Έργα – ασπίδα στα τείχη της Ακρόπολης

ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Άποψη των τειχών της Ακρόπολης

Πολλά και σοβαρά προβλήματα αντιμετωπίζουν τα τείχη της Ακρόπολης που κοντεύουν τα 2.500 χρόνια αν αρχίσουμε να μετράμε από το Θεμιστόκλειο. 

Υπήρχε όμως και παλαιότερο τείχος, το μυκηναϊκό ή πελασγικό, το οποίο δεν είναι σήμερα ορατό, καθώς σε αυτό «πάτησαν» το Θεμιστόκλειο και το Κιμώνειο.
Ούτε και το Θεμιστόκλειο, το κλασικό τείχος στη βόρεια πλευρά, το βλέπουμε σήμερα. Οι επισκευές των Οθωμανών μέχρι και τον 18ο αιώνα έχουν δημιουργήσει μια «μάσκα» που το κρύβει.

Πολλές έγιναν με θραυσμένα μάρμαρα του Παρθενώνα, που είχαν τιναχτεί με την έκρηξη Μοροζίνι και ακολούθως κατακερματίστηκαν. Η Επιτροπή Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ) και η Υπηρεσία Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΥΣΜΑ) πρότειναν σε τμήμα πέντε μέτρων, βορείως των Προπυλαίων, να αναδειχθεί η θεμιστόκλεια φάση.

Η πρόταση είχε υιοθετηθεί και από τον Χαράλαμπο Μπούρα. Η συγκεκριμένη μελέτη ήταν η τελευταία που είχε καταθέσει, λίγο καιρό πριν από τον θάνατό του. Το ζήτημα συζητήθηκε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, το οποίο θα προβεί σε αυτοψία. Θα γίνει συζήτηση και με τις βυζαντινές διευθύνσεις.

Σε άλλο σημείο, στην αυλή του Ερεχθείου, όπου υπήρξαν και επεμβάσεις από τον Νικόλαο Μπαλάνο με σίδερα, που σήμερα έχουν σκουριάσει, και με τσιμέντα, και όπου λόγω αποφράξεων υπήρχε υγρασία, θα γίνει παρέμβαση στις άνω στρώσεις του τείχους.

Η μελέτη παρουσιάστηκε από τους Κωνσταντίνο Μαμαλούγκα, Διονυσία Μιχαλοπούλου και Ανθή Χατζήπαππα και προβλέπει αποξήλωση μόνο των στρώσεων που έχουν πρόβλημα με ρηγματώσεις, κενά και καταπτώσεις.

Οι Πέρσες
Αθικτες θα μείνουν οι παρακάτω, που περιλαμβάνουν αρχιτεκτονικά μέλη από ιερά τα οποία είχαν καταστρέψει οι Πέρσες: μάρμαρα της κρηπίδας του κατεστραμμένου προ-Παρθενώνα, 26 μαρμάρινους ημιτελείς αρράβδωτους σπονδύλους, πώρινα κιονόκρανα του «αρχαίου ναού» και μέλη του θριγκού (επιστύλια, τρίγλυφα, μετόπες και γείσα).

Η διευθύντρια της ΥΣΜΑ, Βάσω Ελευθερίου, σημείωσε πως θα απαιτηθούν δύο με τρία χρόνια. Στο μεσοδιάστημα η ΕΣΜΑ και η ΥΣΜΑ θα προετοιμάσουν και άλλες μελέτες για το τείχος.-Αγγελική Κώττη

ΑΥΤΟΨΙΑ ΣΕ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

ΚΑΣ: «Πράσινο» για την αποκατάσταση περιοχών του βορείου τείχους της Ακρόπολης
Μελέτες για την αποκατάσταση περιοχών του βορείου τείχους της Ακρόπολης, που πρέπει να συντηρηθούν για λόγους στατικότητας και ασφάλειας, εγκρίθηκαν από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.

Μια από αυτές τις περιοχές βρίσκεται βορειανατολικά της βόρειας πρόστασης του Ερεχθείου, όπου σώζονται σημαντικές μαρτυρίες: Αρχιτεκτονικά μέλη από τον αρχαϊκό ναό και τον προ-Παρθενώνα, όπως η σειρά των αράβδωτων σπονδύλων, τα οποία ενσωματώθηκαν κατά τη Θεμιστόκλεια οχύρωση και είναι σήμερα ορατά από απόσταση, το στηθαίο (πάνω μέρος) του κλασικού τείχους (της εποχής του Θεμιστοκλή) σε πλήρες ύψος, καθώς και λαξεύματα στην εσωτερική πλευρά, τα οποία αποτελούν τεκμήρια για την αυλή του Ερεχθείου (από την οποία δεν σώζονται παρά μόνο ίχνη της, όπως η πώρινη θεμελίωσή της).
Η περιοχή πάσχει κυρίως από διαβρώσεις και οξειδώσεις που δημιουργήθηκαν από τα σιδερένια στοιχεία τα οποία χρησιμοποιήθηκαν κατά τις αποκαταστάσεις του Ν. Μπαλάνου, όπως συνδετήρες και λάμες στους οριζοντίους αρμούς, ενώ τα τσιμεντοκονιάματα για τη συγκράτηση των διαβρωμένων μελών επιδείνωσαν την κατάσταση. Οι προτάσεις που πήραν το «πράσινο φως» αποσκοπούν στην αποκατάσταση της περιοχής, στην εξασφάλιση της στατικής επάρκειας και στην αισθητική αναβάθμισή της.
Ωστόσο, μια άλλη περιοχή του βορείου τείχους, προς το δυτικό άκρο, κοντά στα Προπύλαια, δημιούργησε μεγάλη συζήτηση μεταξύ των μελών του ΚΑΣ. Κι αυτό γιατί η μελέτη προέβλεπε την καθαίρεση τμήματος του τείχους, που έγινε τον 15ο αιώνα, με σκοπό την αποκάλυψη μέρους της κλασικής οχύρωσης, η οποία όμως διασώζεται μόνον εσωτερικά, καθώς το μέτωπό της έχει καταστραφεί σε βάθος τουλάχιστον 1-2 μ. Η μελέτη πρότεινε να ξηλωθεί το μεσαιωνικό αυτό τμήμα, να αποκαλυφθεί το κλασικό και να συμπληρωθεί με νέο υλικό.

Η πρόταση προκάλεσε την παρέμβαση του προϊσταμένου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Δημήτρη Αθανασούλη, που, μεταξύ άλλων, χαρακτήρισε μη αναστρέψιμη την επέμβαση, αναφέροντας ότι και το μεσαιωνικό τμήμα είναι αρχαίο, ενώ η μελέτη προτείνει την ανακατασκευή ενός «τείχους του 21ου αιώνα», με νέο υλικό και χωρίς να γνωρίζουμε ακριβώς τον τρόπο δόμησής του. Εξάλλου, όπως σημειώθηκε στη συνεδρίαση, η Θεμιστόκλεια φάση του τείχους σώζεται περιμετρικά σε διάφορα σημεία, ενώ μια από τις παρατηρήσεις που έγιναν ήταν να συμπληρωθούν και να συντηρηθούν μόνον οι κάτω οκτώ σειρές της κλασικής περιόδου που σώζονται στο συγκεκριμένο τμήμα, ενώ οι μεσαιωνικές να παραμείνουν ως έχουν.

«Η Αθήνα ήταν από τις σημαντικότερες μεσαιωνικές πόλεις του κόσμου και δεν μας έχει μείνει τίποτα. Ό,τι ίχνη υπάρχουν βρίσκονται στα τείχη. Αν τα ξηλώσουμε και από εκεί θα είναι έγκλημα», τόνισε ο κ. Αθανασούλης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, επισημαίνοντας ότι είναι υπέρ των μεγάλων αναστηλώσεων, αλλά είναι διαφορετικό όταν κατεδαφίζεις και φτιάχνεις κάτι καινούργιο. Το Συμβούλιο έκρινε απαραίτητη την αυτοψία των μελών του στο επίμαχο σημείο και την επαναφορά του θέματος με τη συνεισήγηση των αρμοδίων διευθύνσεων Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων, καθώς και Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων. Για όλα τα παραπάνω υπήρξε ομόφωνη γνωμοδότηση του ΚΑΣ.www.ethnos.gr/

Ο υπόγειος Πειραιάς βγαίνει «στο φως»

Στόχος της παρουσίασης είναι να αφηγηθεί με σύγχρονα εποπτικά μέσα τις ιστορίες πίσω από τις κατασκευές, αυτές που φτιάχτηκαν σε μακρινές εποχές αλλά και τις σύγχρονες. Κυρίως όμως προσδοκά να φωτίσει με ουσιαστικό τρόπο τη σημασία της ανθρώπινης σύμπραξης και συνεργασίας.

ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ

Το οραματιζόταν και το σχεδίαζε καιρό η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής Πειραιώς και Νήσων.

Να παρουσιάσει στο κοινό τις διαδικασίες ανασκαφής των αρχαιοτήτων στο πλαίσιο κατασκευής του μετρό. Η ώρα αυτή έφτασε. Στις 8 Ιουνίου, στην Ξυλαποθήκη, έναν χώρο που βρίσκεται στις Αστικές Πύλες του Πειραιά (Πύλης 8) θα εγκαινιαστεί μια άκρως ενδιαφέρουσα έκθεση. Η Εφορεία, σε συνεργασία με την Αττικό Μετρό Α.Ε., διοργανώνει την περιοδική έκθεση «Στην επιφάνεια».

Μια συλλογή από φωτογραφίες και βίντεο φέρνουν στην επιφάνεια τις διαδικασίες που εξελίσσονται παράλληλα σε διαφορετικά σημεία του έργου, υπόγεια και πίσω από εργοταξιακές περιφράξεις, λέει στο «Εθνος» η έφορος Στέλλα Χρυσουλάκη. Με ξεναγό τον φωτογραφικό και κινηματογραφικό φακό ο επισκέπτης περιηγείται σε αθέατους τόπους: από τις αρχαίες σήραγγες, τις δεξαμενές και το ρωμαϊκό υδραγωγείο, στις σύγχρονες σήραγγες των υπόγειων σταθμών του μετρό και στα εργαστήρια συντήρησης της ανασκαφής.

Μία συλλογή από φωτογραφίες και βίντεο φέρνουν στην επιφάνεια τις διαδικασίες που εξελίσσονται παράλληλα σε διαφορετικά σημεία του έργου, υπόγεια και πίσω από εργοταξιακές περιφράξεις, σημειώνει η έφορος Στέλλα Χρυσουλάκη. Με ξεναγό τον φωτογραφικό και κινηματογραφικό φακό ο επισκέπτης περιηγείται σε αθέατους τόπους: από τις αρχαίες σήραγγες, τις δεξαμενές και το ρωμαϊκό υδραγωγείο, στις σύγχρονες σήραγγες των υπόγειων σταθμών του Μετρό και στα εργαστήρια συντήρησης της ανασκαφής.Σε ένα σύγχρονο εκθεσιακό χώρο, η έκθεση παρουσιάζει στο κοινό την παράλληλη εξέλιξη της αρχαιολογικής διερεύνησης και του κατασκευαστικού έργου της Επέκτασης της Γραμμής 3 του Μετρό στον Πειραιά. Εστιάζει στις σύγχρονες διεπιστημονικές μεθόδους που εφαρμόζονται για τη συλλογή και τεκμηρίωση των αρχαιολογικών δεδομένων στο πλαίσιο ενός μεγάλου κοινωφελούς έργου, όπως είναι η κατασκευή του υπόγειου σιδηροδρόμου.

Σε έναν σύγχρονο εκθεσιακό χώρο, η έκθεση παρουσιάζει στο κοινό την παράλληλη εξέλιξη της αρχαιολογικής διερεύνησης και του κατασκευαστικού έργου της Επέκτασης της Γραμμής 3 του μετρό στον Πειραιά. Εστιάζει στις σύγχρονες διεπιστημονικές μεθόδους που εφαρμόζονται για τη συλλογή και τεκμηρίωση των αρχαιολογικών δεδομένων στο πλαίσιο ενός μεγάλου κοινωφελούς έργου, όπως είναι η κατασκευή του υπόγειου σιδηροδρόμου.
Στόχος της παρουσίασης είναι να αφηγηθεί με σύγχρονα εποπτικά μέσα τις ιστορίες πίσω από τις κατασκευές, αυτές που φτιάχτηκαν σε μακρινές εποχές αλλά και τις σύγχρονες. Κυρίως όμως προσδοκά να φωτίσει με ουσιαστικό τρόπο τη σημασία της ανθρώπινης σύμπραξης και συνεργασίας.

Σήραγγες από το αρχαίο υδρευτικό σύστημα στον Πειραιά Τρεις από τις αρχαίες δεξαμενές θα αποτελέσουν τον πυρήνα μίας έκθεσης στον μοναδικό σταθμό του Μετρό που θα φιλοξενήσει αρχαία σε θεματικό σύνολο, στην πλατεία Δημοτικού Θεάτρου. Η έκθεση θα πλαισιώνεται με πλούσιο εποπτικό υλικό και με βίντεο που θα δείχνει πώς λειτουργούσαν όλα κατά την αρχαία εποχή, πώς ξεδιψούσαν δηλαδή οι αρχαίοι Πειραιώτες. Ο μεγαλύτερος όγκος των ευρημάτων των ανασκαφών του έργου αποτελείται από πήλινα αντικείμενα, τμήματα αγγείων και κεράμων στέγασης. Υπάρχουν επίσης νομίσματα, εργαλεία, αρχιτεκτονικά μέλη, σπάνια ευρήματα από ξύλο, φουντούκια, καρύδια, αμύγδαλα, κουκουνάρια, πυρήνες ελιάς και σταφυλιών αποξηραμένα σύκα. Επίσης, βρέθηκαν τμήματα από έντομα (εξωσκελετοί σκαθαριών), καθώς και τμήματα σχοινιών. Δε λείπουν και τα ξύλινα κατάλοιπα οικοσκευής (τμήματα επίπλων, στοιχεία στέγασης, πόρτα).

 Όπως το είχε προαναγγείλει η έφορος, στο ισόγειο του ακινήτου θα γίνεται η συντήρηση των ευρημάτων την οποία θα μπορεί να παρακολουθεί το κοινό από εξώστες. Πρόκειται για ένα πιλοτικό πρόγραμμα, που θα δοκιμαστεί. Εφόσον σημειώσει επιτυχία, θα συνεχιστεί. Ο μεγαλύτερος όγκος των ευρημάτων των ανασκαφών του έργου αποτελείται από πήλινα αντικείμενα, τμήματα αγγείων και κεράμων στέγασης.
Υπάρχουν επίσης νομίσματα, εργαλεία, αρχιτεκτονικά μέλη, σπάνια ευρήματα από ξύλο, φουντούκια, καρύδια, αμύγδαλα, κουκουνάρια, πυρήνες ελιάς και σταφυλιών αποξηραμένα σύκα. Επίσης, βρέθηκαν εξωσκελετοί σκαθαριών και τμήματα σχοινιών. Δεν λείπουν και τα ξύλινα κατάλοιπα οικοσκευής (τμήματα επίπλων, στοιχεία στέγασης, πόρτα). Τα περισσότερα από αυτά θα συντηρούνται στην Ξυλαποθήκη.
Από τον Σεπτέμβριο θα γίνουν και ιδιαίτερα εκπαιδευτικά προγράμματα, σχεδιασμένα με ζωντάνια, ώστε τα παιδιά να κατανοούν τι γίνεται σε μια ανασκαφή και πώς συντηρούνται τα ευρήματα.

