"ΠΛΕΥΣΙΣ"-Ναυπηγική και Ναυσιπλοϊα των Ελλήνων

ΜΟΥΣΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΔΩΝ

Μια μεγάλη έκθεση φιλοξενεί το Μουσείο Ηρακλειδών υπο τον τίτλο «ΠΛΕΥΣΙΣ-Ναυπηγικη και Ναυσιπλοϊα των Ελληνων απο την αρχαιοτητα εως τους νεοτερους χρονους και χαρτογραφεί την εξέλιξη της ναυτοσύνης. Η πρωτοβουλία είναι υπό την αιγίδα του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού και τα εγκαίνια θα γίνουν το Σάββατο 1 η Οκτωβρίου.

Η ιστορία της ελληνικής Πλεύσεως στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο παρουσιάζεται μέσα από περίπου σαράντα χειροποίητα ξύλινα ομοιώματα ελληνικών πλοίων (0,60 μ. έως 1,50 μ.), κατασκευασμένα με παραδοσιακό τρόπο και με γνήσια αυθεντικά υλικά, τα οποία χρονολογούνται από την προϊστορική αρχαιότητα έως τις αρχές του 20ού αιώνα.

Δημιουργός των εκθεμάτων είναι ο Μηχανολόγος-Μηχανικός M. Sc., Μικροναυπηγός Δημήτρης Μάρας, ο οποίος έχει εντρυφήσει στη μελέτη της ναυπηγικής ιστορίας του ελλαδικού χώρου, αλλά και στην κατασκευή μικρογραφικών ομοιωμάτων πλοίων.
Στην έκθεση συμμετέχει και η ζωγράφος-χαράκτρια Μαίρη Σχοινά, με επιλεγμένα έργα της από τις ενότητες «Αιγαιίς» (Αρχαίες Ελληνικές Γραφές), «Ωδές Αιγαίου» και «Ωδές Αιγαίου τιμούν τους Πανάρχαιους Θησαυρούς των Αντικυθήρων», εμπνευσμένα από τη θάλασσα του Αιγαίου.
Επιπλέον, θα παρουσιαστούν όργανα ναυσιπλοΐας, αλλά και ένα ομοίωμα σε φυσικό μέγεθος του Μηχανισμού των Αντικυθήρων.
Στις διαδραστικές ξεναγήσεις ειδικότερα, οι επισκέπτες θα μπορούν να πειραματιστούν με όλες τις γνωστές, σύμφωνα με τις διεθνείς έρευνες, λειτουργίες του πάνω σε ένα ειδικά κατασκευασμένο μοντέλο (επιστημονικός σύμβουλος: Ξενοφών Δ. Μουσάς, Αστρονόμος, καθηγητής Φυσικής Διαστήματος ΕΚΠΑ, τ. Διευθυντής Εργαστηρίου Αστροφυσικής & Αστεροσκοπείου ΕΚΠΑ, κατασκευαστής: Διονύσης Γ. Κριάρης, Μαθηματικός-Κατασκευαστής ομοιωμάτων αρχαίων οργάνων).
Η Πλεύσις πλαισιώνεται από πλούσιο εποπτικό υλικό, χάρτες, βιντεοπροβολές, σχεδιαστικές επεξηγηματικές αναπαραστάσεις του αρχαιολόγου Γιάννη Νάκα και κατάλογο των εκθεμάτων, ενώ θα πραγματοποιούνται ξεναγήσεις καθώς και ειδικές οργανωμένες επισκέψεις για σχολικές ομάδες, έτσι ώστε οι μαθητές να μυηθούν με εύληπτο και κατανοητό τρόπο στην πλούσια ιστορία της ελληνικής ναυπηγικής και ναυσιπλοΐας.

Στόχος της έκθεσης είναι να παρουσιάσει με εύληπτο και κατανοητό τρόπο στους επισκέπτες, την ιστορία της ελληνικής ναυπηγικής και ναυσιπλοΐας, καθιστώντας τους κοινωνούς σε ένα νοητό ταξίδι στο χρόνο και αναδεικνύοντας το διαχρονικό, στενό δεσμό των Ελλήνων με τη θάλασσα.

