Μικρά Ασία: Αρχαίο συμφωνητικό μίσθωσης ανακαλύφθηκε στην αρχαία πόλη Τέως

Οι ανασκαφές που βρίσκονται σε εξέλιξη στην αρχαία πόλη Τέως στην επαρχία της Σμύρνης στη Μικρά Ασία έφεραν στο φως μια επιγραφή 2200 ετών που πιστεύεται ότι είναι μια ολοκληρωμένη συμφωνία ενοικίασης της εποχής.

Η συμφωνία, η οποία προφανώς γίνεται με έναν εγγυητή και έξι μάρτυρες,  μεταξύ των οποίων και
επικεφαλής της πόλης, αναφέρει και επιπλήξεις σε περίπτωση παράνομης χρήσης της γης και των κτηρίων.

Ο καθηγητής Μ. Αντάκ, επικεφαλής του τμήματος Προϊστορικών Γλωσσών και Πολιτισμών του Πανεπιστημίου Ακντενίζ, δήλωσε ότι ο Ηρόδοτος δίνει πληροφορίες σχετικά με την αρχαία πόλη Τέως.

[Η Τέως ιδρύθηκε το 1100 π. Χ. από Μινωίτες από τον Ορχομενό, Ίωνες και Βοιωτούς. Η πόλη ανήκε στο Κοινό των Ιώνων (ή Ιωνική Δωδεκάπολη)].
«Η Τέως είναι μία από τις πιο παραγωγικές πόλεις στην Μ.Ασία, όσον αφορά το περιεχόμενο των επιγραφών.

Η διοικητική και περιφερειακή δομή της πόλης μπορεί να γίνει κατανοητή από τις επιγραφές, οι οποίες δίνουν πολύ λεπτομερείς πληροφορίες για την κατοίκηση της πόλης από τους Έλληνες, καθώς και στη ρωμαϊκή περίοδο.

Περίπου 200 (ελληνικές) επιγραφές ανακαλύφθηκαν, έως το 2010 και σήμερα ως το 2016 έχουν ανακαλυφθεί συνολικά περίπου 400 (ελληνικές) επιγραφές», πρόσθεσε.

Μεταξύ των επιγραφών, μία έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον με αρκετά πλούσιο περιεχόμενο. Η συμφωνία έγινε σε μια στήλη 1,5 μέτρων, πυκνογραμμένη σε 58 σειρές δίνει λεπτομέρειες της σύμβασης για την παραχώρηση ενός χώρου που περιλαμβάνει κτήρια, δούλους, ιερό βωμό και καθορίζεται η χρήση του.

Από την πόλη Τέως κατάγονται οι ποιητές Ανακρέων, Αντίμαχος, Επίκουρος, Ναυσιφάνης, Απελλήκων καθώς ο ιστορικός Εκαταίος και αρκετοί σημαντικοί φιλόσοφοι και καλλιτέχνες γνωστοί στην αρχαιότητα.- ΠΗΓΗ/www. mikres-ekdoseis.gr

Πραστιό-Μεσόροτσος 2016: νέα ευρήματα

Πραστιό-Μεσόροτσος Τμήμα από νεολιθικό ειδώλιο (φωτ. Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου).

Οι αρχαιότερες ενδείξεις χρήσης του χώρου ανάγονται στην Ακεραμική Νεολιθική περίοδο. Κατά το 2016 η ομάδα διερεύνησε σειρά από ρηχούς αποθέτες (λάκκους), πολλοί εκ των οποίων περιείχαν σπασμένα αντικείμενα που είχαν εναποτεθεί με τελετουργικό τρόπο. Ανάμεσά τους και αντικείμενα από πικρόλιθο, λίθινα αγγεία και ανθρώπινα οστά. Ο αρχαιότερος από τους αποθέτες ανήκει στην Ακεραμική Νεολιθική περίοδο, ενώ ο υστερότερος στην Ύστερη Νεολιθική.

Η ομάδα διερεύνησε σειρά από αποθέτες

Τη λήξη της ανασκαφικής περιόδου του 2016 της αρχαιολογικής αποστολής του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, στη θέση Πραστιό-Μεσόροτσος στην επαρχία Πάφου, ανακοίνωσε το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου. Οι ανασκαφές διήρκησαν από τις 24 Ιουλίου μέχρι τις 24 Αυγούστου 2016, υπό τη διεύθυνση του δρος Andrew McCarthy, Βοηθού Καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας, Κλασικών Σπουδών και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου και Διευθυντή του Αμερικανικού Ινστιτούτου Κυπριακών Αρχαιολογικών Ερευνών (CAARI). Στο ανασκαφικό πρόγραμμα
συνεργάζονται ειδικοί από διάφορες χώρες όπως και φοιτητές. Πρόκειται για την ένατη ανασκαφική περίοδο στο χώρο ενώ η ομάδα έχει διερευνήσει τέσσερις περιοχές, αποκαλύπτοντας κατάλοιπα που χρονολογούνται στη Νεολιθική, τη Χαλκολιθική, την Πρώιμη και τη Μέση Εποχή του Χαλκού, όπως και στην Ύστερη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδο.

Οι αρχαιότερες ενδείξεις χρήσης του χώρου ανάγονται στην Ακεραμική Νεολιθική περίοδο. Κατά το 2016 η ομάδα διερεύνησε σειρά από ρηχούς αποθέτες (λάκκους), πολλοί εκ των οποίων περιείχαν σπασμένα αντικείμενα που είχαν εναποτεθεί με τελετουργικό τρόπο. Ανάμεσά τους και αντικείμενα από πικρόλιθο, λίθινα αγγεία και ανθρώπινα οστά. Ο αρχαιότερος από τους αποθέτες ανήκει στην Ακεραμική Νεολιθική περίοδο, ενώ ο υστερότερος στην Ύστερη Νεολιθική. Κατά το 2016, επίσης, η ομάδα συνέχισε την ανασκαφή αποθετών που χρονολογούνται στην Ύστερη Νεολιθική περίοδο. Στο γέμισμα ενός αποθέτη βρέθηκε τμήμα ανθρωπόμορφου ειδωλίου κατασκευασμένου από άψητο πηλό. Το θραύσμα σώζει χαράξεις που πιθανόν υποδηλώνουν πέντε δάκτυλα ποδιού αλλά και μισή ηβική χώρα, παραπέμποντας στο αριστερό κάτω άκρο γυναικείου ειδωλίου. Το εύρημα αυτό επιβεβαιώνει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα των αποθετών αυτών στους οποίους θάβονταν με τελετουργικό τρόπο διάφορα σπασμένα αντικείμενα. Τα ευρήματα αυτά αποδεικνύουν τη χρήση του χώρου από την Ακεραμική Νεολιθική μέχρι την Ύστερη Νεολιθική.

Κατά τις προηγούμενες ανασκαφικές περιόδους, η ομάδα αποκάλυψε σειρά από κυκλικά κτίρια της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Τα κτίρια αυτά είναι ασυνήθιστα σε αυτή την περίοδο και φανερώνουν μια συνέχεια με την Ύστερη Χαλκολιθική περίοδο. Περί τα τέλη της Πρώιμης και τις αρχές της Μέσης Εποχής του Χαλκού σημειώνεται μια σημαντική αλλαγή στην αρχιτεκτονική αλλά και στην κοινωνική δομή. Το 2016 συνεχίστηκε η ανασκαφή των καταλοίπων της μετάβασης αυτής από την Πρώιμη στη Μέση Εποχή του Χαλκού. Είναι πλέον φανερό ότι η αρχιτεκτονική της Μέσης Εποχής του Χαλκού βασίστηκε στην υπάρχουσα δομή των κτιρίων της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Αυτό σημαίνει ότι οι μεγάλες κοινωνικές αλλαγές που συνέβησαν στο χώρο έγιναν με γοργούς ρυθμούς και αλλεπάλληλα και πιθανόν να πρόκειται για προσαρμογές μιας ομάδας ανθρώπων παρά για εμφάνιση νέων κοινωνικών ομάδων στο χώρο. Επίσης, οι φετινές έρευνες αποκάλυψαν ότι οι κάτοικοι της Μέσης Εποχής του Χαλκού άρχισαν να δημιουργούν αναβαθμίδες στη γη τους και να σχεδιάζουν τη διάταξη του χωριού τους με πιο δομημένο και προγραμματισμένο τρόπο. Το φαινόμενο των αναβαθμίδων σημειώνεται σε διάφορα σημεία στη θέση αυτή, με αποκορύφωμα τον μνημειακό τοίχο πλάτους 1,2 μ. Το στοιχείο αυτό φανερώνει μια εξέλιξη στη χρήση και στον έλεγχο του χώρου λίγο προτού αυτός εγκαταλειφθεί στο τέλος της Μέσης Εποχής του Χαλκού.

Ο δρ Tate Paulette από το Brown University χρησιμοποιεί υπεδάφιο ραντάρ το οποίο παρείχε το Ινστιτούτο Κύπρου

Το 2016 πραγματοποιήθηκε επίσης γεωφυσική επισκόπηση και συλλογή επιφανειακού υλικού στην ανατολική όχθη του ποταμού Διάριζου, δίπλα από το εγκαταλελειμμένο χωριό Πραστιό. Οι έρευνες αυτές έγιναν σε συνεργασία με το Massachusetts Institute of Technology (MIT), το Brown University και το Ινστιτούτο Κύπρου. Πιστεύεται ότι στο χώρο αυτό βρισκόταν το νεκροταφείο της Μέσης Εποχής του Χαλκού. Διεξήχθη εντατική συλλογή επιφανειακού υλικού και χρησιμοποιήθηκαν υπεδάφιο ραντάρ (Ground Penetrating Radar) και μαγνητομετρία ούτως ώστε να διερευνηθεί η χρήση της γης κατά τους προϊστορικούς και ιστορικούς χρόνους. Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της γεωφυσικής έρευνας δείχνουν ότι δεν υπάρχουν εκτεταμένα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα αλλά κάποια στοιχεία που μπορούν να ερμηνευθούν ως κοιλώματα τα οποία μπορεί να είναι τάφοι. Τα αποτελέσματα αυτά, σε συνάρτηση με την παρουσία κεραμικής της Μέσης Εποχής του Χαλκού στηρίζουν την υπόθεση ότι πρόκειται για το νεκροταφείο του οικισμού που βρίσκεται στην απέναντι όχθη του ποταμού.