Στο ισόγειο της Ξυλαποθήκης θα γίνεται η συντήρηση των ευρημάτων, την οποία θα μπορεί να παρακολουθεί το κοινό από εξώστες Με υποδειγματικό σύστημα γινόταν η υδροδότηση του Πειραιά κατά την αρχαιότητα, καθώς στην υποδειγματική αυτή πόλη, τη χτισμένη με τάξη κατά το ιπποδάμειο σύστημα (κανονικά τετράγωνα και όχι άναρχα, σαν την Αθήνα) πηγάδια, φρέατα, δεξαμενές και αγωγοί μετέφεραν το νερό παντού. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής Πειραιώς και Νήσων έχει ανασκάψει περισσότερες από 600 αρχαίες δεξαμενές. Τα ευρήματα πολλαπλασιάστηκαν στο πλαίσιο της κατασκευής του μετρό. Σε περίπου δύο με τρία χρόνια, που το έργο θα ολοκληρωθεί στον σταθμό του Δημοτικού Θεάτρου θα παρουσιαστούν εντυπωσιακά ευρήματα.

Η περιοδική έκθεση θα λειτουργήσει ώσπου να ολοκληρωθεί το έργο του μετρό και να εγκαινιαστεί ο σταθμός του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Θα είναι ο μοναδικός θεματικός αρχαιολογικά σταθμός μετρό, καθώς θα παρουσιάζει αποκλειστικά ευρήματα από την υδροδότηση της αρχαίας πόλης, με πυρήνα τρεις δεξαμενές ύδατος.

Το Μετρό έφερε «στην επιφάνεια» το αρχαίο σύστημα υδροδότησης του Πειραιά Τα έργα ύδρευσης που αποκαλύφθηκαν στο πλαίσιο των συγκεκριμένων ανασκαφών, «αποτελούν αναμφίβολα ένα ιδιαίτερα σημαντικό έργο της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας» λένε οι επιστήμονες. «Περιλαμβάνουν φρέατα, υπόγειες δεξαμενές, ενωτικές σήραγγες και υδραγωγείο».

Για την υδροδότηση του Πειραιά κατά την αρχαιότητα, πηγάδια, φρέατα, δεξαμενές και αγωγοί μετέφεραν το νερό παντού. Η Εφορεία έχει ανασκάψει περισσότερες από 600 αρχαίες δεξαμενές. Τα ευρήματα πολλαπλασιάστηκαν στο πλαίσιο της κατασκευής του μετρό. Τα έργα ύδρευσης που αποκαλύφθηκαν στο πλαίσιο των συγκεκριμένων ανασκαφών «αποτελούν αναμφίβολα ένα ιδιαίτερα σημαντικό έργο της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας. Περιλαμβάνουν φρέατα, υπόγειες δεξαμενές, ενωτικές σήραγγες και υδραγωγείο».
Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν στις 8 Ιουνίου. Η λειτουργία του χώρου θα ξεκινήσει από την επομένη, με ελεύθερη είσοδο και ωράριο: Δευτέρα, Τετάρτη, Σάββατο, Κυριακή 9.00 π.μ. – 5.00 μ.μ. Πέμπτη, Παρασκευή 12.00 – 8.00 μ.μ. Τρίτη κλειστά. Θα παραμένει κλειστό τις επίσημες αργίες. Στην έκθεση υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης από άτομα με ειδικές ανάγκες (ΑμεΑ).
Αγγελική Κώττη ΕΘΝΟΣ  Αντιγόνη Καρατάσου LIBERAL



   ΔΕΙΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ    
Άγνωστος υπόγειος Πειραιάς: αρχαίοι θάλαμοι και διαδρομές του νερού, υπόγειες σήραγγες και πηγάδια

Εντυπωσιακό αρχαιολογικό εύρημα στις ανασκαφές στο Φαληρικό Δέλτα

Ένα πολυάνδριο με τουλάχιστον ογδόντα νεκρούς, όλους πλην  ενός με δεσμά στα χέρια, μας πηγαίνει στην εποχή του Κύλωνα και των δεκαετιών που ακολούθησαν και που ήταν γεμάτοι αναταραχές για την αρχαία Αθήνα. Είναι τα χρόνια που η Δημοκρατία δεν έχει ακόμα εγκαθιδρυθεί, που οι αριστοκράτες πολεμούν μεταξύ τους για την εξουσία, και που οι αδελφοκτόνες μάχες είναι, ασφαλώς, γεμάτες αίμα.

Με ανοιχτό στόμα έμεινε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο χθες, όταν άκουσε από την έφορο αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων Στέλλα Χρυσουλάκη την ερμηνεία για το εύρημά της, και τα τεκμήρια. Όπως είπε η έφορος, που είναι και επικεφαλής της ανασκαφής, το πολυάνδριο (ομαδικές ταφές ανδρών που έπεσαν όλοι μαζί) ήρθε στο φως τις τελευταίες 20 μέρες, μόλις μισό μέτρο κάτω από το αρχαίο έδαφος. Έχει εξεταστεί μακροσκοπικά το 50% των σκελετών και ανήκουν όλοι σε άνδρες. Είναι καλοζωισμένοι, έχουν άριστη οδοντοφυϊα, και, εκ πρώτης όψεως, δεν φέρουν κατάγματα σε οστά. Ένας μόνο, είχε αιχμή βέλους καρφωμένη στον ώμο και η εξήγηση είναι πως ίσως είχε αιχμαλωτιστεί.  Η πρώτη σκέψη της κ. Χρυσουλάκη για τον τρόπο θανάτου τους, είναι πως ίσως κατεσφάγησαν.

Το εκπληκτικό είναι πως όλοι έχουν σιδερένια δεσμά στα χέρια, εκτός από έναν, στην άκρη του σκάμματος, ο οποίος έχει δεσμά στα πόδια. Προφανέστατο πως ήταν δεσμώτες και πως
εκτελέστηκαν, ίσως μάλιστα επί τόπου, αλλά όχι κοινοί κατάδικοι. Είναι τοποθετημένοι κατά παράταξη, και έχουν δύο οινοχόες, από σπονδές. Δύο μικρά αγγεία, που όμως είναι αυτά χάρη στα οποία ο τάφος χρονολογείται περί το 632 π.Χ. Τότε που ξεκινά η ιστορία του Κύλωνα.

Ευπατρίδης της αρχαίας Αθήνας και  γαμπρός του τυράννου των Μεγάρων Θεαγένη,  το 636 ή 632 π.Χ., όταν τύραννος στην Αθήνα ήταν ο Μεγακλής, κατέλαβε με στρατό την Ακρόπολη με σκοπό να πάρει τη θέση του. Ο λαός όμως, όταν είδε τους ξένους στρατιώτες, αντί να πάει με το μέρος του, πολιόρκησε την Ακρόπολη. Εκείνος διέφυγε με τον αδερφό του, έμειναν όμως μέσα οι οπαδοί τους, που πήγαν ως ικέτες στον ναό της Παρθένου. Οι τελευταίοι συμφώνησαν με το Μεγακλή να τους αφήσει να φύγουν, αν παραδώσουν τα όπλα τους. Παρά όμως τη συμφωνία, που έκαναν τους σκότωσαν μόλις βγήκαν από την Ακρόπολη. Εγκληματική πράξη κατά την αρχαιότητα, καθώς ο ικέτης ήταν ιερό πρόσωπο.

Εκεί όπου η Αρχαιολογία συναντά την Ιστορία, είναι ό,τι σημαντικότερο για την ίδια την πατρίδα. Μια τέτοια συνάντηση φαίνεται ότι έγινε τις τελευταίες ημέρες, στις ανασκαφές που διεξάγονται στο Φαληρικό Δέλτα, στο έργο του Κέντρου Πολιτισμού, που έχει χρηματοδοτήσει το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος».

Το έγκλημα αυτό των ικετών προκάλεσε τη φρίκη των Αθηναίων και τη γενική κατακραυγή και εκτός της Αθήνας, και οι δε Αλκμαιονίδες θεωρήθηκαν «εναγείς», ενώ αντίθετα οι συμπάθειες στράφηκαν προς τον Κύλωνα.  Το γεγονός αυτό εκμεταλλεύτηκαν οι οπαδοί του Κύλωνα και ονόμασαν την ανέντιμη αυτή πράξη Κυλώνειον άγος. Για να εξαγνιστεί η πόλη, κάλεσαν από την Κρήτη τον μάντη Επιμενίδη για να κάνει θυσίες. Επακολούθησε σειρά στάσεων και ταραχών μέχρι το 597 π.Χ. που ανέλαβε ο Σόλων να συμβιβάσει τα αντιμαχόμενα μέρη παρακαλώντας τους «εναγείς» να υποβληθούν οικειοθελώς στην κρίση τριακοσιομελούς δικαστηρίου που θα αποφασίσει σχετικά. Οι Αλκμαιονίδες προ αυτής της κατακραυγής δέχτηκαν και το δικαστήριο εκείνο με κατήγορο τον Μύρωνα τον Φλυέα τους καταδίκασε σε εξορία. Αποφάσισε μάλιστα να εκταφούν όσοι εν τω μεταξύ είχαν πεθάνει και να θαφτούν έξω από την πόλη.

Τη σκέψη της δρος  Χρυσουλάκη παρακολούθησε και συμμερίστηκε το ΚΑΣ. Οι αρχαιολόγοι- μέλη του θεώρησαν πως έχει βάση η θεωρία ότι ίσως οι νεαροί αριστοκράτες του πολυάνδριου να είχαν λάβει μέρος σε κάποια από τις συγκρούσεις της εποχής. Πάντως, το γεγονός ότι βρέθηκαν με ταφή τακτοποιημένη και με τα μικρά αγγεία των σπονδών, δείχνει ότι παρότι ανήκαν καταφανώς στους ηττημένους, δεν αντιμετωπίστηκαν ως εχθροί.

Δεν συνέβη όμως, κατά την ίδια ερμηνεία, το αυτό και με τον δεσμώτη που είχε δεσμά στα πόδια. Σε γειτονικό χώρο, ακριβώς 101 χρόνια πριν, το 1915, εντοπίστηκαν σκελετοί που είχαν ταφεί αλυσσοδεμένοι στα πόδια και μπρούμητα. Ήταν σε στάση πρηνηδόν με έντονα συνεσταλμένα τα κάτω άκρα ή σε έκταση, μερικοί μάλιστα φαίνεται ότι είχαν χέρια και πόδια δεμένα μαζί. «Πολλοί  παρουσιάζουν κακώσεις που έγιναν εν ζωή, αλλά και μετά θάνατον. Πιο συγκεκριμένα, οι κλείδες είναι πεσμένες και συγκλίνουν στην περιοχή του στέρνου, το οποίο συχνά δεν σώζεται, η κάτω σιαγόνα είναι εξαρθρωμένη, τα γόνατα έχουν συστηματικά υποστεί οστεοθλασία που διέλυσε την κλείδωση και τέλος έχουν κοπεί τα άκρα πόδια μαζί με τα πέλματα από το μέσο της κνήμης περίπου. Στη γενική αυτή εικόνα προστίθενται ανάλογα με τον νεκρό και άλλες κακώσεις, π.χ. στις κλειδώσεις του βραχίονα ή στο ιερό οστούν» τόνισε  η κυρία Χρυσουλάκη.

Αρχαιολογικό εύρημα στις ανασκαφές στο Φαληρικό Δέλτα

Προφανώς πέθαναν με αποτυμπανισμό, όπως είχε πει ο ανασκαφέας τους Στρατής Πελεκίδης και λίγο αργότερα ο επίσης αρχαιολόγος Κωνσταντίνος Κουρουνιώτης. Ήταν είδος θανατικής ποινής που επιβαλλόταν στην Αθήνα, συνήθως σε μη Αθηναίους εγκληματίες. Ο κατάδικος δενόταν με το κεφάλι πάνω σε έναν κομμένο κορμό δέντρου και ο δήμιος τον χτυπούσε μέχρι θανάτου στο κεφάλι με το τύμπανον (μάλλον ξύλινο κόπανο).

Οι νεκροί της ανασκαφής Πελεκίδη ήταν ακόμη πιο καλοζωισμένοι από τους νεκρούς των ταφών που αποκαλύφθηκαν τώρα. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό; Η κ. Χρυσουλάκη λέει διστακτικά μια πρώτη σκέψη, σύμφωνα με την οποία ίσως επρόκειτο για τους αρχηγούς της στάσης, οι οποίοι αντιμετωπίστηκαν με πολύ άγριο τρόπο, ακόμη και με βασανισμούς. Όλα αυτά, τονίζει, θέλουν βέβαια μελέτη.

ΚΑΤΑ ΤΑ ΑΛΛΑ…

Προς το παρόν, το ΚΑΣ ενθουσιάστηκε και σκεφτόταν μέχρι και επιτόπιο μουσείο, δεν έδειξε όμως το ίδιο ενθουσιασμένη και η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού και πρόεδρός του Μαρία Ανδρεαδάκη- Βλαζάκη. Παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι το εύρημα είναι τεράστιο, και ιστορικής σημασίας, δεν συμμερίστηκε την πρόταση της εφορείας αρχαιοτήτων να συνεχιστεί με τις δικές της δυνάμεις η ανασκαφή. Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στις συνεννοήσεις με την έφορο έχει καταστήσει σαφές ότι δεν πρόκειται να κάνει εκεί δεντροφυτεύσεις μετά τα ευρήματα (γιατί γι’ αυτό έγινε η ανασκαφή). Επομένως, δεν θέλει να μετάσχει στην συντήρηση και ανάδειξη των ευρημάτων.

Το Ίδρυμα από την πλευρά του έχει δίκιο, ωστόσο η κ. Βλαζάκη αντέκρουε κάθε τι σχετικό που λεγόταν από μέλη του συμβουλίου για «πολιτικές» επαφές, παραγνωρίζοντας ότι ανάλογες συζητήσεις γίνονται με την πολιτική ηγεσία και όχι με τους υπαλλήλους, έστω και αν οι τελευταίοι είναι στελέχη.

Τέλος πείστηκε να γίνει αυτοψία, αλλά αφού φάνηκε να μη θέλει  να συνεχιστεί  η ανασκαφή (ντροπή το κράτος να μη δίνει χρήματα για ένα τόσο σπουδαίο εύρημα). Ούτε και που έτεινε ευήκοον ους στα όσα είπε η κ. Χρυσουλάκη για ανάγκη άμεσης μετακίνησης των σκελετών, ώστε να προστατευθούν από τη φθορά. Ας σημειωθεί πως μέχρι στιγμής δεν έχει ολοκληρωθεί η έρευνα ούτε των ίδιων των σκελετών, που, όπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε, δεν έχουν σκαφτεί «ούτε από τα πλάγια».
Η συνέχεια θα δοθεί την ερχόμενη Τρίτη στο επόμενο ΚΑΣ. Μέχρι τότε, μακάρι να συνειδητοποιήσουν όλοι πως η προστασία των αρχαιοτήτων πρωτεύει.

  ΕΞΕΛΙΞΗ  19 Απριλίου 2016   

Διατηρείται προς το παρόν το συγκλονιστικό εύρημα του Φαλήρου με τους νεκρούς δεσμώτες

Με οριακή πλειοψηφία, 8-8 στην οποία η νομικά ισχυρή ψήφος της προέδρου «μέτρησε» διπλά, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο αποφάσισε πριν από λίγο την διατήρηση κατά χώραν του πολυάνδριου με δεσμώτες που εντοπίστηκε στο Φάληρο.