Επίσης στην δημιουργία της έκθεσης μετειχαν το Ναυτικό Μουσείο Λιτόχωρου με δανεισμό πέντε οργάνων ναυσιπλοΐας, το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού και το Ινστιτούτο Έρευνας της Αρχαίας Ναυπηγικής και Τεχνολογίας «ΝΑΥΔΟΜΟΣ» με οπτικοακουστικό υλικό˙ το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Νομισματικό και Επιγραφικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά, το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, το Αρχαιολογικό Μουσείου Αταλάντης και το Ναυτικό Μουσείο Αιγαίου για την παραχώρηση φωτογραφιών επιλεγμένων αντικειμένων από τις συλλογές τους.
Στο Μουσείο Ηρακλειδών  Απ. Παύλου 37, Θησείο. Η έκθεση θα διαρκέσει έως 28 Μαιου 2017

Εμπλουτίζεται ο αρχαιολογικός Άτλαντας της Δήλου.

Από την υποβρύχια έρευνα καταγράφηκαν κτηριακές κατασκευές άγνωστες μέχρι σήμερα καθώς και δομικό υλικό καθ’ όλο σχεδόν το μήκος της δυτικής ακτογραμμής.

Ίχνη βυθισμένης συνοικίας στη Δήλο…Κτιριακά κατάλοιπα που ανακαλύφθηκαν στη δυτική ακτή της Δήλου* Λιμενικές εγκαταστάσεις που ήταν άγνωστες στους επιστήμονες μέχρι τώρα, κατάλοιπα βυθισμένων κτιρίων, είκοσι θραύσματα κιόνων και πεσσών και ένα ακόμα ναυάγιο με άφθονη κεραμική εντοπίστηκαν τον Σεπτέμβριο στη Δήλο.

Υποβρύχια έρευνα στη δυτική ακτή της Δήλου

Στο διάστημα 5 έως 15 Σεπτεμβρίου 2016 πραγματοποιήθηκε η πρώτη συνεργατική υποβρύχια έρευνα στη Δήλο με τη Γαλλική Σχολή Αθηνών (EFA), υπό τη Διεύθυνση της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων (EAA). Επιστημονικοί υπεύθυνοι της έρευνας από  πλευράς της ΕΕΑ ήταν η καταδυόμενη αρχιτέκτονας Αικ. Ταγωνίδου και από πλευράς EFA ο δρ J.-Ch. Moretti.

Η υποβρύχια έρευνα αφορούσε στη χαρτογράφηση-αποτύπωση των βυθισμένων  αρχαιολογικών καταλοίπων της δυτικής ακτής της Δήλου και την ενσωμάτωση των κτηριακών αποτυπώσεων και δεδομένων της στο σύστημα (SIG) της Γαλλικής Σχολής Αθηνών για τη Δήλο.

Στη διάρκεια της έρευνας εντοπίστηκαν κτηριακά κατάλοιπα, καθώς και είκοσι θραύσματα κιόνων και πεσσών.

Από την υποβρύχια έρευνα καταγράφηκαν κτηριακές κατασκευές άγνωστες μέχρι σήμερα καθώς και δομικό υλικό καθ’ όλο σχεδόν το μήκος της δυτικής ακτογραμμής. Σημαντική είναι η ανακάλυψη ισχυρής κατασκευής πλάτους 4 μ. που πλαισιώνει την ακτή και τον γνωστό μέχρι σήμερα προβλήτα (môle), καθώς και εκτεταμένου αναχώματος βαθύτερα μέσα στη θάλασσα, γεγονός που αλλάζει τα μέχρι τώρα γνωστά δεδομένα της αρχαίας τοπογραφίας στο νησί.

Βορειότερα των κατασκευών αυτών εντοπίστηκε μια συστάδα μεγάλου μεγέθους ογκολίθων από ντόπιο γρανίτη, τοποθετημένη με σκοπό την προστασία της παράκτιας ζώνης από τη θαλάσσια διάβρωση. Ακόμα βορειότερα εντοπίζονται κτηριακά κατάλοιπα, καθώς και είκοσι θραύσματα κιόνων και πεσσών.

Τμήμα του φορτίου του ναυαγίου σώζεται κάτω από τον αμμώδη πυθμένα.

