθανόν υποδηλώνουν πέντε δάκτυλα ποδιού αλλά και μισή ηβική χώρα, παραπέμποντας στο αριστερό κάτω άκρο γυναικείου ειδωλίου. Το εύρημα αυτό επιβεβαιώνει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα των αποθετών αυτών στους οποίους θάβονταν με τελετουργικό τρόπο διάφορα σπασμένα αντικείμενα. Τα ευρήματα αυτά αποδεικνύουν τη χρήση του χώρου από την Ακεραμική Νεολιθική μέχρι την Ύστερη Νεολιθική.

Κατά τις προηγούμενες ανασκαφικές περιόδους, η ομάδα αποκάλυψε σειρά από κυκλικά κτίρια της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Τα κτίρια αυτά είναι ασυνήθιστα σε αυτή την περίοδο και φανερώνουν μια συνέχεια με την Ύστερη Χαλκολιθική περίοδο. Περί τα τέλη της Πρώιμης και τις αρχές της Μέσης Εποχής του Χαλκού σημειώνεται μια σημαντική αλλαγή στην αρχιτεκτονική αλλά και στην κοινωνική δομή. Το 2016 συνεχίστηκε η ανασκαφή των καταλοίπων της μετάβασης αυτής από την Πρώιμη στη Μέση Εποχή του Χαλκού. Είναι πλέον φανερό ότι η αρχιτεκτονική της Μέσης Εποχής του Χαλκού βασίστηκε στην υπάρχουσα δομή των κτιρίων της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Αυτό σημαίνει ότι οι μεγάλες κοινωνικές αλλαγές που συνέβησαν στο χώρο έγιναν με γοργούς ρυθμούς και αλλεπάλληλα και πιθανόν να πρόκειται για προσαρμογές μιας ομάδας ανθρώπων παρά για εμφάνιση νέων κοινωνικών ομάδων στο χώρο. Επίσης, οι φετινές έρευνες αποκάλυψαν ότι οι κάτοικοι της Μέσης Εποχής του Χαλκού άρχισαν να δημιουργούν αναβαθμίδες στη γη τους και να σχεδιάζουν τη διάταξη του χωριού τους με πιο δομημένο και προγραμματισμένο τρόπο. Το φαινόμενο των αναβαθμίδων σημειώνεται σε διάφορα σημεία στη θέση αυτή, με αποκορύφωμα τον μνημειακό τοίχο πλάτους 1,2 μ. Το στοιχείο αυτό φανερώνει μια εξέλιξη στη χρήση και στον έλεγχο του χώρου λίγο προτού αυτός εγκαταλειφθεί στο τέλος της Μέσης Εποχής του Χαλκού.

Ο δρ Tate Paulette από το Brown University χρησιμοποιεί υπεδάφιο ραντάρ το οποίο παρείχε το Ινστιτούτο Κύπρου

Το 2016 πραγματοποιήθηκε επίσης γεωφυσική επισκόπηση και συλλογή επιφανειακού υλικού στην ανατολική όχθη του ποταμού Διάριζου, δίπλα από το εγκαταλελειμμένο χωριό Πραστιό. Οι έρευνες αυτές έγιναν σε συνεργασία με το Massachusetts Institute of Technology (MIT), το Brown University και το Ινστιτούτο Κύπρου. Πιστεύεται ότι στο χώρο αυτό βρισκόταν το νεκροταφείο της Μέσης Εποχής του Χαλκού. Διεξήχθη εντατική συλλογή επιφανειακού υλικού και χρησιμοποιήθηκαν υπεδάφιο ραντάρ (Ground Penetrating Radar) και μαγνητομετρία ούτως ώστε να διερευνηθεί η χρήση της γης κατά τους προϊστορικούς και ιστορικούς χρόνους. Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της γεωφυσικής έρευνας δείχνουν ότι δεν υπάρχουν εκτεταμένα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα αλλά κάποια στοιχεία που μπορούν να ερμηνευθούν ως κοιλώματα τα οποία μπορεί να είναι τάφοι. Τα αποτελέσματα αυτά, σε συνάρτηση με την παρουσία κεραμικής της Μέσης Εποχής του Χαλκού στηρίζουν την υπόθεση ότι πρόκειται για το νεκροταφείο του οικισμού που βρίσκεται στην απέναντι όχθη του ποταμού.

Κατά την επιφανειακή επισκόπηση της περιοχής έκπληξη προκάλεσε η αριθμητικά μεγάλη παρουσία ελληνιστικής κεραμικής, η οποία δεν ήταν προηγουμένως γνωστή σε αυτή τη θέση. Ανάμεσα στα κεραμικά θραύσματα υπήρχαν και κεραμίδια οροφής της Ελληνιστικής περιόδου, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι στην περιοχή θα υπήρχαν ελληνιστικά κτίσματα. Είναι γνωστό ότι στην απέναντι όχθη του ποταμού υπήρχε ακμάζων ελληνιστικός οικισμός στη θέση Πραστιό-Λακριές (Περιοχή ΙΙ). Η αποστολή έχει κάνει αναφορά στον οικισμό αυτό σε προηγούμενα χρόνια. Τα νέα αυτά στοιχεία φανερώνουν ότι πολύ πιθανόν ο ελληνιστικός αυτός οικισμός να απλωνόταν και στις δύο όχθες του ποταμού.-/www.archaiologia.gr.

Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο … ΟΔΥΣΣΕΙΑ

Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (NAM) γιορτάζει την 150η επέτειό του στις 3 Οκτωβρίου, με μια νέα προσωρινή έκθεση, με τίτλο «Οδύσσεια». Με τον τρόπο αυτό, το μουσείο ελπίζει να δείξει την δική του  Οδύσσεια στο να γίνει ένας πολιτιστικός φάρος για τον κόσμο με την πλουσιότερη συλλογή των τεχνουργημάτων από την ελληνική αρχαιότητα. Η Νέα έκθεση του σχεδιάζει να δώσει στους επισκέπτες τη μοναδική ευκαιρία να θαυμάσουν 184 εκθέματα από την συλλογή του, καθώς και έξι από : τρία από το Επιγραφικό Μουσείο της Αθήνας και άλλα τρία από το Μουσείο της Ακρόπολης. Οι επισκέπτες θα δουν επίσης μερικές «εκπλήξεις» στην οθόνη που περιγράφει με λεπτομέρειες τις περιπέτειες των ανθρώπων από τη Νεολιθική εποχή μέχρι και τη ρωμαϊκή εποχή.

Εκτός από την αξία των αντικειμένων , η ομορφιά της οθόνης έχει παρουσιαστεί ως  μαρμάρινη όπου καλύπτεται με τις αποχρώσεις του βαθύ μπλε της θάλασσας και με  ηχητικά εφέ, καθιστώντας την έκθεση μια σφαιρική εμπειρία. Προσθέστε αυτό στα  λόγια που ακούγωνται εκεί από  σύγχρονους Έλληνες ποιητές όπως τον Καβάφη, Γιώργο Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη και Γιάννη Ρίτσο καθιστώντας την μία  συναισθηματικά φορτισμένη έκθεση.

Η ίδια η αφήγηση επικεντρώνεται σε τρεις θεματικές ενότητες: 

(1) Η διαδρομή προσφέρει στοιχεία για την αναζήτηση του ανθρώπου για τις πρώτες ύλες, τις γνώσεις και τις ιδέες. Ο επισκέπτης μπαίνει σε ένα εννοιολογικό πλοίο και να ταξιδεύει  μέσα από τους μύθους που συνόδευαν τα θαλάσσια ταξίδια των αρχαίων ανθρώπων δίνοντας μια υπαινικτική μορφή στο περιβάλλον της περιπέτειας και της γνώσης.

(2) Η έννοια της Ιθάκης, εμπνευσμένο από την επάνοδο (Νόστος) του Οδύσσεα είναι αφιερωμένο στις πατρίδες όλων των ανθρώπων. Αυτές οι καθολικές ιδέες και έννοιες που επεξηγούνται από τα έργα που ενσωματώνουν τη συλλογική προσπάθεια των κοινωνιών για τη διασφάλιση της ανάπτυξης και της ευημερίας, καθώς και την ανάγκη της ανθρώπινης ύπαρξης να αψηφούν φθαρτότητα της.

(3) Η έξοδος εμφανίζεται μέσα από τις αρχαίες δημιουργίες που οριοθετούν συμβολικά μεγάλα επιτεύγματα που καλούν τον σύγχρονο επισκέπτη να πάρει τη σκυτάλη και να συνεχίσει τη δημιουργικότητα.

Η μουσική για την έκθεση είναι ευγενική προσφορά του συνθέτη Βαγγέλη Παπαθανασίου από τα έργα του «Ιθάκη» και «ΦΩΝΕΣ – “VOICES – Dream in an Οpen Place.”
 Το Ίδρυμα Ευγενίδου προσφέρεται τον εξοπλισμό και την εφαρμογή του έναστρου ουρανού όπου ο Οδυσσέας κοιτάζει για να βρει την επιστροφή του στο Ιθάκη από το νησί της Καλυψώς, ενώ το Εθνικό Θέατρο προσφέρει το  θεατρικό κοστούμι του «Οιδίποδα του βασιλιά.» Και οι δύο από αυτές τις προσφορές συμβάλλουν στην ενίσχυση της εμπειρίας του επισκέπτη στα αντίστοιχα τμήματα της έκθεσης. Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος προσφέρει μια γενναιόδωρη δωρεά για την οθόνη.

Η έκθεση συνοδεύεται από κατάλογο στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα, μια δημοσίευση του ΤΑΠ. Ο όγκος αυτός για την επέτειο περιλαμβάνει κείμενα που παρουσιάζουν τη διαχρονική πορεία και την άσκηση των ανθρώπων που έζησαν και δημιούργησαν στον ελλαδικό χώρο και την ευρύτερη περιοχή  της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς και τα αποτελέσματα της διεθνούς έρευνας έργα που σήμερα διεξάγονται με επίκεντρο σημαντικές  αρχαιότητες ,είναι οι συλλογές του Μουσείου, με όλη αυτή την πλούσια εικονογράφηση. Ο Επίλογος είναι αφιερωμένος στην 150 χρόνων μακρά ιστορία του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και εμπλουτίζεται με κείμενα για την επιστημονική, εκπαιδευτική και κοινωνική προσφορά του.

Τα εγκαίνια της έκθεσης έχει προγραμματιστεί για Δευτέρα 3 Οκτώβρη 2016, μια ιδιαίτερα συμβολική ημερομηνία, δεδομένου ότι ήταν σε μια άλλη Δευτέρα, πριν από 150 χρόνια, ότι ο θεμέλιος λίθος του πρώτου Εθνικού Μουσείου στη χώρα που από τον βασιλιά Γεώργιο Α ‘ , με την παρουσία του ολόκληρη την ομάδα των υπουργών και των πολιτικών, θρησκευτικών, στρατιωτικών και δημοτικές αρχές.
Τα επίσημα εγκαίνια είναι την Δευτέρα 3 Οκτωβρίου σε μια πρόσκληση-μόνο γεγονός. Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος θα εγκαινιάσει την εκδήλωση με την παρουσία του Υπουργού Πολιτισμού Αριστείδης Μπαλτάς. Ηθοποιός Όλια Λαζαρίδου θα απαγγείλει ποίημα Ιθάκη του Καβάφη.