Τα τρία ταφικά ορύγματα, με νεκρούς άνδρες μεταξύ 20- 45 ετών, σχεδόν οι μισοί εκ των οποίων έφεραν μεταλλικά δεσμά στα χέρια, παραπέμπουν σε συγκλονιστικό ιστορικό γεγονός. Στην αιματοχυσία επί των ημερών του Κύλωνα, που έλαβε χώρα στην αρχαία Αθήνα περί το 632 π.Χ. ή σε κάποιο ανάλογο γεγονός εκείνης της εποχής.

Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε υπέρ της μη κατάχωσης του ευρήματος (αυτή ήταν η άποψη 8 από τα 16 παρόντα μέλη του). Η ανασκαφή θα συνεχιστεί από την Εφορεία Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων και την έφορο Στέλλα Χρυσουλάκη και ταυτοχρόνως θα μελετώνται  τα ευρήματα από ανθρωπολόγους, αρχαιολόγους και συντηρητές. Θα υπάρξει βελτίωση της πρόχειρης στέγασης, ώστε να μη βραχούν οι σκελετοί αλλά ούτε και να έρθουν σε επαφή με το φως. Και τα δύο, τους φθείρουν.

Το επόμενο βήμα που θα μελετηθεί, θα είναι αν θα σηκωθεί το εύρημα με αδιατάρακτη κοπή (σε μπλοκ δηλαδή) ώστε να μεταφερθεί αλλού για να εξυγιανθεί το έδαφος, ή να ανυψωθεί για να κατασκευαστεί στεγανολεκάνη κάτω του. Ο εντοπισμός του στα 30 εκατοστά κάτω από τη στάθμη της θάλασσας εγκυμονεί κινδύνους για άνοδο των θαλασσινών νερών μέχρι το ύψος του. Το ΚΑΣ θα γνωμοδοτήσει επ’ αυτού με το πέρας της ανασκαφής, η οποία θα απαιτήσει αρκετές ημέρες. Η δε μελέτη του οστεολογικού υλικού στο όρυγμα που αποκαλύφθηκε, θα διαρκέσει μερικούς μήνες. Στόχος όλων, να έχουν ολοκληρωθεί οι πρώτες μελέτες πριν έρθει ο χειμώνας και αλλάξουν οι κλιματολογικές συνθήκες.

Τα μέλη του συμβουλίου έκαναν αυτοψία την προηγούμενη Πέμπτη και είχαν δει την ανασκαφή και τα προβλήματα του υλικού, το οποίο θρίβεται, «κρακάρει» όπως είπε η κ. Χρυσουλάκη, τουτέστιν σκάει σε πολλά σημεία με μικρές τριχοειδείς ρωγμές. Η Αναστασία Παπαθανασίου και η Ελένη Στραβοπόδη από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας- Σπηλαιολογίας είπαν ότι από μια πρώτη μακροσκοπική εξέταση είδαν σκελετούς ανδρών από 20 έως 45 ετών. Αλλά το συμπέρασμα μπορεί να αλλάξει υπό το μικροσκόπιο. Επίσης, αιτιολόγησαν το ότι κάποιοι έχουν τα χέρια πάνω από τις κεφαλές τους, λέγοντας πως ίσως τους μετέφεραν δύο άνθρωποι για να τους αποθέσουν, ένας από τα χέρια και ένας από τα πόδια, ή μπορεί και να ήταν δεμένοι σε στύλο. Αυτό θα φανεί από λεπτομερέστερες εξετάσεις.

Θα πρέπει να ακολουθήσουν, όπως είπαν, έλεγχοι DNA, ώστε να διαπιστωθεί η ηλικία τους, η συγγένεια μεταξύ τους και η καταγωγή τους. Αν δηλαδή ήταν Αθηναίοι, αλλά ακόμα και αν ήταν Έλληνες. Επίσης, θα ερευνηθεί η διατροφή τους και άλλα στοιχεία. Με άνθρακα 14 είναι δυνατόν να χρονολογηθούν με σχετική ακρίβεια (συν- πλην 20 χρόνια). Γενικά, πρόκειται για σημαντικό υλικό, το οποίο θα βοηθήσει ώστε να αντληθούν βιολογικές και ανθρωπολογικές πληροφορίες.

Η διευθύντρια Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Έλενα Κουντούρη στην εισήγησή της τόνισε πως είναι πολύ σημαντικό, όπως λέει και η εφορεία αρχαιοτήτων, να μη διαχωριστεί το εύρημα από τον τόπο. Η όποια ανάδειξη θα πρέπει να λάβει υπόψιν το ιστορικό γεγονός, την πράξη και τον χώρο του θανάτου, ως ενότητα.

Συζητήθηκε έκθεση του μηχανικού Δημήτρη Κορρέ, σε περίπτωση που τελικά χρειαστεί να σηκωθούν ή να μεταφερθούν τα σκάμματα. Η διαδικασία είναι γνωστή στον κ. Κορρέ, από ανάλογα έργα που έχει ο ίδιος κάνει. Σε αυτή την περίπτωση, το βάρος των υπό μεταφορά αρχαιοτήτων θα είναι περί τους 35- 37 τόνους.

Άλλη συζήτηση έγινε για το εάν θα εκτεθεί το σκελετικό υλικό σε επιτόπιο μουσείο.  Η κα Χρυσουλάκη σημείωσε πως σε κάθε περίπτωση, είναι απαραίτητη ειδική μέριμνα, ώστε το μουσείο να μη μοιάζει με μουσείο βασανιστηρίων αλλά και να μπορούν να το δουν τα παιδιά. Το ΚΑΣ δεν κατέληξε επί του συγκεκριμένου. Προφανώς απαιτούνται συζητήσεις με το Ίδρυμα Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος.

Πηγή: Αντ. Καρατάσου, Liberal

Η άγνωστη μάχη των Θερμοπυλών

Τον 3ο αιώνα μ.Χ. πολέμησαν Έλληνες ενάντια σε Γότθους που ήθελαν να καταλάβουν την Αθήνα

Όπως φαίνεται μετά τους Πέρσες οι Έλληνες πολέμησαν στις Θερμοπύλες και με τους Γότθους που θέλησαν να καταλάβουν ελληνικά εδάφη

Η μελέτη «θραυσμάτων» από ένα έγγραφο του Μεσαίωνα γραμμένο στα ελληνικά αποκαλύπτει μια άγνωστη μάχη που δόθηκε στις Θερμοπύλες λίγους αιώνες μετά την θρυλική μάχη των Ελλήνων με επικεφαλής τους Σπαρτιάτες απέναντι στους Πέρσες. Πρόκειται για μια αναμέτρηση ανάμεσα σε Αθηναίους και Γότθους που δόθηκε τον 3ο αιώνα μ.Χ.

Το ντοκουμέντο
Τα θραύσματα βρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας και η χρονολόγηση έχει δείξει ότι το έγγραφο στο οποίο ανήκουν δημιουργήθηκε τον 11ο αιώνα μ.Χ . Τα θραύσματα είναι όλα δυσανάγνωστα άλλα περισσότερο άλλα λιγότερο και μόλις πριν από δύο έτη κατόρθωσαν κάποιοι ειδικοί να αποκαλύψουν το περιεχόμενο ορισμένων εξ αυτών. Οπως αποκαλύφθηκε το έγγραφο αποτελεί αντίγραφο ενός μεγάλου κειμένου που είχε γράψει ο Αθηναίος ιστορικός Δέξιππος που έζησε τον 3ο αιώνα μ.Χ. Ο Δέξιππος εκτός από ιστορικός ήταν πολιτευτής, στρατηγός και κληρονομικός ιερέας της Ελευσίνιας οικογένειας των Κηρύκων. Ο Δέξιππος έχαιρε μεγάλης εκτίμησης και χαρακτηριστικό είναι ότι ο Πατριάρχης Φώτιος μιλούσε με τα καλύτερα λόγια για αυτόν, χαρακτηρίζοντάς τον «δεύτερο Θουκυδίδη».

Η αποκάλυψη
Τα πρώτα θραύσματα «αποκρυπτογραφήθηκαν» πριν από

δύο χρόνια και σε αυτά γινόταν αναφορά στην προσπάθεια του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Δέκιου να αποκρούσει τις συνεχείς επιθέσεις των Γότθων.  Οι Γότθοι ήταν ένα γερμανικό φύλο που τον 2ο μ.Χ αιώνα επιβλήθηκε στις παραδουνάβιες περιοχές και από τον επόμενο αιώνα ξεκίνησε επιθέσεις στις περιοχές του Βυζαντίου για να καταφέρουν τελικά να δημιουργήσουν ισχυρά κράτη στην Ιβηρική Χερσόνησο και την Ιταλία. Σύμφωνα με τον Δέξιππο ο Δέκιος έχασε αρκετές μάχες με τους Γότθους να κερδίζουν τελικά κάποια εδάφη της αυτοκρατορίας.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τεχνικές φασματικής απεικόνισης για να διαβάσουν το κείμενο γραμμένο στα ελληνικά στο παραπάνω θραύσμα, το οποίο περιγράφει τον λόγο του Μαριανού στην μάχη των Θερμοπυλών του 3ου αι. μΧ. Researchers used spectral imaging to read the writing on this fragment, which details the third-century Thermopylae battle. Credit: Vienna, Austrian National Library, manuscript Hist. gr. 73, fol. 193r lower text. Spectral imaging by the Early Manuscripts Electronic Library. Processed image by David Kelbe. © Project FWF P 24523-G19

Διεθνής ομάδα ειδικών κατάφερε με υπερσύγχρονες τεχνικές να κάνει μεγέθυνση σε ένα από τα πιο δυσανάγνωστα θραύσματα και να αποκαλύψει τελικά το περιεχόμενο του. Οπως αναφέρει ο Δέξιππος κάποια στιγμή (που δεν προσδιορίζεται) τον 3ο αιώνα οι Γότθοι επιτέθηκαν στην Θεσσαλονίκη για να την καταλάβουν στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδίου τους για την παρουσία τους στην περιοχή. Ομως σύμφωνα με τον Δέξιππο οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης οχυρώθηκαν πολύ αποτελεσματικά και κατάφεραν να αποκρούσουν τις επιθέσεις.
 Οι Γότθοι διαπιστώνοντας ότι δεν μπορούν να καταλάβουν την Θεσσαλονίκη άλλαξαν πλάνο και αποφάσισαν να επιτεθούν την Αθήνα πιστεύοντας ότι είναι μια ακμάζουσα πόλη γεμάτη θησαυρούς.

Σύμφωνα με τον Δέξιππο η κάθοδος των Γότθων προς την Αθήνα δημιούργησε μια κατάσταση ανάλογη με την κάθοδο των Περσών. Οι Έλληνες συγκέντρωσαν ένα στρατό με επικεφαλής ένα στρατηγό ονόματι Μαριανό ο οποίος εμψύχωσε τους στρατιώτες θυμίζοντας τους τις μάχες των προγόνων τους απέναντι στους Πέρσες και ειδικά την μάχη των Θερμοπυλών αφού στις Θερμοπύλες αποφασίστηκε να δοθεί η μάχη. Στο θραύσμα καταγράφεται ο λόγος που έβγαλε στο στράτευμα ο Μαριανός. Δυστυχώς όμως λείπουν κρίσιμα δεδομένα όπως η ημερομηνία της μάχης και κυρίως η έκβαση της. ΘΟΔΩΡΗΣ ΛΑΪΝΑΣ -www.tovima.gr/

ΠΗΓΗ  Goths vs. Greeks: Epic Ancient Battle Revealed in Newfound Text

     Αυτά που γνωρίζουμε σήμερα …  

ΠΕΡΙ ΔΕΞΙΠΠΟΥ 

O Πούμπλιος Ερρένιος Δέξιππος (περ. 210-273) ή απλά Δέξιππος ήταν Έλληνας ιστορικός, πολιτευτής, στρατηγός και κληρονομκός ιερέας της Ελευσίνιας οικογένειας των Κήρυκων. Κατείχε τους τίτλους «Άρχων Βασιλεύς» και «Επώνυμος» στην Αθήνα.

Όταν οι Έρουλοι εισέβαλαν την Ελλάδα και κατέλαβαν την Αθήνα το 269 μ.Χ.(;)…..Ο Δέξιππος έδειξε μεγάλο σθένος και κατάφερε να ζωντανεύσει το πνεύμα του πατριωτισμού στους συμπολίτες του. Προς τιμήν του ανεγέρθη άγαλμα το οποίο υπάρχει ως σήμερα[ Inscriptiones Graecae, II.2 3669.] με επιγραφή που περιγράφει τις υπηρεσίες που προσέφερε, αλλά παραδόξως, όχι τα στρατιωτικά του κατορθώματα. Ο Πατριάρχης Φώτιος αναφέρει τρία ιστορικά έργα του Δέξιππου, εκ των οποίων σημαντικά κομμάτια σώζονται ακόμα:

«Τα Γεγονότα μετά τον Αλέξανδρο», πιθανώς επιτομή του έργου του Αρριανού
«Τα Σκυθικά», μια ιστορία των Ρωμαίων κατά των Γότθων του 3ου αιώνα
«Η Χρονική Ιστορία», δώδεκα βιβλία με την ιστορία χιλίων χρόνων ως τον Κλαύδιο Γοτθικό (270)

Το χρονικό του Δέξιππου συνεχίστηκε από τον Ευνάπιο, που ξεκινά την δική του εξιστόρηση κάνοντας κριτική στον προκάτοχό του. Το έργο αυτό είναι μάλλον η κεντρική πηγή της «Ιστορίας των Αυγούστων» για το διάστημα 238-270 αν και ο συγγραφέας του τελευταίου συχνά αποδίδει κομμάτια του στον Δέξιππο λανθασμένα, κάτι που κάνει την παραπάνω υπόθεση ασθενή[Paschoud, «L’Histoire Auguste et Dexippe».]. Ο Φώτιος μιλά με τα καλυτερα λογια για τον Δέξιππο, χαρακτηρίζοντάς τον «δεύτερο Θουκυδίδη».

Πηγές:
Fergus Millar (1969) «P. Herennius Dexippus: The Greek World and the Third-century Invasions,» Journal of Roman Studies 59: 12–29. (αγγλικά)
Francois Paschoud (1991) «L’Histoire Auguste et Dexippe,» in G. Bonamente et al., eds., Historiae Augustae Colloquium Parisinum, 217-69. (γαλλικά)
Dexippus’ Fragments in Dindorf’s 1870 Minor Greek Historians (αγγλικά)

Δέξιππος ο Αθηναίος : Ο άγνωστος στρατηγός που κατετρόπωσε τους Ερούλους το 267 μ.Χ.(;)

Η Αθήνα τον 3ο μ.Χ. αιώνα ήταν μια σκιά του παλιού ένδοξου εαυτού της. Τα τείχη που την προστάτευαν, καθώς και τα περίλαμπρα οικοδομήματα που κοσμούσαν την πόλη της Παλλάδας Αθηνάς ήταν σε οικτρή κατάσταση ή κείτονταν σε ερείπια. Οι άνδρες με τους μπρούτζινους θώρακες με τις μεγάλες αργολικές ασπίδες που την προστάτεψαν από τους Πέρσες και την έκαναν ηγέτιδα δύναμη του Ελληνικού κόσμου είχαν χαθεί προ πολλού. Οι περισσότεροι Έλληνες της περιόδου της ύστερης ρωμαιοκρατίας είχαν απολέσει την ικανότητα του μάχεσθαι.

ΑΝΑΦΟΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ….Ιστορία της πόλεως Αθηνών κατά τους μέσους αιώνας – Τόμος Α΄

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες τους είχαν καταστήσει απόλεμους για να μην εξεγείρονται και μόνο ο ρωμαϊκός στρατός έφερε όπλα για την προστασία των πόλεων της αυτοκρατορίας. Διάφορα γερμανικά φύλλα κατέκλεισαν την Ευρώπη σε όλο το μήκος και το πλάτος της στην διάρκεια του 3ου και του 4ου μ.Χ. αιώνα, όπως Γότθοι (Βησιγότθοι και Οστρογότθοι), Βάνδαλοι, Ερούλοι και Αλαμανοί που λεηλατούσαν, έκαιγαν και κατέστρεφαν τα πάντα στο πέρασμά τους.

Οι Ερούλοι ερχόμενοι από τον βορρά δήωσαν όλη την ύπαιθρο χώρα της Ελλάδας. Το 267 μ.Χ. έφτασε η στιγμή που οι Ερούλοι αποβιβάστηκαν στον Πειραιά και κατευθύνθηκαν προς την Αθήνα, η οποία ήταν μια ανοχύρωτη πόλη έρμαιο στα χέρια των βαρβάρων. Οι Αθηναίοι δεν μπορούσαν να κάνουν και πολλά πράγματα. Οι βάρβαροι κατέστρεψαν λαμπρά οικοδομήματα που έστεκαν ακόμη όρθια μετά από τόσους αιώνες. Ναοί, βιβλιοθήκες και ό,τι άλλο έβρισκαν μπροστά τους μετατράπηκε σε σωρό από ερείπια.

Ανάμεσα στους Αθηναίους υπήρξε κάποιος που είχε την θέληση και γνώριζε πώς μπορούσε να αντισταθεί σε αυτήν την λαίλαπα. Ήταν ο Δέξιππος από τον δήμο του Έρμου, ήταν ο επώνυμος άρχοντας της Αθήνας εκείνη την περίοδο, καθώς και άρχων βασιλεύς. Με λίγα λόγια, ήταν ο διοικητής και ιερέας της Αθήνας. Ο Δέξιππος ήταν επίσης ένας άνθρωπος των γραμμάτων με κλίση στην μελέτη και συγγραφή της ιστορίας. Με τα δεδομένα της εποχής, ο Δεξιππος ήταν ο τελευταίος που θα περίμεναν να αντισταθεί στους βαρβάρους. Ευτυχώς όμως για αυτούς γνώριζε από ποιους εμπειροπόλεμους προγόνους καταγόταν και είχε εντρυφήσει στις τακτικές του πολέμου των Ελλήνων.

Οι Ερούλοι, αφού λεηλάτησαν την πόλη προχώρησαν πιο βόρεια για να συνεχίσουν ανενόχλητοι το καταστρεπτικό τους έργο. Ο Δέξιππος όμως, δεν θα τους άφηνε να φύγουν ανενόχλητοι. Έτσι συνάθροισε τους μαχητές που είχαν σωθεί και περίμενε να φανούν οι Ερούλοι.
Στην Κηφισιά, όπου τους περίμεναν σε ένα άλσος, έβγαλε λόγο στους στρατιώτες και τούς θύμισε ποιων ενδόξων προγόνων ήταν απόγονοι. Οι μέχρι τότε έντρομοι Αθηναίοι πολίτες μπροστά στην θέα των βαρβάρων, μετατράπηκαν σε λιοντάρια γεμάτοι θάρρος και αντοχή, έτοιμοι να προστατέψουν ό,τι είχε μείνει όρθιο.

ΑΝΑΦΟΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ….Ιστορία της πόλεως Αθηνών κατά τους μέσους αιώνας – Τόμος Α΄

Οι βάρβαροι δεν άργησαν να φανούν και ο Δέξιππος διέταξε επίθεση. Οι μαχητές του με ό,τι είχαν πρόχειρο επιτέθηκαν στους εχθρούς σαν να μην υπήρχε αύριο. Οι Ερούλοι αρχικά ξαφνιάστηκαν, μιας και δεν περίμεναν καμιά αντίσταση. Ξίφη, πελέκεις, δόρατα, ακόντια και βέλη γίνονταν ένα, το μίσος των Αθηναίων για τους εισβολείς έδινε μεγάλη δύναμη στα χέρια τους.
Ο Δέξιππος καθοδηγούσε τους πολεμιστές στην μάχη. Ασπίδες και κράνη θρυματίζονταν από τα απανωτά χτυπήματα, δόρατα και ξίφη καρφώνονταν στα σώματα των βαρβάρων, οι οποίοι οπισθοχώρησαν.
Ο Δέξιππος με το ξίφος του άνοιγε δρόμο ανάμεσά τους και οι Αθηναίοι μιμούμενοι τους προγόνους τους στα μηδικά έγραφαν νέες σελίδες δόξας, αποδεικνύοντας έτσι πως είχαν γραμμένη στα γονίδιά τους την γενναιότητα και την ανδρεία.
Οι Ερούλοι κατατροπώθηκαν κατά κράτος σε εκείνη την μάχη και οι Αθηναίοι τίμησαν με ανδριάντα με πεζή και έμμετρη επιγραφή τον Δέξιππο διασώζοντας με αυτόν τον τρόπο την πολεμική αρετή και το ήθος του ανδρός στην αιωνιότητα.

Ο Δέξιππος εκτός από στρατηγός των Αθηναίων ήταν και ιστορικός, γράφοντας πληθώρα ιστορικών έργων όπως «Τα μετ’Αλέξανδρον» δηλαδή την ιστορία μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου σε 4 βιβλία,«Χρονικά» σε 12 βιβλία που εξιστορούσε την ιστορία από τους μυθικούς χρόνους ως τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Κλαύδιο Β’ τον Γοτθικό που γράφτηκε το 270 μ.Χ. και τα «Σκυθικά» όπου αφηγούνταν τις συγκρούσεις των Ρωμαίων εναντίον των Γότθων από το 238 μ.Χ. μέχρι το 270 μ.Χ. περίπου. Μικρά μόνο σπαράγματα διασώθηκαν από τα έργα του Δεξίππου. Στην συγγραφή των ιστορικών του έργων είχε σαν πρότυπο τον Θουκυδίδη. Διετέλεσε επίσης και αγωνοθέτης των Μεγάλων Παναθηναίων. Δεν γνωρίζουμε πότε γεννήθηκε ή πότε πέθανε, ούτε άλλα γεγονότα από την πολυκύμαντη ζωή του.ΕΚ ΤΟΥ autochthonesellhnes.blogspot.gr/

    ΕΠΙΣΗΣ ΔΕΙΤΕ     

Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΩΝ ΓΑΛΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 279 π.Χ.

Αναστηλώνεται ο ναός του Ασκληπιού στην Ακρόπολη

Συνολικά 450 αρχιτεκτονικά μέλη και θραύσματα που ήταν χαμένα μέσα στους λιθοσωρούς ταυτίστηκαν και αποδόθηκαν στο περίφημο ιερό της αρχαιότητας.

Το ιερό του Ασκληπιού στην Ακρόπολη, ένα μνημείο που μέχρι πριν μερικά χρόνια θεωρούνταν άγνωστο, καθώς σώζονταν μόνο τα θεμέλιά του, αποκτά μορφή.

Όλα ξεκίνησαν όταν το 1993 η έρευνα της αρχιτέκτονα Ροζαλίας Χριστοδουλοπούλου την οδήγησε στην περιοχή του Ασκληπιείου και στην ανεύρεση λιθοσωρών από αρχιτεκτονικά μέλη και θραύσματα.
«Διαλύοντας αυτούς τους σωρούς αρχίσαμε να ξεχωρίζουμε συγκεκριμένες ομάδες. Ωστόσο δεν ξέραμε πού ανήκει όλο αυτό το υλικό. Η έρευνα διήρκεσε περίπου 5-6 χρόνια μέχρι που ανακαλύψαμε δυο λίθους από τη
γωνία οι οποίοι ταίριαξαν με το θεμέλιο που σωζόταν. Έτσι όλη η ομάδα των υπόλοιπων αρχιτεκτονικών μελών αποδόθηκε στο ιερό γιατί είχαν την ίδια δουλειά, την ίδια σύνδεση, ήταν από το ίδιο μάρμαρο», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Χριστοδουλοπούλου, που παρουσίασε στο ΚΑΣ την τροποποιημένη μελέτη αναστήλωσης κρηπιδώματος και βάσης τοίχων του ναού του Ασκληπιού.

Γιατί όμως τροποποιημένη; «Το 2011 που βρήκαμε δυο κομμάτια κάτω από τον πρώτο αναβαθμό μας έδωσαν νέα στοιχεία που άλλαξε και την αρχική υπόθεση. Η έρευνα συνεχίζεται κι αυτό έχει πολύ ενδιαφέρον. Έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά στον χώρο, γιατί έχει ακόμα μέλη τα οποία έχουν δεχτεί επεξεργασία, μερικά έχουν επαναχρησιμοποιηθεί πολλές φορές, οπότε είναι δύσκολο να τα εντοπίσεις», σημειώνει.

Συνολικά 450 αρχιτεκτονικά μέλη και θραύσματα που ήταν χαμένα μέσα στους λιθοσωρούς ταυτίστηκαν και αποδόθηκαν στο περίφημο ιερό της αρχαιότητας.

«Ήταν ένα μνημείο που υπήρχε στα χαρτιά, θεωρείτο χαμένο ως κτίσμα. Και ξαφνικά χάρη στην εργασία της Ροζαλίας απέκτησε άφθονο υλικό. Είναι ένα μεγάλο κέρδος για την ιστορική τοπογραφία της νότιας κλιτύος», δήλωσε στη συνεδρίαση του Συμβουλίου ο καθηγητής Μανόλης Κορρές, εκφράζοντας τη σιγουριά ότι θα βρεθούν κι άλλοι ορθοστάτες. «Όλα τα μάρμαρα είναι εκεί», επισήμανε, κάνοντας μια μικρή μόνο παρατήρηση στη μελέτη, δηλαδή να συμπληρωθούν τα μικρά κενά χάρη της συνέχειας των γραμμών του μνημείου.

Ασκληπιείο:  Το κτίσμα με  θεώρηση των ανευρεθέντων δόμων

Η ίδρυση του ναού έγινε το 419/20 π. Χ., περίοδο από την οποία δεν έχει βρεθεί κανένα κατάλοιπο. «Ίσως το μόνο που μπορεί να ανήκει στον πρώτο ναό να είναι η ευθυντηρία, η κάτω – κάτω στρώση με τις πλάκες», σημείωσε η ερευνήτρια. Ο δεύτερος ναός ανήκει στον 1ο αι. π. Χ., πιθανότατα μετά το 86 π. Χ. που έγινε η επιδρομή του Σύλλα. «Εμείς αναστηλώνουμε τη δεύτερη φάση, μια επισκευή και επέκταση προς ανατολικά, που έγινε τον 3ο αι. μ. Χ. μετά την επιδρομή των Ερούλων (267 μ. Χ.) κατά την οποία καταστράφηκαν πολλά μνημεία στην Αθήνα», συμπλήρωσε η ίδια.

Η μελέτη, όπως παρουσιάστηκε στο ΚΑΣ, πήρε τα εύσημα και την ομόφωνη γνωμοδότηση των μελών του. Το ενταγμένο στο ΕΣΠΑ έργο παραδίδεται στο τέλος του έτους (δηλαδή η συγκεκριμένη φάση της αναστήλωσης που φτάνει ως τη βάση των τοίχων). Η συνέχεια αφορά την κατάθεση μελέτης για το υπόλοιπο των τοίχων, καθώς έχουν εντοπιστεί πολλά τμήματα που βρίσκονται πιο πάνω από τους ορθοστάτες και, φυσικά, τη συνέχιση της χρηματοδότησης.

ΤΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ

Το Ασκληπιείο. Στα αριστερά ο ναός του Ασκληπιού μπροστά από το διώροφο εγκοιμητήριο. EIK. ATHENS 3D

Το Ιερό του Ασκληπιού ιδρύθηκε στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ. από κάποιον Τηλέμαχο ο οποίος εισήγαγε τη λατρεία του θεού-ιατρού στην Αθήνα από την Επίδαυρο. Η συγκεκριμένη τοποθεσία επιλέχτηκε  λόγω μίας μικρής πηγής που υπήρχε στον βράχο, απαραίτητο στοιχείο για τους καθαρμούς των ασθενών.

Το ιερό αποτελείτο από τον μικρό ναό του Ασκληπιού και δύο στοές. Η μία ήταν δωρική και διώροφη. Αυτή χρησίμευε ως θεραπευτήριο. Ονομαζόταν εγκοιμητήριο γιατί εκεί κοιμούνταν οι ασθενείς με σκοπό να δουν στον ύπνο τους τον θεό ο οποίος είτε θα τους θεράπευε, είτε θα τους υποδείκνυε τον τρόπο θεραπείας. Μία δεύτερη μικρότερη ιωνική στοά βρισκόταν λίγο πιο δυτικά. Διέθετε τέσσερα δωμάτια στα οποία διέμεναν οι διάφοροι επισκέπτες.

Η ιωνική στοά με τα τέσσερα δωμάτια και πιο δεξιά το εγκοιμητήριο με τον ναό του θεού.EIK. ATHENS 3D

Το συγκρότημα καταστράφηκε το 267 μ.Χ. από τους Ερούλους και αργότερα στη θέση του χτίστηκε μία χριστιανική βασιλική αφιερωμένη στους Αγίους Αναργύρους. Καθόλου τυχαία, αφού οι συγκεκριμένοι άγιοι είναι προστάτες της υγείας.

Τέλος, στα νοτιοδυτικά της Ακρόπολης, δίπλα από το Ασκληπιείο, κατασκευάστηκε πλήθος μικρών ναών και ιερών, μεταξύ των οποίων τα παρακάτω.

Από δεξιά προς τα αριστερά: Το πρώτο κτήριο με την κεραμοσκεπή ήταν μία κρήνη η οποία είχε ήδη κατασκευαστεί από τους αρχαϊκούς χρόνους. Μπροστά του βρίσκονται δύο ναοί. Ο δεύτερος είναι ο ναός της Θέμιδος. Στη συνέχεια είναι ο ναός της Αφροδίτης Πανδήμου και πιο πέρα ο ναός της Γης Κουροτρόφου. Στο βάθος κάτω ακριβώς από τον ναό της Νίκης στην Ακρόπολη, βρισκόταν το ιερό του Αιγέα.

Ολοκληρώνονται με επιτυχία τα έργα στην Ακρόπολη

Πώς προχωρούν τα έργα στην Ακρόπολη; Επιτεύχθηκαν οι στόχοι που είχαν τεθεί ως το 2015, έτος που σηματοδοτεί το πέρας των αναστηλωτικών προγραμμάτων τα οποία ήταν ενταγμένα στο Επιχειρησιακό πρόγραμμα «Πολιτισμός», 2007-2013;

Το ΑΠΕ-ΜΠΕ μίλησε με την κατεξοχήν αρμόδια, τη διευθύντρια της Υπηρεσίας Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (ΥΣΜΑ), αρχιτέκτονα- μηχανικό, Βασιλική Ελευθερίου, ζητώντας της έναν σύντομο απολογισμό των έργων στον Ιερό Βράχο, που πλαισιώθηκαν με σύγχρονες και πρωτοποριακές τεχνολογίες.