Κατά τη διάρκεια των ερευνών εντοπίστηκε επίσης ναυάγιο υστεροελληνιστικών-ρωμαϊκών χρόνων. Σημαντικό τμήμα του φορτίου του διασώζεται κάτω από τον αμμώδη πυθμένα (ακέραιοι αμφορείς διαφόρων τύπων, μικρότερα αντικείμενα και χρηστικά είδη).

Εν κατακλείδι από τα νέα δεδομένα της υποβρύχιας έρευνας προκύπτει ότι μεγάλο μέρος των λιμενικών εγκαταστάσεων που εξασφάλιζαν παντοιοτρόπως την προστασία του νησιού καθώς και μεγάλο τμήμα σημαντικών κτηρίων δεν ήταν μέχρι σήμερα γνωστά. Το όφελος της έρευνας αυτής είναι μεγάλο, επειδή όλα τα παραπάνω κατάλοιπα θα ενταχθούν  στον αρχαιολογικό Άτλαντα της Δήλου.-http://www.archaiologia.gr/

Ναυάγια Αντικυθήρων : Βρήκαν οστά επιβαίνοντα στο πλοίο

  ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ    

Από 28 Αυγούστου μέχρι 14 Σεπτεμβρίου, η επιστημονική ομάδα της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων και του αμερικάνικου Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Woods Hole, η οποία ερευνά το Ναυάγιο των Αντικυθήρων, ολοκλήρωσε μία δεύτερη ανασκαφική αποστολή εντός του ιδίου έτους.

Θεοτόκης Θεοδούλου και Brendan Foley παρατηρούν μερικά από τα οστά, τα οποία είναι αποχρωματισμένα ένα σκούρο κόκκινο-καφέ,  ενδεχομένως λόγω της ηλικίας, ή ίσως από την πρόσληψη του σιδήρου που υπήρχε  στα κοντινά αντικείμενα  στον βυθό

Κατά τη διάρκεια της έρευνας εντοπίστηκαν και ανελκύστηκαν, μεταξύ άλλων μικροαντικειμένων και κεραμικής, σκελετικά κατάλοιπα (κρανίο, μακρά και μικρότερα οστά) ατόμου που είχε εγκλωβιστεί στο ναυάγιο κατά τη βύθισή του.
Οστά από τουλάχιστον τέσσερα διαφορετικά άτομα είχαν ήδη εντοπιστεί στο ναυάγιο κατά τις έρευνες των ετών 1900 – 1901 και 1976.

Τα οστά ατόμου πιθανά 20 ετών , που είχε εγκλωβιστεί στο ναυάγιο κατά τη βύθισή του.

Η θέση των οστών και η σχέση τους με τα άλλα ευρήματα πλησίον τους, φανερώνουν τη βίαιη ναυάγηση του πλοίου, επιπροσθέτως οι προγραμματιζόμενες ανθρωπολογικές και γενετικές (DNA) αναλύσεις αναμένεται να δώσουν στοιχεία για τον ίδιο τον νεκρό, δηλαδή το φύλο, την ηλικία θανάτου και γενικά την ανασύνθεση του τρόπου ζωής του.

Το κεφάλι του  ατόμου που είχε εγκλωβιστεί στο ναυάγιο κατά τη βύθισή του.

Σημαντικό εύρημα θεωρείται και η ανεύρεση μιας μολύβδινης καταπειρατηρίας, βάρους 50 κιλών. Πρόκειται για αντικείμενο σχήματος κολουροημισφαιρκού, που εμφανίζει κωδωνόσχημη τομή λόγω κοίλανσης στο εσωτερικό της βάσης του. Στην επίπεδη άνω όψη υπάρχουν δύο μικρές τετράγωνες εγκοπές για το στέλεχος ανάρτησής του.