Κατά την επιφανειακή επισκόπηση της περιοχής έκπληξη προκάλεσε η αριθμητικά μεγάλη παρουσία ελληνιστικής κεραμικής, η οποία δεν ήταν προηγουμένως γνωστή σε αυτή τη θέση. Ανάμεσα στα κεραμικά θραύσματα υπήρχαν και κεραμίδια οροφής της Ελληνιστικής περιόδου, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι στην περιοχή θα υπήρχαν ελληνιστικά κτίσματα. Είναι γνωστό ότι στην απέναντι όχθη του ποταμού υπήρχε ακμάζων ελληνιστικός οικισμός στη θέση Πραστιό-Λακριές (Περιοχή ΙΙ). Η αποστολή έχει κάνει αναφορά στον οικισμό αυτό σε προηγούμενα χρόνια. Τα νέα αυτά στοιχεία φανερώνουν ότι πολύ πιθανόν ο ελληνιστικός αυτός οικισμός να απλωνόταν και στις δύο όχθες του ποταμού.-/www.archaiologia.gr.

Εμπλουτίζεται ο αρχαιολογικός Άτλαντας της Δήλου.

Από την υποβρύχια έρευνα καταγράφηκαν κτηριακές κατασκευές άγνωστες μέχρι σήμερα καθώς και δομικό υλικό καθ’ όλο σχεδόν το μήκος της δυτικής ακτογραμμής.

Ίχνη βυθισμένης συνοικίας στη Δήλο…Κτιριακά κατάλοιπα που ανακαλύφθηκαν στη δυτική ακτή της Δήλου* Λιμενικές εγκαταστάσεις που ήταν άγνωστες στους επιστήμονες μέχρι τώρα, κατάλοιπα βυθισμένων κτιρίων, είκοσι θραύσματα κιόνων και πεσσών και ένα ακόμα ναυάγιο με άφθονη κεραμική εντοπίστηκαν τον Σεπτέμβριο στη Δήλο.

Υποβρύχια έρευνα στη δυτική ακτή της Δήλου

Στο διάστημα 5 έως 15 Σεπτεμβρίου 2016 πραγματοποιήθηκε η πρώτη συνεργατική υποβρύχια έρευνα στη Δήλο με τη Γαλλική Σχολή Αθηνών (EFA), υπό τη Διεύθυνση της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων (EAA). Επιστημονικοί υπεύθυνοι της έρευνας από  πλευράς της ΕΕΑ ήταν η καταδυόμενη αρχιτέκτονας Αικ. Ταγωνίδου και από πλευράς EFA ο δρ J.-Ch. Moretti.

Η υποβρύχια έρευνα αφορούσε στη χαρτογράφηση-αποτύπωση των βυθισμένων  αρχαιολογικών καταλοίπων της δυτικής ακτής της Δήλου και την ενσωμάτωση των κτηριακών αποτυπώσεων και δεδομένων της στο σύστημα (SIG) της Γαλλικής Σχολής Αθηνών για τη Δήλο.

Στη διάρκεια της έρευνας εντοπίστηκαν κτηριακά κατάλοιπα, καθώς και είκοσι θραύσματα κιόνων και πεσσών.

Από την υποβρύχια έρευνα καταγράφηκαν κτηριακές κατασκευές άγνωστες μέχρι σήμερα καθώς και δομικό υλικό καθ’ όλο σχεδόν το μήκος της δυτικής ακτογραμμής. Σημαντική είναι η ανακάλυψη ισχυρής κατασκευής πλάτους 4 μ. που πλαισιώνει την ακτή και τον γνωστό μέχρι σήμερα προβλήτα (môle), καθώς και εκτεταμένου αναχώματος βαθύτερα μέσα στη θάλασσα, γεγονός που αλλάζει τα μέχρι τώρα γνωστά δεδομένα της αρχαίας τοπογραφίας στο νησί.

Βορειότερα των κατασκευών αυτών εντοπίστηκε μια συστάδα μεγάλου μεγέθους ογκολίθων από ντόπιο γρανίτη, τοποθετημένη με σκοπό την προστασία της παράκτιας ζώνης από τη θαλάσσια διάβρωση. Ακόμα βορειότερα εντοπίζονται κτηριακά κατάλοιπα, καθώς και είκοσι θραύσματα κιόνων και πεσσών.

Τμήμα του φορτίου του ναυαγίου σώζεται κάτω από τον αμμώδη πυθμένα.

Κατά τη διάρκεια των ερευνών εντοπίστηκε επίσης ναυάγιο υστεροελληνιστικών-ρωμαϊκών χρόνων. Σημαντικό τμήμα του φορτίου του διασώζεται κάτω από τον αμμώδη πυθμένα (ακέραιοι αμφορείς διαφόρων τύπων, μικρότερα αντικείμενα και χρηστικά είδη).

Εν κατακλείδι από τα νέα δεδομένα της υποβρύχιας έρευνας προκύπτει ότι μεγάλο μέρος των λιμενικών εγκαταστάσεων που εξασφάλιζαν παντοιοτρόπως την προστασία του νησιού καθώς και μεγάλο τμήμα σημαντικών κτηρίων δεν ήταν μέχρι σήμερα γνωστά. Το όφελος της έρευνας αυτής είναι μεγάλο, επειδή όλα τα παραπάνω κατάλοιπα θα ενταχθούν  στον αρχαιολογικό Άτλαντα της Δήλου.-http://www.archaiologia.gr/

Ναυάγια Αντικυθήρων : Βρήκαν οστά επιβαίνοντα στο πλοίο

  ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ    

Από 28 Αυγούστου μέχρι 14 Σεπτεμβρίου, η επιστημονική ομάδα της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων και του αμερικάνικου Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Woods Hole, η οποία ερευνά το Ναυάγιο των Αντικυθήρων, ολοκλήρωσε μία δεύτερη ανασκαφική αποστολή εντός του ιδίου έτους.

Θεοτόκης Θεοδούλου και Brendan Foley παρατηρούν μερικά από τα οστά, τα οποία είναι αποχρωματισμένα ένα σκούρο κόκκινο-καφέ,  ενδεχομένως λόγω της ηλικίας, ή ίσως από την πρόσληψη του σιδήρου που υπήρχε  στα κοντινά αντικείμενα  στον βυθό

Κατά τη διάρκεια της έρευνας εντοπίστηκαν και ανελκύστηκαν, μεταξύ άλλων μικροαντικειμένων και κεραμικής, σκελετικά κατάλοιπα (κρανίο, μακρά και μικρότερα οστά) ατόμου που είχε εγκλωβιστεί στο ναυάγιο κατά τη βύθισή του.
Οστά από τουλάχιστον τέσσερα διαφορετικά άτομα είχαν ήδη εντοπιστεί στο ναυάγιο κατά τις έρευνες των ετών 1900 – 1901 και 1976.

Τα οστά ατόμου πιθανά 20 ετών , που είχε εγκλωβιστεί στο ναυάγιο κατά τη βύθισή του.

Η θέση των οστών και η σχέση τους με τα άλλα ευρήματα πλησίον τους, φανερώνουν τη βίαιη ναυάγηση του πλοίου, επιπροσθέτως οι προγραμματιζόμενες ανθρωπολογικές και γενετικές (DNA) αναλύσεις αναμένεται να δώσουν στοιχεία για τον ίδιο τον νεκρό, δηλαδή το φύλο, την ηλικία θανάτου και γενικά την ανασύνθεση του τρόπου ζωής του.

Το κεφάλι του  ατόμου που είχε εγκλωβιστεί στο ναυάγιο κατά τη βύθισή του.

Σημαντικό εύρημα θεωρείται και η ανεύρεση μιας μολύβδινης καταπειρατηρίας, βάρους 50 κιλών. Πρόκειται για αντικείμενο σχήματος κολουροημισφαιρκού, που εμφανίζει κωδωνόσχημη τομή λόγω κοίλανσης στο εσωτερικό της βάσης του. Στην επίπεδη άνω όψη υπάρχουν δύο μικρές τετράγωνες εγκοπές για το στέλεχος ανάρτησής του.

Η Καταπειρατηρία

Βάσει των χαρακτηριστικών του, το αντικείμενο ταυτίζεται με βολίδα για τη μέτρηση του βάθους του θαλασσίου βυθού και τον έλεγχο της φύσης του.
Τη δειγματοληψία από το βυθό εξυπηρετούσε η κοίλανση στη βάση με τους ήλους από σίδερο ή χαλκό, που παγίδευαν λασπώδη άμμο, λίθους και ιζήματα, αποκαλύπτοντας την ιδιαίτερη χρησιμότητα του αντικειμένου για την περίπτωση ελιγμών ή αγκυροβολίας.
Αυτό το ταπεινό εργαλείο θεωρείται ζωτικής σημασίας για την ασφαλή ναυσιπλοΐα κατά την αρχαιότητα. Οι παλαιότερες καταπειρατηρίες χρονολογούνται τουλάχιστον από τον 6ο π.Χ. αιώνα. Στο ναυάγιο έχει βρεθεί μία ακόμα καταπειρατηρία κατά τις έρευνες των ετών 1900 – 1901.

Με αφορμή τα αποτελέσματα της 2ης φάσης της υποβρύχιας έρευνας στα Αντικύθηρα για το έτος 2016, η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων έχει να παρουσιάσει και την ολοκλήρωση των νέων εξειδικευμένων και υπερσύγχρονων Εργαστηρίων της στην οδό Προπυλαίων, εργασίες που υλοποιήθηκαν χάριν στην ευγενική υποστήριξη του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, ενός εκ των σημαντικότερων χορηγών της έρευνας αυτής και με κύριο στόχο την σύντομη και αποτελεσματικότερη συντήρηση των ευρημάτων του σημαντικού αυτού ναυαγίου.

Η έρευνα των Αντικυθήρων τελεί υπό την αιγίδα της Προεδρίας της Ελληνικής Δημοκρατίας και η χρηματοδότηση της έγινε από πόρους που εξασφάλισε το Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο του Woods Hole.
Την έρευνα υποστηρίζουν η ελβετική εταιρεία Hublot, το Swordspoint Foundation, η Autodesk, οι Jane and James Orr, χορηγοί του Woods Hole, όπως και η Costa Navarino, η ΟΤΕ-COSMOTE και το Ίδρυμα Εγχωρίου Περιουσίας Κυθήρων και Αντικυθήρων.

Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλονται στο Δήμο Κυθήρων και στους κατοίκους του ακριτικού νησιού των Αντικυθήρων, οι οποίοι υποδέχονται πάντοτε με θέρμη την ερευνητική ομάδα και της παρέχουν κάθε δυνατή διευκόλυνση. Πηγές : ΥΠ.ΠΟ και  Associated Press

Για τον Προϊστορικό και τον Μυκηναϊκό οικισμό που ανακαλύφθηκε στην Ήπειρο

Οι ανασκαφές έφεραν στο φως δύο νέους προϊστορικούς οικισμούς  οι παλαιότεροι που έχουν  ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα στην περιφερειακή ενότητα Άρτας στη βορειοδυτική Ελλάδα, με μια μεγάλη ποικιλία από αντικείμενα, όπως κεραμικά, εργαλεία και κοσμήματα, αλλά και ταφές.

ΜΥΚΗΝΑΙΚΟΣ ΤΑΦΟΣ ΕΚΕΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ ,ΟΙ ΜΥΚΗΝΑΙΟΙ ΖΟΎΣΑΝ ΚΑΝΟΝΙΚΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ ..! ΕΝΑ ΑΚΟΜΗ ΤΕΚΜΗΡΙΟ 

Οι θέσεις ανακαλύφθηκαν φέτος το καλοκαίρι κατά τη διάρκεια των εργασιών κατασκευής της Ιόνιας Οδού στην εθνική οδό στο τμήμα στον Αμμότοπο,  (περιοχή Κομπότι – Συκούλα Αιτωλοακαρνανίας) εντός των ορίων των νομών Άρτας-Πρέβεζας, κοντά στην ακρόπολη της πόλεως Όρραον στο λόφο Καστρί, που χρονολογείται από τον 4ο αιώνα π.Χ. .
 Στους πρόποδες του λόφου Καστρί αρχαιολόγοι εντόπισαν ένα μυκηναϊκό τάφο του 1600-1100 π.Χ. που περιέχει σφαιρίδια και κοσμήματα, ενώ στην πλαγιά του λόφου Κόκκινο Λιθάρι, βρήκαν τα
λείψανα αρκετών κτιρίων, κεραμικά  και λίθινα εργαλεία από την Μέση και Ύστερη Εποχή του Χαλκού του  2000-1000 π.Χ., καθώς και τέσσερις ταφές με κτερίσματα και αναθήματα.

Χάντρες από πέτρα από ένα περιδέραιο που βρέθηκε σε τάφο στο Κόκκινο Λιθάρι

«Τα δύο νέα μέρη  δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για την προϊστορία της Άρτας και αποτελούν τις αρχαιότερες τοποθεσίες, κάτι το οποίο   εμπλουτίζει περαιτέρω τις γνώσεις μας για την περιοχή», δήλωσε ο διευθυντής της Εφορείας της Άρτας, Βαρβ. Παπαδοπούλου. Ο προϊστορικός οικισμός στους πρόποδες του λόφου Καστριού δεν ήταν απρόσμενη η ευρεσή του , δεδομένου ότι η ακρόπολη της Όρραον βρίσκεται στην κορυφή του.

Μία νέα αρχαιολογική θέση εντοπίστηκε στην απόκρημνη πλαγιά λόφου, στην ευρύτερη περιοχή του Αμμοτόπου Άρτας (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας).

Η νέα αρχαιολογική τοποθεσία  στην πλαγιά του λόφου Κόκκινο Λιθάρι, ωστόσο, αποδείχθηκε ότι ήταν μια ευχάριστη έκπληξη για τους αρχαιολόγους.
Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο,  Ανδρομάχη Μπαλαδήμα τα πετρόκτιστα  χρονολογούνται στη Μέση και Ύστερη Εποχή του Χαλκού.

Χάλκινο εγχειρίδιο από τη Μυκηναϊκή εποχή

Η ανασκαφή αποκάλυψε κεραμική από απλό νοικοκυριό  (αγγεία, μεγάλα αποθήκευσης και μικρότερα είδη), καθώς και πολυάριθμα λίθινα εργαλεία που αποκαλύπτουν τον τρόπο ζωής και τις καθημερινές συνήθειες της προϊστορικής κοινότητας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον ήταν η ανακάλυψη ενός τάφου επενδεδυμένα με πλάκες ασβεστόλιθου στο νότιο τμήμα του λόφου. Ο τάφος περιείχε τέσσερις ταφές, μια ακόσμητη κούπα και ένα χάλκινο δαχτυλίδι. Τα ανθρώπινα λείψανα θα εξεταστούν από τους ανθρωπολόγους για να καθορίσει την ηλικία και το φύλο των επιβαινόντων.

Επίχρυσα καρφιά που μπορεί να ανήκουν σε λαβή του μαχαιριού

Οι ανασκαφές στο Κόκκινο Λιθάρι βρίσκονται σε εξέλιξη και οι αρχαιολόγοι περιμένουν νέες ανακαλύψεις που θα έρθουν στο φως και στο μέλλον. Στους πρόποδες του λόφου Καστρί, ανασκαφές έφεραν στο φως ένα ταφικό σύνολο από τη μυκηναϊκή εποχή.

Αμμότοπος Άρτας: χάλκινο δαχτυλίδι που βρέθηκε στον τάφο (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας).

Τα ευρήματα περιλαμβάνουν ένα χάλκινο μαχαίρι μήκος 17,7 εκατοστά, 17 λίθινες χάντρες από κολιέ και 8 επίχρυσο καρφιά, τα οποία πιθανόν χρησίμευσαν για να στερεώσουν μια λαβή από μικρό μαχαίρι  .

Ο τάφος που εντοπίστηκε στο νότιο τμήμα του λόφου και τα κτερίσματά του (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας).

 «Ο προσδιορισμός των προϊστορικών λειψάνων δείχνει ότι μία φορά, σε αυτόν τον δρόμο που συνέδεε τους  Αθαμάνες και φυλές Μολοσσών  με την κοιλάδα Αμβρακικό, υπάρχει μια μικρή κοινότητα που άνθισε αιώνες πριν οι Μολοσσοί  καθιερώσουν το σημαντικό οχυρό της πόλης του Όρραον », είπε η κ. Μπαλαδήμα

Αβαφές κύπελλο πόσης που βρέθηκε σε τάφο στο Κόκκινο Λιθάρι

Ο αρχαιολογικός χώρος της πόλεως  Όρραον, στην κορυφή του λόφου Καστρί  συνδέεται με τον οικισμό έχουν  έχουν ανασκαφεί και αυτό  τεκμηριώνεται λεπτομερώς. Ήταν ένας οχυρωμένος οικισμός στην  κορυφή του λόφου , που ιδρύθηκε από Μολοσσούς  κατά το δεύτερο μισό του 4ου αι. π.Χ.

Κτιριακά κατάλοιπα στην ευρύτερη περιοχή του Αμμότοπου Άρτας (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας).

Εντοπίστηκαν κτιριακά κατάλοιπα στο σύστημα της αργολιθοδομής (ξερολιθιά) καθώς και μεγάλη ποσότητα κινητών ευρημάτων που ανάγονται στη Μέση και Ύστερη Εποχή του Χαλκού (2000-1000 π.Χ. περίπου). Πρόκειται για άβαφη, χρηστική κεραμική (μεγάλα αποθηκευτικά αγγεία αλλά και μικρότερα, οικιακής χρήσης ) καθώς και πλήθος από λίθινα εργαλεία, που σκιαγραφούν εύγλωττα τον τρόπο ζωής και τις καθημερινές συνήθειες μιας προϊστορικής κοινωνίας.

Κτιριακά κατάλοιπα στην ευρύτερη περιοχή του Αμμότοπου Άρτας (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας)

Αμμότοπος Άρτας: λίθινα εργαλεία από το εσωτερικό των κτιρίων (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας).

Αμμότοπος Άρτας: λίθινα εργαλεία από το εσωτερικό των κτιρίων (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας).

Αμμότοπος Άρτας: λίθινα εργαλεία από το εσωτερικό των κτιρίων (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας).

Είχε ένα τείχος περίπου 750 μέτρα σε μήκος και αποτελείται περίπου 100 κατοικίες, με εκτιμώμενο πληθυσμό περίπου 2.000 άτομα. τα ερείπια των σπιτιών που διατηρούνται σε άριστη κατάσταση και πολλά από αυτά διακρίνονται από τα τοιχία στους πάνω ορόφους τους.

Χάρτης στο οποίο σημειώνεται η θέση της έρευνας. το 2015. Υπό την καθοδήγηση της Προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας, Βαρβάρας Παπαδοπούλου, και του Τμηματάρχη, Σωτήρη Ραπτόπουλου, η ανασκαφική ομάδα, εποπτευόμενη από την αρχαιολόγο του έργου, Ανδρομάχη Μπαλαδήμα, αποκάλυψε στην απόκρημνη πλαγιά λόφου, στη θέση «Κόκκινο Λιθάρι», ακριβώς απέναντι από την Οικία Α του Ορράου, μία νέα αρχαιολογική θέση.

Το 168 π.Χ., οι Ρωμαίοι κατέστρεψαν την οχύρωση των  τοίχων σε αντίποινα για την αντίσταση της πόλης με τις ρωμαϊκές λεγεώνες του Anicius Το Όρραον επέζησε μέχρι το 31 π.Χ., οπότε οι κάτοικοί της θα μεταφερθούν στην Νικόπολη, που ίδρυσε ο Αύγουστος σε ανάμνηση της νίκης του στο Άκτιο.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ  

Αρχαίο Όρραον:Οι καλύτερα διατηρημένες οικίες της ελληνικής αρχαιότητας

Όρραον: Η άγνωστη πέτρινη πόλη της Ηπείρου όπου διασώζονται τα καλύτερα διατηρημένα σπίτια της ελληνικής αρχαιότητας. Ιδρύθηκε τον 4ο αι. π.Χ 

Ψηφιδωτό Λάρνακας: Έρχονται στο φως οι Άθλοι του Ηρακλή

Εντατικά εργάζονται οι αρχαιολόγοι για την πλήρη αποκάλυψη του ψηφιδωτού με τους άθλους του Ηρακλή

Tο μεγαλείο του κτηρίου στη Λάρνακα, στην περιοχή του αρχαίου Κιτίου, το οποίο κοσμούσε το ψηφιδωτό με τους άθλους του Ηρακλή, ανέδειξε η ανασκαφή του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου, η οποία έφτασε στα 30 – 40 μέτρα κατά μήκος της οδού Αγίου Νεοφύτου και σε πλάτος 3 – 5 μέτρα.