«Οι στόχοι που είχε θέσει την τελευταία πενταετία η ΥΣΜΑ βαίνουν προς ολοκλήρωση με επιτυχία ως το τέλος του χρόνου. Αμέσως μετά, θα απομακρυνθούν τα ικριώματα προκειμένου η δυτική πλευρά του Παρθενώνα να αποκτήσει και πάλι τη γνωστή εμβληματική της μορφή και τα Προπύλαια να αποδοθούν πλήρως αποκατεστημένα στους επισκέπτες της Ακρόπολης», αναφέρει η κ. Ελευθερίου, επισημαίνοντας παράλληλα κι έναν ακόμη λόγο που το 2015 αποτελεί σταθμό στην εξέλιξη των έργων: Η συμπλήρωση 40 ετών από τη σύσταση της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ), το διεπιστημονικό όργανο που σχεδιάζει και παρακολουθεί τα έργα αποκατάστασης στα μνημεία της Ακρόπολης.

«Οι νέες τεχνολογίες, με σωστή εφαρμογή, συμβάλλουν
τα μέγιστα στη συντήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο πιο καθοριστικός παράγοντας βέβαια για όλα αυτά είναι το ανθρώπινο δυναμικό. Με το τέλος του ΕΣΠΑ τελειώνει η σύμβαση 57 ικανών και έμπειρων πλέον συναδέλφων και εκφράζεται η αγωνία να έχουμε το ίδιο άξιο προσωπικό και στο επόμενο πρόγραμμα», τονίζει η κ. Ελευθερίου.Ας πάρουμε όμως τα μνημεία ένα-ένα….

Παρθενώνας

Και πρώτα ο θριγκός, δηλαδή το τμήμα που βρίσκεται πάνω από τους κίονες. Το πρόγραμμα αποκατάστασης που αφορά τις γωνίες του θριγκού της δυτικής πλευράς ολοκληρώθηκε το φθινόπωρο του 2015. Ανατοποθετήθηκαν 63 λίθοι στη βορειοδυτική γωνία και 50 λίθοι στη νοτιοδυτική, ενώ με την απομάκρυνση των διαβρωμένων σιδερένιων συνδετηρίων στοιχείων, την αντικατάστασή τους με νέα και τη σφράγιση των κενών ενισχύθηκε η περιοχή έναντι των σεισμών. Στο κυρίως μέρος του ναού, στον σηκό, η δύσκολη εργασία της αποκατάστασης των δύο δοκών του υπερθύρου στον δυτικό τοίχο πραγματοποιήθηκε με αρχαίο και νέο υλικό. Οι δύο δοκοί, καθώς και η εξολοκλήρου νέα δοκός -που βρίσκεται στον Παρθενώνα από το 1983 χάρις στις προσπάθειες του καθηγητή Μανόλη Κορρέ- προβλέπεται να τοποθετηθούν στο μνημείο στο προσεχές μέλλον (με τη νέα προγραμματική περίοδο), αντικαθιστώντας τη βαριά κατασκευή από μπετόν της επέμβασης του Ν. Μπαλάνου που έγινε τη δεκαετία του ’30.

Το επόμενο έργο αφορά στη διαμόρφωση των συμπληρωμάτων των κιόνων όπως ήταν στην αρχική τους μορφή. Συγκεκριμένα, ολοκληρώνεται η κατάξεση των ραβδώσεων στα συμπληρώματα κιόνων στους δύο βορειοδυτικούς κίονες του Προνάου, ενώ το αντίστοιχο έργο για τους υπόλοιπους τρεις κίονες θα υλοποιηθεί την επόμενη περίοδο. Σημειώνεται ότι από την άνοιξη του 2014 έχει ολοκληρωθεί η κατάξεση των ραβδώσεων στα συμπληρώματα των έξι αναστηλωμένων κιόνων της βόρειας πλευράς. Τέλος, συνεχίζονται οι εργασίες αποκατάστασης της οροφής του δυτικού πτερού (περιστύλιο).

Προπύλαια

Στα Προπύλαια ολοκληρώθηκαν οι εργασίες στη νότια πτέρυγα του μνημείου και βαίνουν προς ολοκλήρωση οι εργασίες στη βορειοδυτική γωνία του κεντρικού κτιρίου. Στη νότια πτέρυγα τοποθετήθηκαν συνολικά 61 αρχιτεκτονικά μέλη, 40 από τα οποία δεν είχαν τοποθετηθεί στην παλαιότερη αναστήλωση και εννέα ήταν παρατοποθετημένα. Επίσης, κρίθηκε απαραίτητη η δομική αποκατάσταση των επιστυλίων, επέμβαση κατά την οποία αναδείχθηκαν μορφολογικές ιδιαιτερότητες της πλευράς αυτής του μνημείου, ενώ με την τοποθέτηση του γείσου ολοκληρώθηκε το περίγραμμα του μνημείου, αναδεικνύοντας και την ιδιαίτερη σχέση του με τον παρακείμενο ναό της Αθηνάς Nίκης. Με την ολοκληρωμένη επέμβαση αποκαθίσταται η αρχική μορφή του μνημείου στην πληρότητά της, κάνοντας χρήση αυθεντικού υλικού, σε ποσοστό που αγγίζει το 90%.

Ένα δεύτερο πρόγραμμα αφορά στην αποκατάσταση των βλαβών στο κιονόκρανο του βορειοδυτικού κίονα και σε δύο λίθους του επιστυλίου της βορειοδυτικής γωνίας, έργο που οδήγησε στην αποσυναρμολόγηση 11 αρχιτεκτονικών μελών, μαζί με το κιονόκρανο. Η συνέχεια οδήγησε σε νέες αποκαλύψεις όσον αφορά το μνημείο (πχ διαμπερές ρήγμα στο επίκρανο της παραστάδος), που οδήγησαν σε αλλαγές μελετών και νέες συμπληρώσεις, επεμβάσεις που αλλάζουν την εικόνα της δυτικής όψης των Προπυλαίων, η οποία ήταν παγιωμένη εδώ και δυο αιώνες, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα καλλιτεχνικές αξίες του μνημείου, με απόλυτο σεβασμό στην ιστορική του αξία. Εργασίες στα Προπύλαια στη νέα προγραμματική περίοδο δεν προβλέπονται, καθώς το έργο ως το τέλος του 2015 θα έχει ολοκληρωθεί.

Ναός Αθηνάς Νίκης

Ο ναός έχει αποκατασταθεί και αναδειχτεί ιδανικά. Ωστόσο η πρόσβαση, λόγω της θέσης του, παρουσιάζει ιδιαίτερη δυσκολία. Μια μελέτη που ολοκληρώθηκε το 2015 υπόσχεται ότι θα λύσει το πρόβλημα της προσέγγισης, η οποία θα γίνεται από ανατολικά και όχι από βόρεια, όπως ήταν στην αρχαιότητα, δυνατότητα που όμως μελετάται για το μέλλον. Το έργο, που αποτελεί μια ήπια επέμβαση στην περιοχή του Βραυρωνίου, βρίσκεται σε εξέλιξη και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, μετακίνηση και ανάταξη του αναθήματος του Χαιρεδήμου, καθώς και απομάκρυνση διάσπαρτων αρχιτεκτονικών μελών και συμπληρώσεων της επέμβασης Μπαλάνου. Η επέμβαση εντάσσεται στο γενικότερο δίκτυο κίνησης των επισκεπτών του αρχαιολογικού χώρου και στην επόμενη προγραμματική περίοδο προβλέπεται να συνδεθεί με διάδρομο κίνησης επισκεπτών ΑμΕΑ κατά μήκος της νότιας πλευράς του αρχαιολογικού χώρου, στη συνέχεια του υπάρχοντος.

Ερέχθειο

Η πρόσβαση στον ναό του Ερεχθείου, η προστασία των θεμελίων και του φυσικού βράχου, καθώς και η ανάδειξη της παλαιοχριστιανικής βασιλικής, ένα σημαντικό τεκμήριο της εποχής αυτής στην Ακρόπολη, είναι από τα βασικά μελήματα των ειδικών.

Εντός του 2015 ολοκληρώνονται οι εργασίες κατάχωσης των θεμελιώσεων, που εξασφαλίζουν την αποστράγγιση από τα νερά, αλλά και την ανάδειξη τόσο της βυζαντινής φάσης του μνημείου όσο και της αρχαίας, όπως η θύρα προς τον υπόγειο χώρο της βόρειας πρόστασης όπου, κατά την παράδοση, σώζονται στον βράχο τα τεκμήρια της διαμάχης Αθηνάς και Ποσειδώνα. Για την επόμενη προγραμματική περίοδο οδεύει και η υλοποίηση του έργου που αφορά την πρόσβαση στο εσωτερικό του ναού από τη βόρεια πρόσταση.

Τείχη

Τον Ιούλιο 2015 ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση του νότιου Τείχους της Ακρόπολης στην περιοχή μεταξύ 6ης και 7ης αντηρίδας. Κατά τη διάρκεια του έργου, που περιελάμβανε, μεταξύ άλλων, εργασίες αρχαιολογικού καθαρισμού και διαμορφώσεις για την απορροή των υδάτων στο παρακείμενο φρεάτιο, διερευνήθηκε τόσο η δομή του Τείχους όσο και η κατάσταση διατήρησής του. Με ενδιαφέρον εξετάστηκε η χρήση αρχαίου διάσπαρτου υλικού (spolia), γνωστή πρακτική για την επισκευή των τειχών. Καταγράφηκαν περίπου 20 spolia, σημαντικότερο από τα οποία ήταν ένα τμήμα ρωμαϊκής επιγραφής που αποτειχίστηκε. Έργα σε άλλα σημεία με προβλήματα στα Τείχη και στον Βράχο αναμένεται να συνεχιστούν, μετά την εκπόνηση των σχετικών μελετών.

Νέες τεχνολογίες

Όπως είναι αναμενόμενο, ο πήχης μπαίνει ψηλά όταν πρόκειται για την αποκατάσταση των μνημείων της Ακρόπολης. Γι’ αυτό και δίνεται μεγάλη σημασία στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών και υλικών, που «λύνει» τα χέρια των συντηρητών, με τα καλύτερα αποτελέσματα. Ένα παράδειγμα είναι η χρήση νέων τρόπων αποτύπωσης που εμπλουτίζουν χωρίς να αντικαθιστούν τους παλιούς, όπως η φωτογραμμετρική και ψηφιακή αποτύπωση. Η σημασία τους έγκειται στην ακρίβεια και λεπτομέρεια των μετρήσεων που δίνουν, ακόμα και σε μη προσβάσιμα σημεία, γεγονός που τις κάνει ιδανικές λύσεις σε περιπτώσεις μεγάλης κλίμακας μνημείων, όπως ο Παρθενώνας και τα Τείχη της Ακρόπολης.

Νέα υλικά αντικαθιστούν τα παλιά. Για παράδειγμα, στα κονιάματα σφράγισης και πλήρωσης εφαρμόζονται από το 2014 νέες συνθέσεις με υδράσβεστο, μετακαολίνη και αδρανή ασβεστολιθικής σύστασης, αντί για υδράσβεστο, λευκό τσιμέντο και χαλαζιακή άμμο.

Ειδικά όργανα παρακολούθησης (οπτικές ίνες) για τη μέτρηση πιθανών μικρομετακινήσεων έχουν χρησιμοποιηθεί σε διάφορες περιοχές του αρχαιολογικού χώρου. Για παράδειγμα, έχουν εφαρμοστεί στα Τείχη και πρόσφατα τοποθετήθηκαν σε σημεία της Πινακοθήκης στα Προπύλαια. Οι μέχρι τώρα μετρήσεις έχουν καταγράψει μόνο θερμοκρασιακές μεταβολές.

Στην περιοχή της Ακρόπολης έχει επίσης αναπτυχθεί ένα δίκτυο επιταχυνσιογράφων με στόχο την καταγραφή σεισμικών δονήσεων και τον τρόπο απόκρισης του βράχου και των μνημείων σε αυτούς. Ήδη από το 2006 υπάρχει συνεργασία μεταξύ της ΥΣΜΑ και του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών που οδήγησε στην εγκατάσταση επιταχυνσιογράφων σε διάφορες θέσεις (πχ στον Παρθενώνα). Οι καταγραφές καταχωρούνται σε σχετική βάση δεδομένων και λαμβάνονται υπ’ όψιν στις στατικές μελέτες των μνημείων.

Πρόσφατη εντυπωσιακή ανακάλυψη: το «μαντείο των Αθηνών», το μοναδικό (μαντείο) που έχει βρεθεί μέχρι τώρα στην πρωτεύουσα.

Ο Ομφαλός στο επονομαζόμενο ιερό του «Εκατείου», στον Κεραμεικό

Κάτω από τον Ομφαλό βρίσκεται σε βάθος μεγαλύτερο των 8 μέτρων ένα φρεάτιο επενδεδυμένο με κυλινδρικούς δακτυλίους από πηλό. Η διάμετρος είναι μόλις 65 εκατοστά. Επιγραφές μέσα στο φρεάτιο και στην κάτω επιφάνεια του Ομφαλού ταυτίζουν το πηγάδι –και επομένως και ολόκληρο το ιερό– ως την έδρα ενός μαντείου…!

Η αρχαιολόγος κ. Γιούτα Στρόσεκ εξηγεί για τα νέα ευρήματα .Το καλοκαίρι του 2015 ενοποιήσαμε τα δύο προγράμματα των ερευνών μεταξύ τους και αποφασίσαμε αφενός να τεκμηριώσουμε δύο από μακρού γνωστά πηγάδια/φρέατα στη νότια πλευρά της ταφικής οδού (αυτό δεν είχε γίνει με τις παλαιότερες ανασκαφές του 1864 και του 1890) και εκτός τούτου να ερευνήσουμε έναν από μακρού γνωστό Ομφαλό, τον οποίο είχε ανακαλύψει ο Κυριάκος Μυλωνάς στο επονομαζόμενο ιερό του «Εκατείου», αλλά δεν είχε εξεταστεί λεπτομερέστερα, διότι τον θεωρούσε ως ένα μνημείο, το οποίο είχε αποσπαστεί δευτερευόντως από μια επιτύμβια λήκυθο.

Το ιερό θεωρήθηκε από τους πρώτους ανασκαφείς ως το ιερό της Εκάτης, διότι είχαν βρει στη λατρευτική κόγχη μια βάση από ασβεστόλιθο με μια τριγωνική εγκοπή στην άνω επιφάνεια, και ξέρουμε ότι τα αγάλματα της Εκάτης ήταν συχνά τρίπλευρα.
Στο πλαίσιο των ερευνών για τα ιερά στον Κεραμεικό, όμως, μια συνεργάτιδα έκανε διδακτορική διατριβή στη οποία ξαναξιολόγησε ιδίως όλα τα ευρήματα και τις επιγραφές από το ιερό αυτό. Ολοκληρώθηκε το 2014 και για πρώτη φορά διαπίστωσε ότι εδώ δεν ήταν η Εκάτη η λατρευόμενη θεότητα, αλλά η Άρτεμις Σωτείρα.

Ήδη το 2012 μπορέσαμε να διαπιστώσουμε ότι ο Ομφαλός κλείνει το στόμιο μιας υποκείμενης μαρμάρινης πλάκας. Στόχος των συντονισμένων εργασιών του 2015 ήταν, δηλαδή, η διευκρίνιση της λειτουργίας του κωνικού μνημείου και του ανοίγματος από κάτω.

Ήδη, αμέσως μετά την απόσυρση του
Ομφαλού και της μαρμάρινης πλάκας έγινε σαφές ότι εδώ πρόκειται για ένα έως τώρα μοναδικό μνημείο, το οποίο μπορεί να χαρακτηριστεί εντυπωσιακό, αλλά και το οποίο αποτελεί μια πρόκληση για την αρχαιολογική εργασία τεκμηρίωσης. Κάτω από τον Ομφαλό βρίσκεται σε βάθος μεγαλύτερο των 8 μέτρων ένα φρεάτιο επενδεδυμένο με κυλινδρικούς δακτυλίους από πηλό. Η διάμετρος είναι μόλις 65 εκατοστά. Επιγραφές μέσα στο φρεάτιο και στην κάτω επιφάνεια του Ομφαλού ταυτίζουν το πηγάδι –και επομένως και ολόκληρο το ιερό– ως την έδρα ενός μαντείου.