Η Καταπειρατηρία

Βάσει των χαρακτηριστικών του, το αντικείμενο ταυτίζεται με βολίδα για τη μέτρηση του βάθους του θαλασσίου βυθού και τον έλεγχο της φύσης του.
Τη δειγματοληψία από το βυθό εξυπηρετούσε η κοίλανση στη βάση με τους ήλους από σίδερο ή χαλκό, που παγίδευαν λασπώδη άμμο, λίθους και ιζήματα, αποκαλύπτοντας την ιδιαίτερη χρησιμότητα του αντικειμένου για την περίπτωση ελιγμών ή αγκυροβολίας.
Αυτό το ταπεινό εργαλείο θεωρείται ζωτικής σημασίας για την ασφαλή ναυσιπλοΐα κατά την αρχαιότητα. Οι παλαιότερες καταπειρατηρίες χρονολογούνται τουλάχιστον από τον 6ο π.Χ. αιώνα. Στο ναυάγιο έχει βρεθεί μία ακόμα καταπειρατηρία κατά τις έρευνες των ετών 1900 – 1901.

Με αφορμή τα αποτελέσματα της 2ης φάσης της υποβρύχιας έρευνας στα Αντικύθηρα για το έτος 2016, η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων έχει να παρουσιάσει και την ολοκλήρωση των νέων εξειδικευμένων και υπερσύγχρονων Εργαστηρίων της στην οδό Προπυλαίων, εργασίες που υλοποιήθηκαν χάριν στην ευγενική υποστήριξη του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, ενός εκ των σημαντικότερων χορηγών της έρευνας αυτής και με κύριο στόχο την σύντομη και αποτελεσματικότερη συντήρηση των ευρημάτων του σημαντικού αυτού ναυαγίου.

Η έρευνα των Αντικυθήρων τελεί υπό την αιγίδα της Προεδρίας της Ελληνικής Δημοκρατίας και η χρηματοδότηση της έγινε από πόρους που εξασφάλισε το Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο του Woods Hole.
Την έρευνα υποστηρίζουν η ελβετική εταιρεία Hublot, το Swordspoint Foundation, η Autodesk, οι Jane and James Orr, χορηγοί του Woods Hole, όπως και η Costa Navarino, η ΟΤΕ-COSMOTE και το Ίδρυμα Εγχωρίου Περιουσίας Κυθήρων και Αντικυθήρων.

Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλονται στο Δήμο Κυθήρων και στους κατοίκους του ακριτικού νησιού των Αντικυθήρων, οι οποίοι υποδέχονται πάντοτε με θέρμη την ερευνητική ομάδα και της παρέχουν κάθε δυνατή διευκόλυνση. Πηγές : ΥΠ.ΠΟ και  Associated Press

ΔΕΣΠΟΤΙΚΟ:ΝΕΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ

Περισσότερο φως στο ‘άδηλο’ ιερό του Δεσποτικού.

Αναπαράσταση του ναού, με το εστιατόριό του, τον περίβολο και μέρος των κτισμάτων που είχαν αποκαλυφθεί έως το 2012. Η εικόνα σήμερα έχει μεγεθυνθεί, κυρίως προς τη νότια πλευρά (κάτω αριστερά), καθώς έχουν προστεθεί νέες κατασκευές (συνολικά 16 κτίρια).

Οι φετινές ανασκαφές στο περίφημο, πλέον, νησάκι του Δεσποτικού δεν ήταν εκκωφαντικά εντυπωσιακές. 

Όπως την προηγούμενη δεκαπενταετία, όταν αναδεικνυόταν κομμάτι κομμάτι η «Δήλος της Πάρου». Ετσι χαρακτηρίζουν αρκετοί το λατρευτικό συγκρότημα εκεί. Για να δείξουν τους αρχαιολογικούς θησαυρούς και τη σπουδαιότητά του, δεδομένου ότι ήταν το μεγαλύτερο ιερό του Απόλλωνα στα Κυκλαδονήσια μετά από εκείνο της Δήλου.
Ο χαρακτηρισμός είναι και ιστορικά εύστοχος, αφού ιδρύθηκε, λειτούργησε και άκμασε ως παριανό
ανταγωνιστικό του κέντρο. Σ’ έναν τόπο μια ανάσα δυτικά της Αντιπάρου, δίπλα στη «λαμπρή» Πάρο, κοντά στη Νάξο και σ’ επαφή με τη Σίφνο. Στο κέντρο ακριβώς των Κυκλάδων και πάνω σ’ έναν πολυσύχναστο αρχαίο θαλάσσιο δρόμο. Ενώ μερικά από τα παλαιότερα θαυμαστά ευρήματα κάνουν διεθνή «καριέρα» (εκθέσεις στην Ιαπωνία αυτές τις μέρες και αμέσως μετά στη Ρωσία), τα νέα ήρθαν να ρίξουν περισσότερο φως στη μεγάλη εικόνα του ιερού.
Ακτινοβολεί