Η ανασκαφικές εργασίες για την πλήρη αποκάλυψη του ψηφιδωτού με τους άθλους του Ηρακλή θα διαρκέσει αρκετούς μήνες. Από τις αρχές Ιουλίου οι αρχαιολόγοι κατάφεραν να φέρουν στο φως τμήματα των θεμελίων του κτηρίου, των κολόνων και του δαπέδου.
 Σύμφωνα με τον έφορο Αρχαιοτήτων, Γιώργο Φιλοθέου, η στόχευση του Τμήματος Αρχαιοτήτων κινείται πλέον προς τρεις κατευθύνσεις:
Την ολοκλήρωση της διαδικασίας απαλλοτρίωσης της παλιάς κατοικίας, που θα επιτρέψει στην αρχαιολογική υπηρεσία να συνεχίσει τις εργασίες στο κτήριο που κοσμούσε το ψηφιδωτό του Ηρακλή και ίσως και κάτι νέο. Παράλληλα, το Τμήμα Αρχαιοτήτων, τις αμέσως επόμενες ημέρες, λόγω Φθινοπώρου και αναμενόμενων βροχών, θα προωθήσει την εγκατάσταση σκέπαστρου πάνω από το αρχαιολογικό εύρημα το οποίο να το προστατεύει, αλλά και να επιτρέπει στο αρχαιολογικό προσωπικό να εργάζεται σε καθημερινή βάση.

Παράλληλα, ο κ. Φιλοθέου τόνισε, ότι προχωρούν και οι εργασίες στο υφιστάμενο τμήμα του χώρου που έχει ανασκαφεί.
 Σε δηλώσεις στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος», ο κ. Φιλοθέου ανέφερε, ότι για την ώρα δεν έχει ανευρεθεί άλλο τμήμα του ψηφιδωτού των Άθλων του Ηρακλή, δηλαδή κάποιος άλλος πίνακας εκτός από τους πέντε που ήδη εντοπίστηκαν. Συνήθως, σημείωσε, τα ψηφιδωτά των Άθλων του Ηρακλή συνοδεύονται από 12 πίνακες – όσοι και οι άθλοι του.

ΔΕΙΤΕ     ΕΔΩ    ΤΗΝ ΑΡΧΙΚΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΗΜΑΤΟΣ 

Αρχαιολογικός θησαυρός – έκπληξη στην Καρδίτσα

ΜΕ ΑΣΗΜΙ ΚΑΙ ΠΗΛΟ

Ένα ασημένιο δαχτυλίδι Αρχαϊκής εποχής (7ος-6ος π.Χ. αιώνας), εύρημα σπάνιο, αιγυπτιακού στυλ, με παράσταση σκορπιού, πλήθος πήλινων ειδωλίων με γυναικείες μορφές και ίππους, θραύσματα κεραμικής και αγγεία, αλλά και ένας πολύ μεγάλος αριθμός από πηνία (κουβαρίστρες) και αγνύθες (υφαντικά βάρη), μαζί και οικιστικά κατάλοιπα με υπολείμματα τεσσάρων, μεγάλων αψιδωτών κτισμάτων, βρέθηκαν στον μεγαλύτερο οικισμό που έχει ανασκαφεί έως τώρα στη Θεσσαλία.

Οι εργασίες για την κατασκευή του νέου οδικού άξονα Ε-65 έφεραν στο φως έναν οικισμό της Αρχαϊκής και Κλασικής εποχής στη θέση Φίλια Καρδίτσας, στις βόρειες παρυφές της οποίας έχει εντοπιστεί το Πανθεσσαλικό Ιερό της Ιτωνίας Αθηνάς.
Ο οικισμός έχει καταχωθεί -με απόφαση του ΚΑΣ-, αλλά τα κινητά ευρήματα έχουν καθαριστεί,
συντηρούνται και μελετώνται από τους αρχαιολόγους της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καρδίτσας.
Οι αρχαιολογικές έρευνες διεξήχθησαν σε μια έκταση περίπου 3,5 στρ. αποκαλύπτοντας σταδιακά τα λείψανα του αρχαίου οικισμού που ανήκαν σε πέντε τουλάχιστον οικοδομικές φάσεις και χρονολογούνται από τον 7ο έως και τον 4ο αιώνα, καλύπτοντας την Αρχαϊκή και την Κλασική εποχή, ενώ μια τελευταία δραστηριότητα διαπιστώνεται κατά τους Υστερους Ρωμαϊκούς χρόνους (2ος-3ος μ.Χ. αιώνας).

Τα κτίσματα
Σε καλή κατάσταση σώζονταν τα υπολείμματα τεσσάρων αψιδωτών κτισμάτων, μεγάλων διαστάσεων, αλλά και υπαίθριοι χώροι καλυμμένοι με βότσαλα, καθώς και δρόμος στρωμένος με κροκάλες και χαλίκια.

Κάτοψη αψιδωτού κτιρίου στη θέση Φίλια Καρδίτσας

Εκείνο ωστόσο που εντυπωσιάζει είναι το πλήθος των κινητών ευρημάτων, μια πρώτη παρουσίαση των οποίων έκανε το Σάββατο ο αρχαιολόγος της ΕΦΑ Καρδίτσας, Χρήστος Καραγιαννόπουλος, στο 4ο Πανελλήνιο Εθνολογικό Συνέδριο, που έχει θέμα «Γη και αιώνες των κατοίκων της πεδινής Θεσσαλίας – Καραγκούνηδες» και πραγματοποιείται στη διάρκεια των εκδηλώσεων για το 4ο Καραγκούνικο Αντάμωμα, στη Νίκαια Λάρισας.
Μιλώντας στο «Εθνος», ο κ. Καραγιαννόπουλος δήλωσε ότι «ο οικισμός αυτός αποτελεί τον πρώτο και μεγαλύτερο σε έκταση αυτής της περιόδου, που έχει ανασκαφεί σε όλη τη Θεσσαλία και έρχεται να ρίξει φως σε μια σκοτεινή -μέχρι σήμερα-, αλλά πολλά υποσχόμενη για την έρευνα, περίοδο και να φωτίσει μια πτυχή της για την περιχή». Ιδιαίτερη αναφορά έγινε κατά την πρώτη παρουσίαση του ασημένιου δαχτυλιδιού, αιγυπτιακού τύπου, ανάλογο του οποίου έχει βρεθεί στη Σικελία. Δεν αποκλείεται το εύρημα να σχετίζεται με τη γονιμότητα και να έχει μια ιδιαίτερη σημειολογία, διακρίνεται ωστόσο καθαρά ένας σκορπιός στο πάνω μέρος του.
Ενδιαφέρον έχουν επίσης τα πήλινα αγγεία τα οποία παριστάνουν καθιστές γυναικείες μορφές και είδωλα ίππων με ή χωρίς αναβάτες.

Πήλινο γυναικείο ειδώλιο που βρέθηκε στον αρχαίο οικισμό

«Τα ευρήματα αυτά σε συνδυασμό με τις ενσφράγιστες κεραμίδες και τα υπολείμματα τοίχων, υποδεικνύουν ίσως τη θέση κάποιου κοινοτικού ιερού κοντά, οι χώροι του οποίου πρέπει να επεκτείνονταν πέρα από το ανατολικό όριο της ανασκαφής», μας λέει ο κ. Καραγιαννόπουλος.
Το μέγεθος των κτιρίων, ο τρόπος δόμησής του και η δεσπόζουσα θέση τους οδηγούν στη σκέψη ότι ίσως ήταν δημόσια κτίσματα, κάτι που υποδεικνύεται και από την εύρεση θραυσμάτων από ακροκέραμα, διακοσμημένα με ανάγλυφα ανθέμια και βλαστούς καλυμμένα με μαύρο και ιώδες επίχρισμα.

Ασημένιο δαχτυλίδι αιγυπτιακού τύπου αρχαϊκής εποχής, που αντίστοιχό του έχει ανακαλυφθεί στη Σικελία.Το εμπόριο με την Αίγυπτο άνθιζε ήδη από την Κρητομυκηναική εποχή

Υφαντουργία
Ανάμεσα στα πολυάριθμα κινητά ευρήματα ξεχωρίζει ένα πλήθος από πηνία (κουβαρίστρες) και αγνύθες (υφαντικά βάρη αργαλειών), γεγονός που δείχνει ότι οι κυριότερες ασχολίες των κατοίκων ήταν η νηματουργία και η υφαντική.
Ενδιαφέρον έχουν επίσης τα δείγματα γραπτής κεραμικής, Πρώιμης Κορινθιακής περιόδου, αλλά και η μελαμβαφής και μελανόμορφη κεραμική, είτε εισηγμένη από την Αττική και την Κόρινθο, είτε ντόπιας μίμησης.
Αρκετά ήταν τα λυχνάρια που εντοπίστηκαν, τα πήλινα ειδώλια γυναικεία και ζωόμορφα, καθώς και συμποτικά αγγεία (κρατήρες, οινοχόες, κύπελλα), μερικά από τα οποία αποτελούν εισαγόμενα κεραμικά από φημισμένα κέντρα παραγωγής της εποχής, αρχικά της Κορίνθου και μετέπειτα της Αθήνας.
Τα τελευταία αποκαλύπτουν κάποιες από τις «πολυτελείς» συνήθειες των κατόχων τους, δηλαδή τα συμπόσια και -εν μέρει- τον χαρακτήρα και την κοινωνική τους θέση.

ΔΕΙΤΕ    ΕΠΙΣΗΣ   

Η Λατρεία της Ιτωνίας Αθηνάς στην Ηπειρωτική και Νησιωτική Ελλάδα, Μέσα από τα Ιερά της, τα Γραπτά Κείμενα και τους Μύθους

ΔΕΣΠΟΤΙΚΟ:ΝΕΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ

Περισσότερο φως στο ‘άδηλο’ ιερό του Δεσποτικού.

Αναπαράσταση του ναού, με το εστιατόριό του, τον περίβολο και μέρος των κτισμάτων που είχαν αποκαλυφθεί έως το 2012. Η εικόνα σήμερα έχει μεγεθυνθεί, κυρίως προς τη νότια πλευρά (κάτω αριστερά), καθώς έχουν προστεθεί νέες κατασκευές (συνολικά 16 κτίρια).

Οι φετινές ανασκαφές στο περίφημο, πλέον, νησάκι του Δεσποτικού δεν ήταν εκκωφαντικά εντυπωσιακές. 