Το στόμιο του φρέατος στον Κεραμεικό

 Στις 27 Αυγούστου 2015, στον Κεραμεικό, η επιγραφή ανακοινώθηκε και είναι η εξής: «ΕΛΘΕ ΜΟΙ Ω ΠΑΙΑΝ ΦΕΡΩΝ ΤΟ ΜΑΝΤEΙΟΝ ΑΛΗΘΕΣ», η οποία αποδίδεται στα νέα ελληνικά «Έλα σε μένα, ω Παιάνα [Απόλλωνα], φέρνοντας τον αληθινό χρησμό».

Πρόκειται, δηλαδή, για μια επαναλαμβανόμενη επίκληση της θεότητας, όπως προφανώς γινόταν από κάποιον μάντη ή ιερέα. Ο Παιάνας, ο βοηθών, είναι μία από τις επωνυμίες του Απόλλωνα, ο οποίος λατρευόταν εδώ μαζί με την αδελφή του, την Άρτεμη Σωτείρα. Η επαναλαμβανόμενη επίκληση απευθύνεται στον θεό Απόλλωνα, ο οποίος καλείται να αποκαλύψει στους πιστούς αληθινές προβλέψεις για το μέλλον, ενώ το νερό του πηγαδιού πιθανότατα χρησιμοποιούνταν σε κάποιου είδους τελετουργικό υδρομαντείας κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους. Από τις επιγραφές του πηγαδιού γίνεται λοιπόν σαφές ότι πρόκειται για ένα υδρομαντείο. Το ιερό είναι το μοναδικό έως τώρα γνωστό μαντείο του Απόλλωνα στην Αθήνα.

Η σχέση με το μαντείο του Απόλλωνα στους Δελφούς –όπως είναι γνωστό και εκεί επίσης τελούνταν λατρευτικές τελετές σε ένα μνημείο ομφαλού– είναι προφανής.

Η επαναλαμβανόμενη επίκληση απευθύνεται στον θεό Απόλλωνα, ο οποίος καλείται να αποκαλύψει στους πιστούς αληθινές προβλέψεις για το μέλλον, ενώ το νερό του πηγαδιού πιθανότατα χρησιμοποιούνταν σε κάποιου είδους τελετουργικό υδρομαντείας κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους.

Το πρώτο μαντείο του Απόλλωνα στην Αθήνα και Βρέθηκε στον Βοτανικό

Το ιερό βρίσκεται κοντά στο μουσείο, νότια της περίφημης ταφικής οδού. Ήδη από το 2012 διεξάγονται στην περιοχή δύο ερευνητικά προγράμματα σχετικά με τις λατρευτικές εγκαταστάσεις και τα ιερά, καθώς επίσης τη διαχείριση των υδάτων κατά την αρχαιότητα. Στο πλαίσιο αυτό είχαν έρθει στο φως τρία πηγάδια και η λατρευτική κατασκευή με τη μορφή ομφαλού.Η αποκάλυψη φέτος περισσότερων από 20 επιγραφών με το ίδιο περιεχόμενο οδηγεί στην ταύτιση του χώρου με μαντείο, όπου υπήρχε ιερό πηγάδι αφιερωμένο στον Απόλλωνα Παιάνα (ως «αρωγό», τον οποίο επικαλούνταν κυρίως σε περίπτωση ασθένειας).

Ποια είναι η επιστημονική σημασία της ανακάλυψής 

 Όσο γνωρίζω, δεν υπάρχει κανένας άλλος αρχαίος ομφαλός, ο οποίος να έχει βρεθεί στην αρχική του θέση. Επί παραδείγματι ο γνωστός ομφαλός των Δελφών δεν βρέθηκε στην αρχική του θέση και έχει τοποθετηθεί σήμερα σε ένα εντελώς τυχαίο σημείο στο χώρο του ιερού. Οι ομφαλοί ήταν όμως λατρευτικά μνημεία με ειδική λειτουργία. Το νέο εύρημα έχει επομένως τεράστια σημασία: λ.χ. για τις γνώσεις μας της (αρχαίας) ελληνικής θρησκείας και για τις γνώσεις μας για τα ιερά των μαντείων, τη μαντική πράξη και την λατρευτική διαδικασία εκεί, ή ακόμα για τη γνώση μας για τη λατρεία του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 

Η Γιούτα Στρόσεκ παρουσιάζει τις ανασκαφές στον Κεραμεικό

H Γιούτα Στρόσεκ σπούδασε κλασική και χριστιανική αρχαιολογία στo Γκέτινγκεν, το Βερολίνο και το Έρλανγκεν, όπου έκανε και τη διδακτορική της διατριβή. Στη χώρα μας βρίσκεται εδώ και 20 χρόνια περίπου και έχει την «μεγάλη τιμή και χαρά», όπως λέει, να συμμετέχει στις ανασκαφές στον Κεραμεικό, των οποίων είναι επικεφαλής από το 2012.

H Γιούτα Στρόσεκ, επικεφαλής των ανασκαφών του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αθήνας στον Κεραμεικό

Σε αυτήν και τους λίγους αλλά εξαιρετικούς, όπως τους χαρακτηρίζει, συνεργάτες της, οφείλεται η πρόσφατη εντυπωσιακή ανακάλυψη: το «μαντείο των Αθηνών», το μοναδικό (μαντείο) που έχει βρεθεί μέχρι τώρα στην πρωτεύουσα. Με την αφορμή αυτή μιλά αποκλειστικά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για την πολύχρονη και πολυσχιδή δραστηριότητα του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στην Αθήνα, την πορεία των ερευνών του στην Ελλάδα, την εξόχως ενδιαφέρουσα προϊστορία των ανασκαφών στον Κεραμεικό και ιδίως για το μεγάλο της εύρημα στον χώρο αυτό, το οποίο έχει «τεράστια επιστημονική σημασία: λ.χ. για τις γνώσεις μας της (αρχαίας) ελληνικής θρησκείας, για τα ιερά των μαντείων, τη μαντική πράξη και τη λατρευτική διαδικασία εκεί, ή ακόμα και για τη λατρεία του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος».

Το σημείο επισκέφθηκε τον Αύγουστο ο τότε υπουργός Πολιτισμού Ν. Ξυδάκης, ενώ η ίδια θα παρουσιάσει επίσημα το θέμα στις 4 Νοεμβρίου σε μια δημόσια ανακοίνωση στο Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. Ο χώρος, ο οποίος παραμένει επισκέψιμος, θα διαμορφωθεί ώστε να είναι ορατός, ενώ τα αυθεντικά ευρήματα θα εκτεθούν εν ευθέτω χρόνω στο μουσείο του Κεραμεικού.

Ε: Κυρία Στρόσεκ, θα μπορούσατε να μας πείτε καταρχάς για το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο της Αθήνας, πότε ιδρύθηκε, τι δραστηριότητες έχει, ποιες είναι οι σημαντικότερες ανασκαφές, ανακαλύψεις του στην Ελλάδα;

Α: Το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο της Αθήνας ιδρύθηκε το 1872 και άνοιξε στις 9 Δεκεμβρίου 1874. Από το 1888 είναι εγκατεστημένο στο κτίριο της οδού Φειδίου 1, το οποίο κατασκευάστηκε από τον Χάινριχ Σλίμαν σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλλερ και του Βίλχελμ Ντέρπφελντ σε όψιμο νεοκλασικό ρυθμό.

Το Ινστιτούτο κάνει επιστημονικές ανασκαφές και επιτόπιες έρευνες σε ολόκληρη την Ελλάδα. Το κέντρο βάρους των ερευνών αυτή τη στιγμή είναι στις ανασκαφές στον Κεραμεικό της Αθήνας, στην Ολυμπία, την Τίρυνθα (σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Άργους-Ναυπλίου), στο Ηραίον της Σάμου και στο Καλαπόδι (σ.σ. το Ιερό του Απόλλωνα στις Άβες της Φωκίδας). Στην Ολυμπία και τον Κεραμεικό της Αθήνας κατασκευάστηκαν, επίσης, από το Ινστιτούτο στο σημείο των ανασκαφών μουσεία τα οποία παραδόθηκαν στο ελληνικό κράτος και σήμερα διοικούνται από τις αρμόδιες εφορίες αρχαιοτήτων.

Τέλος, το Ινστιτούτο διεξάγει όλο το χρόνο σε συνεννόηση με το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού και τα παραρτήματά του εκτεταμένες εργασίες αποκατάστασης/αναστήλωσης των ανεσκαμμένων/ευρεθέντων μνημείων.

Εκτός τούτων, το Ινστιτούτο λειτουργεί ως σημείο επικοινωνίας για αρχαιολόγους και επιστήμονες κλασικών σπουδών από όλον τον κόσμο. Στο κτίριο του Ινστιτούτου υπάρχει μια έξοχη βιβλιοθήκη με περισσότερους από 70.000 τόμους και φωτοθήκη με περισσότερες από 200.000 φωτογραφίες, οι οποίες κατά το μεγαλύτερο μέρος τους έχουν ψηφιοποιηθεί και βρίσκονται στη διάθεση του κοινού.

Κατά τις ανασκαφές του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στην Ελλάδα έγιναν πολλές ανακαλύψεις. Ιδιαίτερης σημασίας ευρήματα ήταν τον τελευταίο καιρό οι τοιχογραφίες του μυκηναϊκού ανακτόρου της Τίρυνθας, τοιχογραφίες του 7ου αιώνα π.Χ. στο ιερό του Απόλλωνα των Αβών Φωκίδας και η ομάδα αρχαϊκών γλυπτών η οποία βρέθηκε κάτω από την Ιερά Οδό εντός της Ιεράς Πύλης στον Κεραμεικό της Αθήνας το 2002.

Ε: Το Ινστιτούτο χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τη Γερμανία ή και από την Ελλάδα, και αν ναι έχει επηρεάσει η οικονομική κρίση τη δουλειά σας;

Α: Το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τη Γερμανία. Αυτό αφορά φυσικά τους Γερμανούς υπαλλήλους, όπως και τους Έλληνες συνεργάτες και υπαλλήλους, καθώς και τα ανασκαφικά έργα και γενικά όλες τις διεξαγόμενες από το Ινστιτούτο έρευνες και πολλά έργα αναστήλωσης και συντήρησης. Αυτά τα οικονομικά συμπληρώνονται εν μέρει και από διεθνείς και γερμανικές χορηγίες και ιδρύματα.

Ε: Ποια είναι τα τρέχοντα ερευνητικά προγράμματά σας στην Αθήνα και γενικά στην Ελλάδα;

Α: Το Ινστιτούτο διεξάγει αυτή τη στιγμή ανασκαφές στο ιερό του Απόλλωνα στο Καλαπόδι, εκτός αυτών στην Ολυμπία και σε συνεργασία με την αρμόδια εφορεία αρχαιοτήτων ανασκαφές στην κάτω πόλη της Τίρυνθας καθώς επίσης και στον Κεραμεικό της Αθήνας.

Ε: Ποια είναι τα ερευνητικά προγράμματα στα οποία συμμετέχετε η ίδια;

Α: Υπό τη δική μου εποπτεία τρέχουν αυτή τη στιγμή δύο ερευνητικά προγράμματα: Πρώτον, η έρευνα των ιερών και της λατρείας στον χώρο των τειχών και της προαστικής νεκρόπολης. Το δεύτερο πρόγραμμα επικεντρώνεται στην έρευνα της διαχείρισης των υδάτων στην αρχαία Αθήνα με βάση τις ανασκαφές στον Κεραμεικό.

Ε: Θα μπορούσατε να μας μιλήσετε για την προϊστορία των ανασκαφών στον Κεραμεικό;

Α: Οι ανασκαφές στον Κεραμεικό ξεκίνησαν το 1863. Τότε, ένας εργάτης σε μια μικρή εκκλησία της Αγίας Τριάδας ανακάλυψε την άκρη ενός ταφικού μνημείου και όταν το αποκάλυψε διαπίστωσε ότι βρισκόταν στη θέση του ακόμα όρθιο όπως ήταν στην αρχαιότητα εδώ και 2.500 χρόνια. Ενημέρωσε την «Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία», η οποία στη συνέχεια ξεκίνησε τις ανασκαφές. Ήδη, το 1863 αποκαλύφθηκε η νότια πλευρά της λεγόμενης ταφικής οδού, στην οποία βρέθηκαν όρθια στη θέση τους ταφικά μνημεία επιφανών αθηναϊκών οικογενειών του 4ου αιώνα π.Χ. Αργότερα, οι ανασκαφές επεκτάθηκαν νοτιοανατολικά και ανακαλύφθηκαν τα τείχη της πόλης και οι πύλες της Αθήνας. Το 1913 εμπιστεύθηκαν τις περαιτέρω ανασκαφές στον Κεραμεικό στο Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, αφού είχε προϋπάρξει μια γόνιμη συνεργασία επί μια δεκαετία του Γερμανού αρχαιολόγου Άλφρεντ Μπρίκνερ και των Ελλήνων επικεφαλής της Αρχαιολογικής Εταιρείας και άλλων Ελλήνων επιστημόνων, π.χ. του Παναγιώτη Καββαδία, του Κυριάκου Μυλωνά και του Μαρίνου Γερουλάνου. Την εκατοστή επέτειο των γερμανικών ανασκαφών γιορτάσαμε με μια υπέροχη τελετή στον Κεραμεικό στις 16 Ιουλίου του 2013.

Ε: Πόσο καιρό εργάζεστε εσείς ως επικεφαλής των ανασκαφών στον Κεραμεικό; Θα μπορούσατε να μας περιγράψετε τη δική σας δουλειά;

Α: Ως (απλή) επικεφαλής δραστηριοποιούμαι επιτόπου περίπου 20 χρόνια και ως υπεύθυνη επικεφαλής από τον Ιούνιο του 2012. Είναι πάνω από όλα μεγάλη τιμή και χαρά να μπορώ να εργάζομαι σε αυτόν τον θαυμάσιο τόπο στην Αθήνα. Ανεξάρτητα από την οργάνωση και τη διεξαγωγή των καθαυτό ερευνών, στις οποίες συμμετέχουν αυτή τη στιγμή περίπου 40 επιστήμονες από διάφορες χώρες, υπάρχουν και πολλές άλλες όψεις αυτής της εργασίας. Έχω λίγους αλλά εξαιρετικούς συνεργάτες, οι οποίοι εργάζονται στον Κεραμεικό. Ετσι μπορούμε να ανταποκριθούμε στις πολλές νέες απαιτήσεις. Συνολικά η συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων της Αθήνας στην οποία υπάγονται οι αρχαιότητες ολόκληρης της Αθήνας είναι πολύ καλή.

Ε: Ποια είναι η τελευταία ανακάλυψή σας και γιατί χαρακτηρίζεται εντυπωσιακή;

Α: Το καλοκαίρι του 2015 ενοποιήσαμε τα δύο προγράμματα των ερευνών μεταξύ τους και αποφασίσαμε αφενός να τεκμηριώσουμε δύο από μακρού γνωστά πηγάδια/φρέατα στη νότια πλευρά της ταφικής οδού (αυτό δεν είχε γίνει με τις παλαιότερες ανασκαφές του 1864 και του 1890) και εκτός τούτου να ερευνήσουμε έναν από μακρού γνωστό Ομφαλό, τον οποίο είχε ανακαλύψει ο Κυριάκος Μυλωνάς στο επονομαζόμενο ιερό του «Εκατείου», αλλά δεν είχε εξεταστεί λεπτομερέστερα, διότι τον θεωρούσε ως ένα μνημείο, το οποίο είχε αποσπαστεί δευτερευόντως από μια επιτύμβια λήκυθο.

Ε: Θα μπορούσατε να μας πείτε κάτι περισσότερο για το ιερό του «Εκατείου»;

Α: Το ιερό θεωρήθηκε από τους πρώτους ανασκαφείς ως το ιερό της Εκάτης, διότι είχαν βρει στη λατρευτική κόγχη μια βάση από ασβεστόλιθο με μια τριγωνική εγκοπή στην άνω επιφάνεια, και ξέρουμε ότι τα αγάλματα της Εκάτης ήταν συχνά τρίπλευρα. Στο πλαίσιο των ερευνών για τα ιερά στον Κεραμεικό, όμως, μια συνεργάτιδα έκανε διδακτορική διατριβή στη οποία ξαναξιολόγησε ιδίως όλα τα ευρήματα και τις επιγραφές από το ιερό αυτό. Ολοκληρώθηκε το 2014 και για πρώτη φορά διαπίστωσε ότι εδώ δεν ήταν η Εκάτη η λατρευόμενη θεότητα, αλλά η Άρτεμις Σωτείρα.

Ήδη το 2012 μπορέσαμε να διαπιστώσουμε ότι ο Ομφαλός κλείνει το στόμιο μιας υποκείμενης μαρμάρινης πλάκας. Στόχος των συντονισμένων εργασιών του 2015 ήταν, δηλαδή, η διευκρίνιση της λειτουργίας του κωνικού μνημείου και του ανοίγματος από κάτω.

Ήδη, αμέσως μετά την απόσυρση του Ομφαλού και της μαρμάρινης πλάκας έγινε σαφές ότι εδώ πρόκειται για ένα έως τώρα μοναδικό μνημείο, το οποίο μπορεί να χαρακτηριστεί εντυπωσιακό, αλλά και το οποίο αποτελεί μια πρόκληση για την αρχαιολογική εργασία τεκμηρίωσης. Κάτω από τον Ομφαλό βρίσκεται σε βάθος μεγαλύτερο των 8 μέτρων ένα φρεάτιο επενδεδυμένο με κυλινδρικούς δακτυλίους από πηλό. Η διάμετρος είναι μόλις 65 εκατοστά. Επιγραφές μέσα στο φρεάτιο και στην κάτω επιφάνεια του Ομφαλού ταυτίζουν το πηγάδι –και επομένως και ολόκληρο το ιερό– ως την έδρα ενός μαντείου.

Μετά την επίσκεψη του Έλληνα υπουργού Πολιτισμού Νίκου Ξυδάκη, στις 27 Αυγούστου 2015, στον Κεραμεικό, η επιγραφή ανακοινώθηκε και είναι η εξής: «ΕΛΘΕ ΜΟΙ Ω ΠΑΙΑΝ ΦΕΡΩΝ ΤΟ ΜΑΝΤEΙΟΝ ΑΛΗΘΕΣ», η οποία αποδίδεται στα νέα ελληνικά «Έλα σε μένα, ω Παιάνα [Απόλλωνα], φέρνοντας τον αληθινό χρησμό».

Πρόκειται, δηλαδή, για μια επαναλαμβανόμενη επίκληση της θεότητας, όπως προφανώς γινόταν από κάποιον μάντη ή ιερέα. Ο Παιάνας, ο βοηθών, είναι μία από τις επωνυμίες του Απόλλωνα, ο οποίος λατρευόταν εδώ μαζί με την αδελφή του, την Άρτεμη Σωτείρα. Η επαναλαμβανόμενη επίκληση απευθύνεται στον θεό Απόλλωνα, ο οποίος καλείται να αποκαλύψει στους πιστούς αληθινές προβλέψεις για το μέλλον, ενώ το νερό του πηγαδιού πιθανότατα χρησιμοποιούνταν σε κάποιου είδους τελετουργικό υδρομαντείας κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους. Από τις επιγραφές του πηγαδιού γίνεται λοιπόν σαφές ότι πρόκειται για ένα υδρομαντείο. Το ιερό είναι το μοναδικό έως τώρα γνωστό μαντείο του Απόλλωνα στην Αθήνα.

Η σχέση με το μαντείο του Απόλλωνα στους Δελφούς –όπως είναι γνωστό και εκεί επίσης τελούνταν λατρευτικές τελετές σε ένα μνημείο ομφαλού– είναι προφανής.

Ε: Ποια είναι η επιστημονική σημασία της ανακάλυψής σας;

Α: Όσο γνωρίζω, δεν υπάρχει κανένας άλλος αρχαίος ομφαλός, ο οποίος να έχει βρεθεί στην αρχική του θέση. Επί παραδείγματι ο γνωστός ομφαλός των Δελφών δεν βρέθηκε στην αρχική του θέση και έχει τοποθετηθεί σήμερα σε ένα εντελώς τυχαίο σημείο στο χώρο του ιερού. Οι ομφαλοί ήταν όμως λατρευτικά μνημεία με ειδική λειτουργία. Το νέο εύρημα έχει επομένως τεράστια σημασία: λ.χ. για τις γνώσεις μας της (αρχαίας) ελληνικής θρησκείας και για τις γνώσεις μας για τα ιερά των μαντείων, τη μαντική πράξη και την λατρευτική διαδικασία εκεί, ή ακόμα για τη γνώση μας για τη λατρεία του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος.

Ε: Πώς θα συνεχίσετε; Θα εκτεθούν τα αποτελέσματα δημόσια; Θα μας αποκαλύψετε κάτι περισσότερο στις 4 Νοεμβρίου, οπότε και θα τα παρουσιάσετε δημόσια στο Ινστιτούτο και αν ναι τι θα μπορούσατε να μας πείτε ήδη από τώρα;

Α: Ένα τέτοιο εύρημα πρέπει καταρχάς να προστατευτεί. Για την ώρα το φρεάτιο του μαντείου προστατεύεται με ένα ειδικά κατασκευασμένο ξύλινο σκέπασμα και με ένα αδιάβροχο κάλυμμα. Μετά θα μπορέσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα να παρουσιαστεί στο κοινό. Αυτό θα κάνω στις 4 Νοεμβρίου σε μια δημόσια ανακοίνωση στο γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο στις 6 το απόγευμα.

Το εύρημα, όμως, πρέπει να εκτεθεί και να είναι προσβάσιμο στο κοινό στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού και στο μουσείο του. Μετά την ανακάλυψη, οι συντηρητές μας έχουν ήδη κατασκευάσει ένα ακριβές αντίγραφο του Ομφαλού, ώστε να μπορεί να τοποθετηθεί ξανά στο ιερό. Το αντίγραφο προγραμματίζεται να τοποθετηθεί πάνω σε ένα αντίγραφο της μαρμάρινης βάσης του. Οι εργασίες για τη βάση δεν έχουν ακόμα ολοκληρωθεί. Σε μια δεύτερη φάση πρέπει να εκπονήσουμε ένα σχέδιο για το πώς και υπό ποιες προϋποθέσεις θα μπορέσουν να γίνουν ορατά το ίδιο το πηγάδι και ο Ομφαλός στο χώρο.

Ταυτόχρονα επεξεργαζόμαστε ένα σχέδιο για την τοποθέτηση του αυθεντικού Ομφαλού και της βάσης του στο μουσείο του Κεραμεικού, το οποίο θα υποβάλουμε στο υπουργείο για να το αξιολογήσει. Μετά την έγκριση της αρμόδιας εφορείας αρχαιοτήτων και του υπουργείου μπορεί το σχέδιο αυτό να τεθεί σε εφαρμογή.

Ε: Από πότε υπολογίζετε ότι μπορεί το κοινό να επισκεφθεί τα ευρήματα;

Α: Φυσικά μπορεί κανείς οποτεδήποτε να το επισκεφθεί, δηλαδή στις ώρες λειτουργίας του Κεραμεικού και του μουσείου. Η προσωρινή παρουσίαση στο χώρο του ιερού μπορεί να ολοκληρωθεί σύντομα, η παρουσίαση όμως των αυθεντικών ευρημάτων στο μουσείο απαιτεί περισσότερο χρόνο για το σχεδιασμό και την άδεια. Επομένως δεν μπορώ να κάνω κάποια σχετική ανακοίνωση για το χρονοδιάγραμμα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ- ΠΗΓΕΣ
http://www.archaiologia.gr/
 ΑΠΕ-ΜΠΕ (Aντώνης Πολυχρονάκης).

Σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα στην αρχαία αθηναϊκή Αγορά της Ρωμαϊκής περιόδου και στον Κεραμεικό

Δύο σημαντικές ανακαλύψεις αρχαιολογικού περιεχομένου έφεραν στο φως οι ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού, αλλά και στο εσωτερικό του Ωρολογίου του Ανδρονίκου Κυρρήστου («Αέρηδες»).

Στο χείλος του πηγαδιού διακρίνεται η επαναλαμβανόμενη επίκληση προς τον Απόλλωνα: «ΕΛΘΕ ΜΟΙ Ω ΠΑΙΑΝ ΦΕΡΩΝ ΤΟ ΜΑΝΤΕΙΟΝ ΑΛΗΘΕC»

Ιερό του Απόλλωνα

Η πρώτη αφορά το στόμιο ενός πηγαδιού με επιγραφή που απευθύνει επίκληση προς τον θεό Απόλλωνα. Την ανασκαφή πραγματοποιεί το Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στο «Εκατείον», στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού, υπό τη διεύθυνση της Δρος Jutta Stroszeck και την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών. Το εύρημα απέδειξε τη σπουδαιότητα της λατρείας που λάμβανε χώρα στο ιερό, αλλά έδωσε στοιχεία και για την ιστορία της αρχαίας λατρείας στην Αθήνα της Ρωμαϊκής Εποχής.
Η ανακάλυψη έγινε με την απομάκρυνση ανεστραμμένης μαρμάρινης ληκύθου («ομφαλού») που βρισκόταν
ενσφηνωμένη στο στόμιο φρέατος στην αυλή του ιερού τεμένους του «Εκατείου» / ιερού Αρτέμιδος Σωτείρας. Τότε αποκαλύφθηκε το στόμιο ενός πηγαδιού, επενδεδυμένου εσωτερικά με δακτυλίους από πήλινες ημικυλινδρικές κεραμίδες με μηνοειδείς εγκοπές. Στο εσωτερικό κάθε ενός εκ των δακτυλίων, στο ανώτερο τμήμα, είναι χαραγμένο περιμετρικά, δεξιόστροφα, με κεφαλαιογράμματη γραφή η εξής επιγραφή:

«ΕΛΘΕ ΜΟΙ Ω ΠΑΙΑΝ ΦΕΡΩΝ ΤΟ ΜΑΝΤΕΙΟΝ ΑΛΗΘΕC»

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους ο τύπος των γραμμάτων τα τοποθετεί στους πρώιμους ρωμαϊκούς χρόνους και η επιγραφή συνιστά επαναλαμβανόμενη επίκληση προς το θεό Απόλλωνα. Πρόκειται για επίκληση προς τον θεό να αποκαλύψει στους πιστούς αληθείς προβλέψεις για τα μελλούμενα. Πιθανότατα η επίκληση γινόταν στο πλαίσιο κάποιου τελετουργικού, πιθανότατα υδρομαντείας συνδεδεμένης με το φρέαρ στο ιερό.

«Εκατείον», άποψη του στομίου του φρέατος.

Από το εύρημα εκτιμάται ότι στη συγκεκριμένη θέση βρισκόταν το πρώτο και μοναδικό μαντείο Απόλλωνος στην Αθήνα, και επιβεβαιώνει τη λατρεία του θεού μαζί με την αδελφή του Άρτεμη, αποκαθιστώντας την ορθή ερμηνεία του χώρου ως τεμένους, που στο τέλος του 19ου αι. είχε αποδοθεί από τον Κ. Μυλωνά και σε μια τρίτη θεότητα, την Εκάτη. Το ιερό βρίσκεται κοντά στο μουσείο, νότια της περίφημης ταφικής οδού.

Από το 2012 πραγματοποιούνται στην περιοχή δύο ερευνητικά προγράμματα σχετικά με τις λατρευτικές εγκαταστάσεις και τα ιερά, και τη διαχείριση των υδάτων κατά την αρχαιότητα. Στο φως έως σήμερα είχαν έρθει τρία πηγάδια και η λατρευτική κατασκευή με τη μορφή ομφαλού. Πλέον, με την ανακάλυψη φέτος περισσότερων από 20 επιγραφών με το ίδιο περιεχόμενο, ο χώρος μπορεί πλέον να ταυτιστεί με μαντείο, όπου υπήρχε ιερό πηγάδι αφιερωμένο στον Απόλλωνα Παιάνα (ως «αρωγό», τον οποίο επικαλούνταν κυρίως σε περίπτωση ασθένειας).

Χριστιανική τοιχογραφία στους Αέρηδες

Ωρολόγιον Ανδρονίκου Κυρρήστου, άποψη από Βορρά.

Το δεύτερο σπουδαίο εύρημα των αρχαιολόγων αποκαλύφθηκε στο Ωρολόγιο του Ανδρονίκου Κυρρήστου, που όλοι γνωρίζουμε ως «Πύργο των Ανέμων» ή «Αέρηδες», μνημείο του 2ου αι. π.Χ. Κατά τις εργασίες συντήρησης, που περιλαμβάνουν μεταξύ των άλλων την απομάκρυνση σαθρών επιχρισμάτων της ύστερης οθωμανικής εποχής, στο εσωτερικό του μνημείου, αποκαλύφθηκαν πρόσφατα, για πρώτη φορά σπαράγματα τοιχογραφίας με χριστιανικό περιεχόμενο.

Τα τμήματα της τοιχογραφίας επιβεβαιώνουν πλήρως την επαναλαμβανόμενη χρήση του μνημείου έως και τους βυζαντινούς χρόνους

Ωρολόγιον Ανδρονίκου Κυρρήστου, άποψη του εσωτερικού του μνημείου και τη ζώνης της τοιχογραφίας.

Αν και ακόμη δεν μπορεί να γίνει ακριβής χρονολόγηση, καθώς δεν έχουν αποκαλυφθεί πλήρως, τα τμήματα της τοιχογραφίας επιβεβαιώνουν και τεκμηριώνουν πλήρως την επαναλαμβανόμενη χρήση του μνημείου. Είναι πιθανό να συνδέονται με παλαιότερα ευρήματα, όπως οι εγχάρακτοι σταυροί στις εσωτερικές και στις εξωτερικές του επιφάνειες και οι χριστιανικές ταφές κοντά στη βόρεια θύρα του Ωρολογίου, που ορισμένοι μελετητές είχαν αποδώσει στη λατρευτική χρήση του μνημείου κατά τους βυζαντινούς χρόνους.

Πάντως, το συγκεκριμένο εύρημα αναδεικνύει την κατά περιόδους χρήση του Ωρολογίου από την ανέγερσή του, έως και την απελευθέρωση της πόλης της Αθήνας από τους Οθωμανούς, γεγονός που πιθανότατα συνέβαλε και στην εξαιρετική κατάσταση διατήρησης του μνημείου. Εκ του – ΥΠ.ΠΟ. 

Λύθηκε το μυστήριο με τα 450 πτώματα βρεφών στην Αρχαία Αγορά

Η πρώτη ημέρα της ανασκαφής το 1931 στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας.