Όπως την προηγούμενη δεκαπενταετία, όταν αναδεικνυόταν κομμάτι κομμάτι η «Δήλος της Πάρου». Ετσι χαρακτηρίζουν αρκετοί το λατρευτικό συγκρότημα εκεί. Για να δείξουν τους αρχαιολογικούς θησαυρούς και τη σπουδαιότητά του, δεδομένου ότι ήταν το μεγαλύτερο ιερό του Απόλλωνα στα Κυκλαδονήσια μετά από εκείνο της Δήλου.
Ο χαρακτηρισμός είναι και ιστορικά εύστοχος, αφού ιδρύθηκε, λειτούργησε και άκμασε ως παριανό
ανταγωνιστικό του κέντρο. Σ’ έναν τόπο μια ανάσα δυτικά της Αντιπάρου, δίπλα στη «λαμπρή» Πάρο, κοντά στη Νάξο και σ’ επαφή με τη Σίφνο. Στο κέντρο ακριβώς των Κυκλάδων και πάνω σ’ έναν πολυσύχναστο αρχαίο θαλάσσιο δρόμο. Ενώ μερικά από τα παλαιότερα θαυμαστά ευρήματα κάνουν διεθνή «καριέρα» (εκθέσεις στην Ιαπωνία αυτές τις μέρες και αμέσως μετά στη Ρωσία), τα νέα ήρθαν να ρίξουν περισσότερο φως στη μεγάλη εικόνα του ιερού.
Ακτινοβολεί

Υποθετική αναπαράσταση του λατρευτικού περιβόλου στη θέση Μάντρα (ονομασία από μαντρί ζώων, που υπάρχει ως ανορθογραφία σε νέα θέση ακόμη σήμερα). Η ίδρυσή του μακριά από την Πάρο εντάσσεται σε ένα ευρύτερο επεκτατικό πρόγραμμα της Πάρου από τα μέσα του 6ου αι. π.Χ.

Οσα αποκάλυψαν στην ανασκαφική περίοδο του 2016 ο αρχαιολόγος Γιάννος Κουράγιος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, οι επιστημονικοί συνεργάτες του και η ανασκαφική ομάδα, προσθέτουν κρίκους στο συναρπαστικό αφήγημα για το τέμενος του Απόλλωνα, το ιερό και το ευρύτερο σύμπλεγμα. Επιβεβαιώνοντας, ενισχύοντας και διευρύνοντας προηγούμενες υποθέσεις εργασίας.
Κυρίως, δίνουν ερείσματα για ν’ αρχίσει να τεκμηριώνεται η γεωπολιτική, θα λέγαμε, σημασία της τοποθεσίας. Με το ιερό να ακτινοβολεί στην ευρύτερη περιοχή και σε ολόκληρο τον γνωστό αρχαϊκό μεσογειακό χώρο. Αλλά και τις εγκαταστάσεις εκεί να λειτουργούν ως κομβικό και στρατηγικό σημείο για τους συσχετισμούς δύναμης και κυριαρχίας. Ανάμεσα στις ίδιες τις κυκλαδίτικες πολιτείες, ειδικά μεταξύ Νάξου – Πάρου, αλλά και την υπερδύναμη Αθήνα.

Νέα κτίσματα και πλήθος ευρημάτων έφεραν στο φως οι ανασκαφές της ομάδας του Γ. Κουράγιου την περίοδο Μαΐου-Ιουλίου 2016. Ποιος ξέρει τι άλλο επιφυλάσσουν οι μελλοντικές.

Στο περιβάλλον αυτό εξηγείται γιατί οι Αθηναίοι, με τον Μιλτιάδη, αφάνισαν το συγκρότημα το 489 π.Χ. Με καταστροφική μανία, όπως δείχνουν τα σπαράγματα. Φθάνοντας στο σημείο να διαγράψουν την ύπαρξη και τη φήμη του. Ετσι, ενώ γίνονται αναφορές σε αρχαίες γραπτές πηγές στα άλλα 21 απολλώνεια κυκλαδίτικα ιερά, για το δεύτερο μεγαλύτερο στην αρχαία Πρεπέσινθο (ταυτίζεται με το Δεσποτικό), ουδεμία μνεία έχει βρεθεί έως τώρα. Πρόκειται για έναν «γρίφο», εφόσον γίνεται αποδεκτό ότι η Πρεπέσινθος των αρχαίων γεωγράφων είναι το σημερινό Δεσποτικό (ονομασία μάλλον λόγω της κατοχής του νησιού από δεσπότες = άρχοντες τον 18ο αιώνα).
Προφανώς, οι Αθηναίοι δεν πολιόρκησαν ανεπιτυχώς τότε την Πάρο και κατέστρεψαν το ιερό του Απόλλωνα για κάποιους «ιδεολογικούς» τιμωρητικούς λόγους. Δηλαδή, επειδή οι Παριανοί μήδισαν, όπως είναι γνωστό, στους περσικούς πολέμους. Αφορμή ήταν ο «μηδισμός» για να εξουδετερώσουν μια επικίνδυνη αντίπαλη εστία. Προς όφελος και για λογαριασμό της αθηνοκρατούμενης Δήλου καταστήσανε «ά-δηλο» για πολιτικές και οικονομικές αιτίες το ιερό του Απόλλωνα. Παραμένουν, όμως, τα ερωτηματικά γιατί το ιερό εξακολούθησε να είναι άφαντο ακόμη και μετά την υποταγή της Πάρου στην Αθηναϊκή Συμμαχία, την επανασύσταση και λειτουργία του τους επόμενους αιώνες.
Μια απάντηση είναι ότι είχε πλέον περιορισμένη τοπική σημασία στη σκιά της Δήλου. Επαυσε να είναι το παριανό επίκεντρο για τον έλεγχο του Κεντρικού Αιγαίου, όπως ήταν ο ιδρυτικός προορισμός και η αρχική λειτουργία του.

Ο ΓΙΑΝΝΟΣ ΚΟΥΡΑΓΙΟΣ ΣΤΟ «ΕΘΝΟΣ»

Κτίσματα και θαυμαστά θραύσματα, σημαντικά για την ιστορία του τόπου
Ο «πατέρας» της αναγέννησης του ιερού, Γιάννος Κουράγιος, έδειξε και εξήγησε επιτόπου, πριν από μερικές μέρες σε Παριανούς, τα τελευταία ευρήματα. Μιλώντας στο «Εθνος Της Κυριακής» εκτιμά ότι είναι «ιδιαίτερα σημαντικά για την ιστορία και την τοπογραφία του ιερού του Απόλλωνα». Ανακεφαλαιώνοντας τον απολογισμό των ανασκαφών τους προηγούμενους μήνες αναφέρει:

O Γιάννος Κουράγιος κρατώντας θραύσμα Κούρου στο Δεσποτικό. Εργο ζωής του από το 1997 η αποκάλυψη, η ανασκαφή και η αναστήλωση του ιερού. Οραμα η δημιουργία αρχαιολογικού πάρκου εκεί όπου συνυπάρχουν διαδοχικοί πολιτισμοί από την πρωτοκυκλαδική εποχή.

• Ολοκληρώθηκε η ανασκαφή δύο πρωιμότερων κτισμάτων, που έχουν έρθει στο φως ακριβώς μπροστά από τον στυλοβάτη του αρχαϊκού ναού. Εντοπίστηκε πληθώρα οστών και γραπτής κεραμικής από τον 8ο έως τον 6ο αι. π.Χ. και μεγάλος αριθμός μεταλλικών αντικειμένων, πήλινα ειδώλια, σκαραβαίοι κ.ά.
• Αποκαλύφθηκε ένα ακόμη κτίριο (το 16ο στη σειρά), με ναόσχημη κάτοψη (διαστάσεις 9,90 Χ 6,20 μ.) του 6ου αι. π.Χ. Εγινε σαφές ότι από την αρχαϊκή περίοδο έως και τα ύστερα κλασικά χρόνια λειτούργησε ένα μεγάλο και πολύπλοκης κάτοψης κτιριακό συγκρότημα εκατοντάδων τετραγωνικών μέτρων, που γνώρισε πολλές κατασκευαστικές φάσεις
• Διαπιστώθηκε η ύπαρξη μνημειακών διαστάσεων κτιστής κατασκευής (5 Χ 9,50 μ). Πιθανότατα πρόκειται για κάποιο είδος δεξαμενής, ιδιαίτερης και προσεγμένης κατασκευής.
• Εξω από το τέμενος εντοπίστηκε τμήμα ενός ακόμη κτιρίου, ισχυρής κατασκευής και μεγάλων διαστάσεων (η ανασκαφή θα συνεχιστεί το 2017).
• Εντοπίστηκε ισχυρή κατασκευή, ένα είδος τειχισμένου-προστατευτικού περιβόλου, που κτίστηκε στα αρχαϊκά χρόνια, την περίοδο λειτουργίας του ιερού, για να προστατέψει τα βοηθητικά κτίρια εκτός του τεμένους.

Πέραν, όμως, των κτιριακών κατασκευών, φέτος προστέθηκε στα ευρήματα και πληθώρα θραυσμάτων γραπτών και άβαφων αγγείων (χρονολογούνται από τον ύστερο 9ο έως τον 4ο αι. π.Χ). Ανάμεσα σ΄ αυτά μερικά αξιοθαύμαστα. Τα δείχνει και απαριθμεί με δικαιολογημένη ικανοποίηση στο Μουσείο της Πάρου ο Γ. Κουράγιος.
Τα ευρήματα
«Περισσότερα από 40 λυχνάρια. 25 βάσεις σκύφων (πλατύστομο κύπελλο με λαβές) και φιαλών με εγχάρακτες επιγραφές του ονόματος του Απόλλωνα. Ενεπίγραφο όστρακο του 6ου αι. π.Χ με παράσταση άθλου του Ηρακλή. Θραύσματα μελανόμορφων αρχαϊκών κυλίκων, με παραστάσεις πολεμιστών. Ερυθρόμορφοι κρατήρες αττικού εργαστηρίου κλασσικής εποχής- έργα εξαίρετων ζωγράφων- με παράστασεις Διονύσου, σατύρων και μαινάδων. Κορινθιακοί αρύβαλλοι (αγγεία για αρωματικά έλαια) και αλάβαστρα (δοχεία με ψηλό στενό στόμιο), γεωμετρικά ζωόμορφα ειδώλια, σκαραβαίοι-σφραγιδόλιθοι, χάλκινες πόρπες?».
Προστέθηκαν ακόμη πέντε θραύσματα κάτω άκρων αρχαϊκών κούρων. Αυτά τα πολύτιμα μέλη έρχονται να αυξήσουν τη μοναδική συλλογή των 75 γνωστών θραυσμάτων από γλυπτά, που είχαν βρεθεί από τις συστηματικές ανασκαφές του 2001 έως σήμερα.

Το μειδίαμα του Κούρου

Σε πόσους κούρους και κόρες αντιστοιχούν είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο, προς το παρόν, έργο. Ετσι κι αλλιώς, ο αριθμός είναι μοναδικός και εντυπωσιακός, αποκαλύπτοντας τη σπουδαιότητα και εμβέλεια του ιερού.

ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ

Το μνημείο παίρνει ύψος και γίνεται κατανοητό
Η μεγάλη πρόκληση στο ιερό του Δεσποτικού παραμένει η επισκεψι?μότητα. Πράγμα που προϋποθέτει σύνθετες εργασίες αναστήλωσης και συντήρησης. Ετσι ώστε να γίνεται αντιληπτός και κατανοητός ο μνημειακός χαρακτήρας του θαυμαστού τεμένους, του παρακείμενου μοναδικού εστιατορίου και γενικότερα η τρίτη (καθ’ ύψος) διάσταση των βασικών εγκαταστάσεων. Ηδη, υλοποιείται σχετική μελέτη και τους τελευταίους μήνες άρχισε η αναστήλωση – αποκατάσταση.
Οι εργασίες

Ο Γ. Κουράγιος περιγράφει το απαιτητικό έργο: «Συγκολλήθηκε από τέσσερα κομμάτια  ο μαρμάρινος κίονας του εστιατορίου. Εγιναν εκμαγεία αρχαίων σπονδύλων του εστιατορίου και του ναού. Τοποθετήθηκε ο δεύτερος καθ’ ύψος σπόνδυλος του νοτιότερου κίονα της κιονοστοιχίας του ναού, τέσσερις νέοι μαρμάρινοι στυλοβάτες του ναού, μήκους 9 μέτρων, καθώς και νέοι μαρμάρινοι πλίνθοι στη νότια παραστάδα του ναού.
Συμπληρώθηκε με νέες και αρχαίες μαρμάρινες πλίνθους η πρόσοψη των δωματίων του αρχαϊκού ναού, αλλά και του εστιατορίου. Σημειώθηκε σημαντική πρόοδος με τις ταυτίσεις και συγκολλήσεις αρχαίων και νέων μελών. Πολλά από αυτά συνδέθηκαν με ράβδους τιτανίου και θα συμπληρωθούν με νέο υλικό…». Δυστυχώς, παρά τη μεγάλη σημασία των μνημείων, η εξασφάλιση κρατικών ή κοινοτικών πόρων για τη συνέχιση της ανασκαφής, τη συντήρηση μνημείων και ευρημάτων, αλλά και την αναστήλωση, παραμένει ακόμη ζητούμενο.
Οι εργασίες έως σήμερα πραγματοποιούνται κυρίως με ιδιωτικές χορηγίες. Το όραμα, πάντως, για τη δημιουργία τελικά οργανωμένου αρχαιολογικού χώρου, σε ένα είδος πάρκου-μουσείου στο ακατοίκητο, ευτυχώς για αιώνες, Δεσποτικό, είναι τώρα ενισχυμένο. Απλώνεται από την Πάρο έως την Αντίπαρο και αποκτά υπερτοπικές διαστάσεις.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
Η πορεία του στους αιώνες
• 9ος – 7ος αι. π.Χ.: Ιδρυση και λειτουργία ιερού από τη γεωμετρική μέχρι την πρώιμη αρχαϊκή εποχή. Ολα δείχνουν ως ιδρυτές τους Παριανούς.
• 6ος αι. π.Χ.: Μνημειακός ναός του Απόλλωνα (ίσως και της δίδυμης αδελφής του, Αρτέμιδος), λαμπρό λατρευτικό συγκρότημα, με εκτεταμένες και εξαιρετικές τεχνικά υποστηρικτικές υποδομές. Παγκυκλαδική και παμμεσογειακή ακτινοβολία, κομβικό σημείο στο Κεντρικό Αιγαίο.
• 5ος – 4ος αι. π.Χ.: Μεγάλη ακμή στην αρχή της περιόδου, καταστροφή από τους Αθηναίους κατά τους περσικούς πολέμους, επανασύσταση του ιερού αργότερα. Λατρεία και της θεάς Εστίας με το επίθετο Ισθμία (λόγω ύπαρξης ισθμού τότε με την παρακείμενη νησίδα Τσιμηντήρι).
• Ελληνιστικά, ρωμαϊκά και μεταβυζαντινά χρόνια: Χώρος λατρείας, με τοπική μάλλον σημασία, έως τις αρχές του 2ου αι. π.Χ. Η θέση αποκτά οικιστικό χαρακτήρα, με τα υλικά του ιερού να χρησιμοποιούνται ως οικοδομικά. Από τον 6ο μ.Χ. αιώνα εγκαταλείπεται, επανακατοικείται την τελευταία βυζαντινή εποχή, ξεθεμελιώνεται από πειρατές και παραμένει ακατοίκητη από τον 17ο αιώνα.

Τ. Κατσιμάρδος-/www.ethnos.gr

Ανακαλύφθηκε άγαλμα της θεάς Κυβέλης της εποχής του Βασιλείου του Πόντου .

Σχεδόν άθικτη σε ηλικία 2100 ετών

Μοναδικό άγαλμα της Κυβέλης αναδύθηκε από τη γη του Πόντου

Ένα μοναδικό άγαλμα της θεάς Κυβέλης ανακάλυψαν αρχαιολόγοι στα Κοτύωρα του Πόντου.
Πρόκειται για άγαλμα 2.100 ετών, ύψους 1,10 μέτρων και βάρους 200 κιλών, που αναπαριστά τη θεά Κυβέλη καθήμενη. Βρέθηκε σχεδόν άθικτο, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών που γίνονται στον
αρχαιολογικό χώρο Κουρούλ Καλεσί, ο οποίος βρίσκεται στην επαρχία των Κοτυώρων (Όρντου).

 Το άγαλμα αναμένεται να μεταφερθεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο των Κοτυώρων.

Σύμφωνα με τον επικεφαλής της ανασκαφικής αποστολής και πρόεδρο του τμήματος Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Γκαζί, καθηγητή Σουλεϊμάν Γιουτζέλ Σενγιούρτ, είναι το πρώτο μαρμάρινο άγαλμα που βρίσκεται στην περιοχή. Ο ίδιος εκτίμησε ότι πρόκειται για εύρημα μεγάλης αξίας. Το άγαλμα διατηρήθηκε σε άριστη κατάσταση στην πορεία των αιώνων, μετά την ήττα του Μιθριδάτη ΣΤ’ και την κατάλυση του Βασιλείου του Πόντου τον 1ο αιώνα π.Χ από το ρωμαϊκό στρατό.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΣΧΕΤΙΚΑ 

Η μητέρα θεά Κυβέλη έλκει την καταγωγή της από τη Φρυγία, λατρεύτηκε όμως και στον ελλαδικό χώρο με την ονομασία Ρέα, ενώ η λατρεία της μεταφέρθηκε αυτούσια από τη Μικρά Ασία και στη Ρώμη. Ήταν κόρη του Ουρανού και της Γης, θεωρούνταν η θεά της γης και η μητέρα των θεών. Με τον Κρόνο απέκτησε πολλά παιδιά, μεταξύ των οποίων είναι ο Δίας, η Ήρα, ο Ποσειδώνας και ο Πλούτωνας.

Η λατρεία της συνδέθηκε με τον μύθο του Άττιδος και οι λατρευτικές εκδηλώσεις έπαιρναν οργιαστικό χαρακτήρα, συμβολίζοντας την περιοδική αναγέννηση της φύσης.

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές του μύθου του Άττιδος, ο οποίος σύμφωνα με μία από τις επικρατέστερες εκδοχές ήταν γιος της Κυβέλης (Άγδιστις στη Φρυγία) και τον γέννησε ούσα παρθένα. Όταν ο Άττις ενηλικιώθηκε θα παντρευόταν τη φρυγική Πεσσινούντα, κόρη του βασιλιά.

Η Άγδιστις που ήθελε δικό της τον νέο, παρουσιάστηκε στον γάμο και από την υπερβολική ζηλοτυπία της ανάγκασε τον Άττι να αυτοευνουχισθεί. Η Άγδιστις, μετάνιωσε για την πράξη της και παρακάλεσε τον Δία να ξαναφέρει στη ζωή τον Άττι. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Αττις αναστήθηκε και παρά την απροθυμία του, ο Δίας υποσχέθηκε στην Άγδιστη ότι το σώμα του δεν θα φθειρόταν ποτέ.

Πολλά στοιχεία της λατρείας αυτής υιοθετήθηκαν αργότερα από τους χριστιανούς, όπως ο βασανιστικός θάνατος του Άττιδος, η παρθένα μητέρα του, ο θάνατος του ως μέσο κάθαρσης των ανθρώπων, ο θρήνος και στη συνέχεια το γλέντι που ακολουθούσε την ανάστασή του.

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Γιάννης Μανδαλίδης στο in.gr 
ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟ Pontos news

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

TΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ

ΜΙΘΡΙΔΑΤΗΣ ΣΤ’ Ο ΕΥΠΑΤΟΡΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΝΥΣΟΣ

ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΟΥ ΜΙΘΡΙΔΑΤΟΥ ΣΤ’ ΕΥΠΑΤΟΡΟΣ ΔΙΟΝΥΣΟΥ-Α’ Μιθριδατικός πόλεμος

ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΟΥ ΜΙΘΡΙΔΑΤΟΥ ΣΤ’ ΕΥΠΑΤΟΡΟΣ ΔΙΟΝΥΣΟΥ – Β’και Γ’ Μιθριδατικός πόλεμος

Ευρήματα τεράστιας προϊστορικής αξίας στην νήσο Λέσβο.

Ευρήματα τεράστιας αξίας στο Λισβόρι της Λέσβου

Νέα πολυάριθμα ευρήματα προστέθηκαν φέτος στον ήδη μεγάλο αριθμό των λίθινων εργαλείων, που έχουν εντοπιστεί στα Ροδαφνίδια στο Λισβόρι της Λέσβου, θέση η οποία ανήκει στην Κατώτερη Παλαιολιθική Εποχή (ξεκινά πριν από περίπου 200.000 χρόνια).