Απάντηση στο μυστήριο που απασχολεί την αρχαιολογική κοινότητα τα τελευταία περίπου 80 χρόνια δίνουν Καναδοί και Αμερικανοί επιστήμονες.
Το αμερικανικό περιοδικό Newsweek, επικαλούμενο τη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο ακαδημαϊκό περιοδικό Hesperia, υπενθυμίζει ότι τη δεκαετία του 1930 αρχαιολόγοι που πραγματοποιούσαν ανασκαφές στην περιοχή της Αρχαίας Αγοράς στην Αθήνα βρέθηκαν μπροστά σε ένα θέαμα αφενός πρωτόγνωρο για τον αρχαίο κόσμο κι αφετέρου αποτρόπαιο.

Μέσα σε ένα πηγάδι το οποίο φαινομενικά έμοιαζε χαμηλού αρχαιολογικού ενδιαφέροντος βρέθηκαν συνολικά 450 σκελετοί που ανήκαν κατά κύριο λόγο σε νεογνά, σε τρία μωρά (άνω του 1 έτους) και σε έναν άνδρα με αναπηρία, αλλά και 150 σκυλιά, συμπεριλαμβανομένων και κουταβιών.

Το μακάβριο εύρημα παραξένεψε τους αρχαιολόγους, οι οποίοι αμήχανα επί δεκαετίες προσπαθούσαν να λύσουν το μυστήριο. Τελικά, δύο ήταν οι επικρατέστερες θεωρίες: Είτε επρόκειτο για μια μαζική δολοφονία παιδιών είτε για μια παιδική επιδημία της εποχής.

Τελικά, σήμερα, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα πως δεν ήταν ούτε το ένα ούτε το άλλο. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, Αμερικανοί και Καναδοί επιστήμονες επί δύο δεκαετίες ανέλυσαν τα ευρήματα.

Η ανασκαφή 1931 στην αρχαία Αγορά της Αθήνας

Από το 1930 οι επιστήμονες έψαχναν απάντηση στο ερώτημα: Πώς και γιατί βρέθηκαν στο πηγάδι

Η βιολόγος-ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο του Οντάριο, Μαρία Λίστον, και η ομάδα της, σε συνεργασία με την αρχαιολόγο Σούζαν Ρότροφ του πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον στο Σεντ Λούις, τοποθέτησαν χρονολογικά
την περίοδο που πέθαναν τα μωρά κάπου μεταξύ 165 και 150 π.Χ., κάπου δηλαδή στο τέλος της Ελληνιστικής περιόδου και λίγο πριν από την είσοδο των Ρωμαίων στην κυρίως ,σημερινή Ελλάδα.

Το εντυπωσιακό είναι ότι τα μωρά του πηγαδιού στη συντριπτική τους πλειονότητα είχαν πεθάνει από φυσικά αίτια και όχι από μια πανδημία ή από δολοφονία. Όλα τα βρέφη, με εξαίρεση τρία, δεν είχαν ζήσει περισσότερο από μία εβδομάδα. Όπως υποστηρίζει η Λίστον, η οποία εξέτασε τα κρανία των παιδιών, το ένα τρίτο πέθανε από μηνιγγίτιδα, η οποία προκλήθηκε πιθανόν από κάποιο μολυσμένο αντικείμενο με το οποίο κόπηκε ο ομφάλιος λώρος. Άλλα μωρά πέθαναν από τις πολλές παιδικές αρρώστιες της εποχής που προκάλεσαν αφυδάτωση από τη συνεχή διάρροια.

Επίσης, σε ένα άλλο ερώτημα που κλήθηκαν να απαντήσουν οι επιστήμονες είναι γιατί τα πτώματα ρίχτηκαν στο πηγάδι. Η απάντηση, όπως γράφει το αμερικανικό περιοδικό, είναι αποτέλεσμα μιας μακράς επίσης μελέτης για την αντίληψη του αρχαίου κόσμου γύρω από τα βρέφη. «Γνωρίζουμε ότι μια μεγάλη μερίδα μωρών πέθαιναν» δηλώνει στο Newsweek ο Τζον Παπαδόπουλος, καθηγητής αρχαιολογίας και κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Αντζελες, ο οποίος όμως δεν συμμετείχε στην έρευνα.

Όμως, παρά το γεγονός, πως ο θάνατος των βρεφών ήταν κάτι σύνηθες για τον αρχαίο κόσμο, δεδομένων των δύσκολων συνθηκών, ωστόσο δεν απαντώνται συχνά στις αρχαιολογικές ανασκαφές. Οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει πολύ μικρό αριθμό μωρών σε τάφους σε σχέση με τον ρυθμό θνησιμότητας της εποχής. Μάλιστα, δεν λείπουν οι περιπτώσεις που τα βρήκαν «θαμμένα» κάτω από τα πατώματα ή πεταμένα σε χωματερές της εποχής.

Το ανακατασκευασμένο κρανίο βρέφους που ανακαλύφθηκε στο αρχαίο πηγάδι δείχνει μια ομάδα καταγμάτων σχήματος Υ στη δεξιά πλευρά της μέσης γραμμής στο πίσω μέρος του κρανίου.

Η έρευνα της Ρότροφ έδειξε ότι αν ένα μωρό πέθαινε εκείνη την εποχή, τότε το πτώμα του πετιόταν και δεν θαβόταν με αξιοπρέπεια, κι αυτό επειδή τα ελληνικά μωρά, όπως και αυτά της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, δεν θεωρούταν πλήρεις άνθρωποι μέχρι να γίνει μια ειδική τελετή. Η τελετή αυτή λάμβανε χώρα συνήθως 10 ημέρες μετά τη γέννηση του παιδιού κατά την οποία ο αρχηγός της οικογένειας, συνήθως ο πατέρας, αποφάσιζε αν πρέπει ή όχι να σηκώσει ψηλά το μωρό και να το «βαπτίσει».

Ανασκαφή 1931 στην αρχαία Αγορά της Αθήνας

Αν δεν το σήκωνε, σήμαινε πως το μωρό δεν εθεωρείτο άνθρωπος και η οικογένεια το παρατούσε στην τύχη του. Η απόφαση αυτή, αναφέρει η Ρότροφ, μπορούσε να καθοριστεί από πολλά. Για παράδειγμα, αν το μωρό είχε γεννηθεί με ένα είδος δυσμορφίας ή αναπηρίας, ή αν η οικογένεια αριθμούσε ήδη πολλά μέλη και δεν μπορούσε να αναθρέψει κι άλλο ένα ή αν η μητέρα δεν ήταν παντρεμένη. Για όλους αυτούς τους λόγους, πολλές φορές τα μωρά αφήνονταν σε έναν δημόσιο χώρο, με την ελπίδα ότι κάποιος θα τα υιοθετούσε. Πολλές φορές, αυτά τα παιδιά μεγάλωναν σαν σκλάβοι.

Άποψη της εσωτερικής πλευράς του κρανίου

Το πιο πιθανό λοιπόν, σύμφωνα με τις Λίστον και Ρότροφ, είναι ότι τα μωρά αυτά είχαν πεθάνει πριν από αυτή την τελετή και για αυτό τον λόγο κατέληξαν μέσα στο πηγάδι. Η ομάδα των Καναδών και Αμερικανών επιστημόνων θεωρούν ότι οι ίδιες οι μαίες τα πέταξαν εκεί, καθώς αφενός το πηγάδι δεν ήταν ορατό από τον κόσμο της Αγοράς κι αφετέρου δεν ήταν και πολύ μακριά, ώστε να πρέπει να διανύουν χιλιόμετρα για να «εναποθέσουν» κάπου τα πεθαμένα παιδιά. Μάλιστα, κατά κάποιο τρόπο, η Λίστον θεωρεί ότι το πηγάδι θεωρήθηκε ως μια αξιοπρεπής επιλογή ταφής, αφού δεν μπορούσαν να τους φτιάξουν τάφο – ήταν καλύτερο από το να τα πετάξουν στις χωματερές της εποχής.

Το πρώτο κακοποιημένο μωρό στην παγκόσμια Ιστορία

Πάντως, αξίζει να σημειωθεί κι ένα ακόμη σημαντικό εύρημα της έρευνας. Η ομάδα ανακάλυψε πως ένα από τα παιδιά αυτά δεν πέθανε από φυσικά αίτια. Πρόκειται για ένα μωρό 18 μηνών -ένα από τα τρία που δεν ήταν νεογνά- το οποίο έφερε σημάδια κακώσεων, κακομεταχείρισης και κακοποίησης, συμπεριλαμβανομένου και του κρανίου. Η Λίστον αναφέρει πως πρόκειται για το αρχαιότερο εύρημα παιδικής κακοποίησης στην παγκόσμια Ιστορία.

Η άνω γνάθος ενός φυσιολογικού βρέφους.  Η ανθρωπολόγος Μ. Λίστον και η ομάδα της κρατούν «επαγγελματική απόσταση» από τα οστά των ανθρώπων που μελετούν. Αλλά μερικές φορές η δουλειά τους είναι επώδυνη: «Τετρακόσια πενήντα νεκρά μωρά! Πολλοί γονείς που θρηνούν και απέραντη θλίψη», δηλώνει η Λίστον.

Τα σκυλιά θυσιάστηκαν για να «ξεπλύνουν» τον θάνατο των βρεφών

Τέλος, οι Αμερικανοί και Καναδοί ανθρωπολόγοι και αρχαιολόγοι κλήθηκαν να απαντήσουν και στο μυστήριο των 150 σκελετών ενήλικων σκυλιών και κουταβιών που βρέθηκαν στο ίδιο πηγάδι με τα 450 βρέφη και τον έναν ανάπηρο ενήλικα. Ο αρχαιολόγος ζώων Λιν Σνάιντερ υποστηρίζει πως πιθανότατα χρησιμοποιήθηκαν ως θυσίες. Αν και εκείνη την εποχή οι θυσίες πουλιών και προβάτων ήταν οι πιο κοινές, εδώ χρησιμοποιήθηκαν σκυλιά. Ο λόγος, κατά τον Σνάιντερ, είναι ότι τότε οι θυσίες των σκυλιών θεωρούνταν ως καθαρτικές από τη «μόλυνση». Και ο θάνατος ενός παιδιού ήταν «μολυντικός». Ετσι, οι Αθηναίοι σκότωσαν αυτά τα σκυλιά για να «καθαρίσουν» τους εαυτούς τους. Και μολονότι τα συγκεκριμένα σκυλιά δεν φέρουν στο σώμα τους θανατηφόρες κακώσεις, οι Λίστον και Σνάιντερ θεωρούν πως οι αρχαίοι Αθηναίοι τα σκότωσαν προκαλώντας τους μάλλον ασφυξία.

Πηγές: Μ. Μαρμαρά, iefimerida, /The Archaeology News Network /anaskafi.blogspot.com/ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ

Αρχαίο φρούριο των Αιγοσθένων, συνεχίζεται η αποκατάσταση

Σε καλό δρόμο, αν και οριακά λόγω χρονοδιαγράμματος, βρίσκεται το έργο αποκατάστασης των δύο πύργων, που πλαισιώνουν το αρχαίο φρούριο των Αιγοσθένων στο Πόρτο Γερμενό, ένα από τα σημαντικότερα οχυρωματικά σύνολα της Αττικής του 4ου αι. π. Χ. και μια από τις αρχαιότερες ολόλιθες οχυρώσεις.

«Το έργο πάει καλά, παρά το πολύ πιεστικό χρονοδιάγραμμα. Ευελπιστούμε ότι μέχρι τον Οκτώβριο, τουλάχιστον ο ένας από τους δύο πύργους θα έχει ολοκληρωθεί.

Πρόκειται για τον Νοτιοανατολικό, που ‘κατεβάσαμε’ σχεδόν όλο κάτω, με πολύ σοβαρά προβλήματα στη βάση του, τα οποία όμως έχουν θεραπευτεί πλήρως. Ο Βορειανατολικός θα είναι έτοιμος οριακά. Ελπίζουμε σε μια μικρή παράταση ενός μήνα», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών (ΕΦΑ), Ελένη Μπάνου.

Τα δύο ενταγμένα σε ΕΣΠΑ έργα, που πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι το φθινόπωρο, ήταν από τα πλέον φιλόδοξα και απαιτητικά που είχε αναλάβει η τέως Γ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (το ένα σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων).

Ο βορειοανατολικός πύργος είχε υποστεί σοβαρές ζημιές από τον σεισμό του 1981 και κινδύνευε με κατάρρευση, ο δε νοτιοανατολικός, εντυπωσιακός ως προς το σωζόμενο ύψος του (18 μ.), αλλά με σημαντικές φθορές να απειλούν τη στατικότητά του, κρίθηκε ότι μπορεί να «ξαναγεννηθεί» με την πλήρη και καθολική του αποκατάσταση.

Κύριος λόγος για την παραπάνω απόφαση -που πάρθηκε μετά
από επιστημονική συζήτηση στο ΚΑΣ τον Ιούλιο του 2013- ήταν ο διδακτικός χαρακτήρας που θα είχε το μνημείο για το πώς ήταν ο πύργος όχι μόνον αυτοτελώς, αλλά και στο πλαίσιο ενός οχυρωματικού συστήματος.

«Έχουμε βάλει τα δυνατά μας. Μας πήγε πίσω και ο καιρός. Όσο και να φαίνεται περίεργο, ο αέρας έχει επίπτωση στο έργο, καθώς δεν μπορεί να κινηθεί ο γερανός. Ακόμα και τώρα που έχει ζέστη, εκεί πάνω έχει αέρα κι αυτό είναι κάτι που δεν μπορείς να προβλέψεις», σημείωσε η έφορος.

 

Με την αποκατάστασή τους, οι πύργοι θα δώσουν πνοή στην ακρόπολη των Αιγοσθένων, ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία αρχαίας αμυντικής  αρχιτεκτονικής που σώζει στην αυθεντική μορφή τους ακέραια μεγάλα τμήματα, αλλά και από τους ωραιότερους, κρυμμένους, αρχαιολογικούς θησαυρούς της χώρας, που προσφέρονται για περιήγηση και θέαση προς τον κορινθιακό κόλπο, μόλις λίγα μέτρα από την όμορφη παραλία του Πόρτο Γερμενού.

Η Ακρόπολη των Αιγοσθένων, έκτασης 190 Χ 80 μ., βρίσκεται στην κορυφή ενός χαμηλού λόφου. Περιμετρικά ορίζεται από περίβολο με πύργους, οι οποίοι έχουν ισόδομη τοιχοδομία ενώ το τείχος έχει τραπεζιόσχημη, πολυγωνική ή και ακανόνιστη.

Την εποχή ανέγερσής τους, τα Αιγόσθενα ήταν κώμη των Μεγάρων. Πιθανότατα χτίστηκε το 343 π. Χ. με τη βοήθεια των Αθηναίων, συμμάχους τότε των Μεγαρέων, με σκοπό την αντιμετώπιση του Θηβαϊκού κινδύνου, γι’ αυτό και στο φρούριο εγκαταστάθηκε αθηναϊκή φρουρά.

Η θέση χρησιμοποιήθηκε ως και τα βυζαντινά χρόνια, όπως πιστοποιεί η πεντάκλιτη βασιλική του 5ου αι. μ.Χ., που κτίστηκε δίπλα στο νεώτερο μικρό εκκλησάκι της Παναγίας με αρχαίο οικοδομικό υλικό, αλλά και στα μεταβυζαντινά, όπως μαρτυρούν ερείπια κελιών, καθώς και το καθολικό μοναστηριού, ο μικρός ναός του Αγίου Γεωργίου.