Η συστηματική ανασκαφή του Πανεπιστημίου Κρήτης, που διεξάγεται τα τελευταία πέντε χρόνια υπό τη διεύθυνση της αναπληρώτριας καθηγήτριας αρχαιολογίας Νένας Γαλανίδου, βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο για φέτος, με τα νέα ευρήματα να δίνουν ακόμα περισσότερες πληροφορίες για τα προγονικά μας είδη, που ανέπτυξαν μια ιδιαίτερη σχέση με την περιοχή αυτή του Αιγαίου.

Ροδαφνίδια Λισβορίου: Η αρχαιότερη θέση στο Αιγαίο

«Τέτοια αρχαιολογική θέση δεν έχουμε πουθενά αλλού στην Ελλάδα. Έχει αποδώσει δεκάδες σπάνια μεγάλα κοπτικά εργαλεία λαξευμένα σε λίθο, τη στιγμή που 80 χρόνια παλαιολιθικών ερευνών στον ελλαδικό χώρο μας είχαν δώσει λιγότερο από μια ντουζίνα χειροπελέκεων. Το απόθεμα των εργαλείων που ανήκουν στην αχελαία τεχνολογική παράδοση έχει δεκαπλασιαστεί και περιλαμβάνει τρίεδρα, κοπείς, τεράστιους πυρήνες και ξέστρα που απαιτούσαν ιδιαίτερη μυϊκή δύναμη για την κατασκευή και χρήση τους. Το μεγάλο αυτό δείγμα αρχαιολογικών ευρημάτων μάς επιτρέπει να μελετήσουμε τις τεχνολογικές κατακτήσεις των προγονικών ειδών του ανθρώπου που έζησαν στο Αιγαίο πριν από μισό εκατομμύριο χρόνια» αναφέρει η κ. Γαλανίδου, η οποία προσθέτει:

«Η συστηματική ανασκαφή του Πανεπιστημίου Κρήτης συμπληρώνει το κενό αυτό στο αφήγημα για την καταγωγή και εξέλιξη του ανθρώπου και των πρώιμων μεταναστεύσεων στη ΒΑ Μεσόγειο. Ως τώρα εξέλιπε μια πρώιμη παλαιολιθική θέση από την Ελλάδα και τη Βαλκανική Χερσόνησο με παρόμοιο αποτύπωμα. Έχει πρωταρχικό σκοπό την εκπαίδευση των φοιτητών αρχαιολογίας στην έρευνα πεδίου και ταυτοχρόνως είναι ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα, που φέρνει κοντά επιστήμονες από διαφορετικές ειδικότητες από όλο τον κόσμο και από πολλά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας» τονίζει.

Όμως, πώς εξηγείται η παρουσία τόσων λίθινων εργαλείων στο Λισβόρι της Λέσβου; «Οι ανθρωπίδες έρχονται στην περιοχή κατ” επανάληψη και σε μεγάλο βάθος χρόνου. Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους:

Μπορούν να κατασκηνώνουν στις όχθες μιας μεγάλης λίμνης (ο Κόλπος της Καλλονής στις παγετώδεις εποχές, όταν δηλαδή υποχωρούσε η στάθμη των νερών, γινόταν λίμνη), να απαγκιάσουν στους βράχους που συνδέονται με την ηφαιστειακή ιστορία του νησιού, να φτιάξουν εργαλεία, να βρουν καταφύγιο στις θερμές πηγές που υπάρχουν σε απόσταση αναπνοής και δημιουργούν ένα ιδιαίτερο και φιλικό μικροπεριβάλλον σε συνθήκες ψύχους, να κυνηγήσουν θηράματα.
 Έρχονται και ξανάρχονται στις όχθες μικρών ποταμών που εκβάλλουν στην Καλλονή. Γι” αυτό και τα κατάλοιπα που μας αφήνουν είναι πολλά» εξηγεί.

Και η χρονολόγηση των εργαλείων; «Τα τέχνεργα αυτά καθεαυτά, δεν χρονολογούνται με απόλυτες μεθόδους γιατί είναι λίθινα. Χρονολογούνται όμως οι αποθέσεις μέσα στις οποίες τα βρίσκουμε και οι μέχρι τώρα εργαστηριακές αναλύσεις δείχνουν ότι η ηλικία τους κυμαίνεται από 165.000 ως 475.000 χρόνια», σημειώνει η κ. Γαλανίδου. Αξιοσημείωτο, πάντως, είναι το γεγονός ότι οι δημιουργοί τους επανέρχονται στις θερμοπηγές του Κόλπου της Καλλονής για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια.

«Το Λισβόρι ήταν ένα σημείο αναφοράς, ένα τοπόσημο εγγεγραμμένο στους διανοητικούς χάρτες των προγονικών αυτών κοινοτήτων. Φαίνεται πως ήταν πολύ πιο ευφυείς από ότι τους φανταζόμαστε μέχρι πρότινος, με γνωσιακές ικανότητες και κοινωνικές αναζητήσεις αρκετά προχωρημένες. Σχεδιάζουν και δημιουργούν εργαλεία συμμετρικά. Στη συμμετρία των χειροπελέκεων καταγράφεται ένα τεχνολογικό άλμα στην ιστορία του πολιτισμού, μια κατάκτηση που πιθανώς συνδέεται με τη μεταξύ τους επικοινωνία. Δεν τους αρκούσε μια κοφτερή ακμή για να τεμαχίσουν τα ζώα. Ενδιαφέρονται να δημιουργήσουν έναν κώδικα επικοινωνίας στο επαναλαμβανόμενο μοτίβο του αμυγδαλόσχημου χειροπέλεκυ» τονίζει.

Και οι δημιουργοί αυτών των εργαλείων; «Από τα γνωστά είδη οι ανθρωπίδες που είναι υποψήφιοι είναι οι Ηomo erectus, Ηomo antecessor και Ηomο heidelbergensis. Τώρα αν ήταν ένα μόνο είδος οι πρώτοι κάτοικοι της Λέσβου ή και περισσότερα δεν το γνωρίζουμε. Ενδεχομένως στο τέλος της περιόδου, μετά τα 200.000 χρόνια, να είχαμε και πληθυσμούς Νεάντερνταλ, αλλά αυτό ακόμα δεν είναι σαφές. Το σημαντικό πάντως είναι ότι ο μεγάλος αριθμός των αντικειμένων που βρέθηκαν εδώ, μας επιτρέπει να τοποθετήσουμε την Ελλάδα στον χάρτη της Κατώτερης Παλαιολιθικής Αρχαιολογίας στην Ευρώπη και στην Ασία» σημειώνει.

Όσο για το μέλλον, η καθηγήτρια, πάντα σε στενή συνεργασία με τον Δήμο Λέσβου, την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και τη Γ.Γ. Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, οραματίζεται τη δημιουργία ενός Κέντρου Έρευνας, Πληροφόρησης και Εκπαίδευσης στο παλιό ελαιοτριβείο της περιοχής. «Οραματιζόμαστε έναν κόμβο που θα χρησιμοποιεί την ψηφιακή τεχνολογία σε συνεργασία με το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (με έδρα την Κρήτη) για να μεταδώσει στο μεγάλο κοινό τη γνώση μας για το παλαιοπεριβάλλον και τον πολιτισμό της Λέσβου πριν από μισό εκατομμύριο χρόνια . Η ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού στο Αιγαίο ξεκινά εδώ. Σε περιόδους που το Αιγαίο ήταν στεριά, με μικρές λίμνες ενδιάμεσα, η Ευρώπη και η Ασία ενώνονταν με χερσαίες διαδρομές» τονίζει.

Αυτή τη στιγμή, το θέμα βρίσκεται στη φάση που λύνεται το ιδιοκτησιακό με τις προσπάθειες του δήμου Λέσβου. «Μετά, σταδιακά θα προχωρήσουμε με μελέτες για να ενταχθεί σε μια χρηματοδότηση, ώστε να αρχίσει η αναστηλωτική εργασία του κτιρίου και η προετοιμασία για το περιεχόμενο, τη λειτουργία και τη βιωσιμότητά του.

Σε πείσμα των καιρών, βήμα-βήμα, οι πέντε εταίροι, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, ο Δήμος Λέσβου, η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και η Γ.Γ. Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, σαν μια γροθιά, οραματιζόμαστε και εργαζόμαστε όλοι μαζί σκληρά για τη δημιουργία αυτού του Κέντρου που θα αποτελέσει ένα πόλο αειφόρου ανάπτυξης στον Κόλπο της Καλλονής» καταλήγει.

ΓENIKH ΓPAMMATEIA AIΓAIOY & NHΣIΩTIKHΣ ΠOΛITIKHΣ

N H Σ I Ω T I K E Σ T A Y T O T H T E Σ

H ΣYMBOΛH THΣ ΓENIKHΣ ΓPAMMATEIAΣ AIΓAIOY KAI NHΣIΩTIKHΣ ΠOΛITIKHΣ ΣTHN EPEYNA KAI ANAΔEIΞH

TOY ΠOΛITIΣMOY TOY APXIΠEΛAΓOYΣ -MYTIΛHNH 2013

Εικ. 1.  Ροδαφνίδια, πανοραμική άποψη του χώρου της ανασκαφής του 2012

 Αναζητώντας τους πρώτους κατοίκους του Αιγαίου: Η παλαιολιθική ανασκαφή στα Ροδαφνίδια Λισβορίου Λέσβου

Nένα Γαλανίδου

Aναπληρώτρια Kαθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης

Εικ 2 Τα Ροδαφνίδια ,

Τα Ροδαφνίδια στο Λισβόρι της Λέσβου είναι μια εκτεταμένη υπαίθρια θέση της Μέσης και της Κατώτερης Παλαιολιθικής Εποχής που ανασκάπτεται συστηματικά από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και μια διεθνή ομάδα αρχαιολόγων και γεωεπιστημόνων (εικ. 1). Η αρχαιολογική θέση είναι όμορη με τις Θερμοπηγές Λισβορίου και εκτείνεται σε χαμηλό γήλοφο, ο οποίος ορίζεται από δύο ρέματα που ενώνονται στα βορειοδυτικά του και εκβάλλουν, σε απόσταση μικρότερη του ενός χιλιομέτρου, στον κόλπο της Καλλονής. Βρίσκεται σε ένα τοπίο σμιλεμένο από την ηφαιστειακή προϊστορία του νησιού, που το προίκισε με πυρομβρίτες (εικ. 2) και απολιθωμα- τοφόρους πυριτόλιθους, οι οποίοι σχηματίστηκαν σε περιβάλλον θερμών πηγών. Το τοπωνύμιο Ροδαφνίδια παραπέμπει στις ροδοδάφνες, τις πικροδάφνες δηλαδή, που μέχρι πρόσφατα φύονταν στην περιοχή όπου σήμερα απλώνεται ένας μεγά- λος ελαιώνας κατατετμημένος σε μικρές ιδιοκτησίες.

 

Κατά την πρώτη ανασκαφική περίοδο, τον Αύγουστο και το Σεπτέμβριο του 2012, ανοίχτηκαν μεθοδικά δέκα ανασκαφικά σκάμματα 1 x 1 μ. σε απόσταση 20 μ. μεταξύ τους και, ενδιάμεσα, τρία μεγαλύτερα, σχήματος Γ και διαστάσεων 11 x 1 – 3 x 1 μ., 7,5 x 1 – 3 x 1 μ. και 7        x 1 – 3 x 1 μ., στο ψηλότερο σημείο του γηλόφου και κατά μήκος δύο γειτονικών αγρών σε νοητό άξονα βορρά – νότου. Οι ανασκαφές έφθασαν σε μέγιστο βάθος 2,8 μ. και αποκάλυψαν λιθοτεχνία σε ποτάμιες και λιμναίες αποθέσεις της Μέσης Πλειστόκαινης Εποχής.

Εικ 4

Η αρχαιότερη πολιτισμική φάση της αρχαιολογικής θέσης είναι η Αχελαία και πε- ριλαμβάνει χειροπελέκεις, κοπείς και άλλα χαρακτηριστικά της εργαλεία. Οι χειροπελέκεις (εικ. 3 και 4), αμυγδαλόσχημα συμμετρικά εργαλεία με αμφιπρόσωπη επεξεργασία σε μεγάλα αποκρούσματα, τις φολίδες, ή σε ειδικά διαμορφωμένη πρώτη ύλη, είναι τα πλέον πολυάριθμα εργαλεία που βρέθηκαν στα Ροδαφνίδια. Όμοιά τους έρχονται στο φως σε θέσεις της Πρώιμης Παλαιολιθικής Εποχής στην Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Οι κοπείς (εικ. 5), εργαλεία σε μεγάλες φολίδες με ευθύγραμμη ή λοξότμητη κόψη, είναι τα πρώτα τέτοια ευρήματα στον ελλαδικό χώρο, τα οποία υποδηλώνουν ότι οι ανθρωπίδες τα μέλη δηλαδή του γένους Homo που προηγούνται του σύγχρονου ανθρώπου– στο βορειοανατολικό Αιγαίο μετείχαν σε μια κοινή πολιτισμική παράδοση, η οποία απλώνεται από την Ευρώπη μέχρι την Ινδία αλλά εντοπίζεται κυρίως στην Αφρική. Κρίνοντας από την παρουσία των ευρημάτων αυτών, τα Ροδαφνίδια αποτελούν θέση σημαντική για την κατανόηση των μετακινήσεων και προσαρμογών προγονικών μας ειδών στο ανατολικότερο άκρο της Ευρώπης, που είναι ταυτόχρονα και το δυτικότερο της Ασίας.
Ποιοι ήταν αυτοί οι πρώτοι κάτοικοι του Αιγαίου; Ήταν Homo erectus, ήταν Homo heidelbergensis, ήταν πρώιμοι Homo neanderthalensis ή κάποιο άλλο είδος; Ήταν ένα είδος ή περισσότερα είδη που στο πέρασμα του χρόνου το ένα διαδέχθηκε το άλλο στα Ροδαφνίδια ή για κάποιο διάστημα συνυπήρξαν μαζί; Όλα αυτά είναι ερωτήματα προς διερεύνηση. Πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι και τα τρία αυτά είδη κατασκεύαζαν και χρησιμοποιούσαν εργαλεία με αμφιπρόσωπη επεξεργασία. Λιγοστές θέσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα (κοντά στις όχθες του ποταμού Λούρου στην Ήπειρο, τη Σιάτιστα της δυτικής Μακεδονίας) και στη Λευκάδα έχουν αποδώσει παρόμοιους εργαλειακούς τύπους, πουθενά ωστόσο δεν απαντώνται σε τέτοια έκταση όπως σε αυτήν τη θέση στη Λέσβο. Τα ευρήματα της ανασκαφής συνδέουν οργανικά την πρώιμη αρχαιολογία της Ελλάδας με την παγκόσμια έρευνα για την καταγωγή και την εξέλιξη του ανθρώπου και την πορεία του από την Αφρική προς την Ευρασία και αντίστροφα κατά την Κατώτερη Παλαιολιθική, και από την Ευρώπη προς τη Συροπαλαιστίνη κατά τη Μέση Παλαιολιθική Εποχή.

Εικ 5

Έχουν ήδη ληφθεί γεωλογικά δείγματα για εργαστηριακές αναλύσεις, με αντικείμενο την απόλυτη χρονολόγηση των ανασκαμμένων στρωμάτων (π.χ. Οπτικώς Διε- γειρόμενη Φωταύγεια, Παλαιομαγνητισμός) και τη σχετική χρονολόγησή τους (π.χ. προσδιορισμός φάσεων στρωματογραφίας, αναγνώριση απολιθωμάτων μικροπανί- δας). Μέσα από μια διεπιστημονική προσέγγιση προσπαθούμε να κατανοήσουμε τις αποθετικές διαδικασίες διαμόρφωσης της αρχαιολογικής θέσης αυτής καθαυτήν, φυσικές και ανθρωπογενείς, τη διασπορά των ευρημάτων στο χώρο της και το ρόλο της θέσης στο ευρύτερο δίκτυο της παλαιολιθικής κατοίκησης της Λέσβου και του ανατολικού  Αιγαίου.
Η ποσότητα και η πυκνότητα των ευρημάτων στην επιφάνεια και το υπέδαφος των Ροδαφνιδίων καταδεικνύουν ότι οι ομάδες των ανθρωπιδών που ζούσαν εκεί, επέστρεφαν συχνά και ανέπτυσσαν δραστηριότητα στους υγροτόπους που υπήρχαν στις παρυφές της λεκάνης της Καλλονής. Τι άραγε προσέλκυε τις ομάδες αυτές εκεί; Πέρα από τις λίθινες πρώτες ύλες καλής ποιότητας, τις θερμοπηγές, που λειτουργούσαν ως τοπόσημο, πρέπει να ήταν κι ένας μεγάλος όγκος γλυκού νερού που δη- μιουργούσε τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την επιβίωσή τους. Τα ερωτήματα που διερευνούμε είναι εάν, και εάν ναι, πότε, κατά την Πλειστόκαινο Εποχή η εντυπωσιακή λεκάνη του κόλπου της Καλλονής, που σήμερα έχει θαλασσινό νερό, μετατρεπόταν σε μια μεγάλη λίμνη η οποία προσέλκυε θηράματα και ανθρωπίδες. Στη Λέσβο έφταναν περπατώντας κατά μήκος γέφυρας ξηράς στο ανατολικό τμήμα του νησιού (στο στενό της Μυτιλήνης η απόσταση από την Ασία είναι σήμερα μικρότερη των 20 χλμ.) κατά τη διάρκεια των παγετωδών περιόδων, όταν το νερό των ωκεανών
«κλειδωνόταν» στους παγετώνες και η θαλάσσια στάθμη ταπεινωνόταν. Η μελέτη των βαθυμετρικών χαρτών σε αυτό το στενό και σχετικά ομαλό πέρασμα δείχνει ότι μια υποχώρηση της θαλάσσιας στάθμης κατά 50 μ. αρκούσε για να ενωθεί η Λέσβος με τη δυτική Ασία. Με αφορμή τις ανθρώπινες αποκρίσεις στις αλλαγές του τοπίου και των ακτογραμμών στο βορειοανατολικό Αιγαίο, η έρευνά μας στη Λέσβο ανοίγει ένα παράθυρο και στην πανάρχαιη ιστορία της κλιματικής αλλαγής.

Στην επιστημονική ομάδα συμμετέχουν οι εξής ειδικοί: Δρ. Γιώργος Ηλιόπουλος, λέκτορας Γεωλογίας – Στρωματογραφί- ας του Πανεπιστημιου Πατρών, Δρ. Geoffrey King, διευθυντής Γεωλογικών Ερευνών του Institut de Physique du Globe της Γαλλίας, Δρ. John McNabb, αναπληρωτής καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Southampton, Δρ. Νίκος Ζούρος, αναπληρωτής καθηγητής Γεωγραφίας του Πανεπι- στημίου Αιγαίου, Δρ. Ανδρέας Μαγκανάς και Δρ. Αθανάσιος Κατερινόπουλος, καθηγητές Γεωλογίας – Ορυκτολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Δρ. Χρόνης Τζεδάκης, καθηγητής Γεωγραφίας τού University College του Λονδίνου, Δρ. James Cole, αρχαιολόγος εντεταλμένος διδασκαλίας του Πανεπιστη- μίου της Οξφόρδης, Δρ. Κατερίνα Βασιλειάδου, επιμελήτρια Παλαιοντολογίας του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθω- μένου Δάσους Λέσβου στο Σίγρι, Δρ. Andrew Chamberlain, καθηγητής Βιολογικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου τού Manchester, Δρ. Κωνσταντίνος Αθανασάς, Εργαστήριο Αρχαιομετρίας ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», Δρ. Mimi Hill και κ. Neil Suttie, Μονάδα Παλαιομαγνητισμού τού Πανεπιστημίου του Liverpool. Στο πλαίσιο της ανασκαφής εκπαιδεύτηκε ομάδα προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών των Πανεπιστημίων Κρήτης, York και Leuven στις αρχαιολογικές μεθόδους πεδίου.

Η έρευνα χρηματοδοτείται από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, τη Διεύθυνση Πολιτισμού της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής και την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. Σημαντική υπήρξε, εξάλλου, η επιστημονική και υλικοτεχνική υποστήριξη της K΄ ΕΠΚΑ, καθώς και η τεχνική συνδρομή και φιλοξενία που μας παρείχαν ο Δήμος Λέσβου και το Τοπικό Συμβούλιο Λισβορίου. Θερμές ευχαριστίες οφείλουμε στους κ.κ. Δούκα Αλβανό και Θεόδωρο Χατζόγλου, που μας έδωσαν άδεια να σκάψουμε στα λιόφυτά τους