Υποθετική αναπαράσταση του λατρευτικού περιβόλου στη θέση Μάντρα (ονομασία από μαντρί ζώων, που υπάρχει ως ανορθογραφία σε νέα θέση ακόμη σήμερα). Η ίδρυσή του μακριά από την Πάρο εντάσσεται σε ένα ευρύτερο επεκτατικό πρόγραμμα της Πάρου από τα μέσα του 6ου αι. π.Χ.

Οσα αποκάλυψαν στην ανασκαφική περίοδο του 2016 ο αρχαιολόγος Γιάννος Κουράγιος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, οι επιστημονικοί συνεργάτες του και η ανασκαφική ομάδα, προσθέτουν κρίκους στο συναρπαστικό αφήγημα για το τέμενος του Απόλλωνα, το ιερό και το ευρύτερο σύμπλεγμα. Επιβεβαιώνοντας, ενισχύοντας και διευρύνοντας προηγούμενες υποθέσεις εργασίας.
Κυρίως, δίνουν ερείσματα για ν’ αρχίσει να τεκμηριώνεται η γεωπολιτική, θα λέγαμε, σημασία της τοποθεσίας. Με το ιερό να ακτινοβολεί στην ευρύτερη περιοχή και σε ολόκληρο τον γνωστό αρχαϊκό μεσογειακό χώρο. Αλλά και τις εγκαταστάσεις εκεί να λειτουργούν ως κομβικό και στρατηγικό σημείο για τους συσχετισμούς δύναμης και κυριαρχίας. Ανάμεσα στις ίδιες τις κυκλαδίτικες πολιτείες, ειδικά μεταξύ Νάξου – Πάρου, αλλά και την υπερδύναμη Αθήνα.

Νέα κτίσματα και πλήθος ευρημάτων έφεραν στο φως οι ανασκαφές της ομάδας του Γ. Κουράγιου την περίοδο Μαΐου-Ιουλίου 2016. Ποιος ξέρει τι άλλο επιφυλάσσουν οι μελλοντικές.

Στο περιβάλλον αυτό εξηγείται γιατί οι Αθηναίοι, με τον Μιλτιάδη, αφάνισαν το συγκρότημα το 489 π.Χ. Με καταστροφική μανία, όπως δείχνουν τα σπαράγματα. Φθάνοντας στο σημείο να διαγράψουν την ύπαρξη και τη φήμη του. Ετσι, ενώ γίνονται αναφορές σε αρχαίες γραπτές πηγές στα άλλα 21 απολλώνεια κυκλαδίτικα ιερά, για το δεύτερο μεγαλύτερο στην αρχαία Πρεπέσινθο (ταυτίζεται με το Δεσποτικό), ουδεμία μνεία έχει βρεθεί έως τώρα. Πρόκειται για έναν «γρίφο», εφόσον γίνεται αποδεκτό ότι η Πρεπέσινθος των αρχαίων γεωγράφων είναι το σημερινό Δεσποτικό (ονομασία μάλλον λόγω της κατοχής του νησιού από δεσπότες = άρχοντες τον 18ο αιώνα).
Προφανώς, οι Αθηναίοι δεν πολιόρκησαν ανεπιτυχώς τότε την Πάρο και κατέστρεψαν το ιερό του Απόλλωνα για κάποιους «ιδεολογικούς» τιμωρητικούς λόγους. Δηλαδή, επειδή οι Παριανοί μήδισαν, όπως είναι γνωστό, στους περσικούς πολέμους. Αφορμή ήταν ο «μηδισμός» για να εξουδετερώσουν μια επικίνδυνη αντίπαλη εστία. Προς όφελος και για λογαριασμό της αθηνοκρατούμενης Δήλου καταστήσανε «ά-δηλο» για πολιτικές και οικονομικές αιτίες το ιερό του Απόλλωνα. Παραμένουν, όμως, τα ερωτηματικά γιατί το ιερό εξακολούθησε να είναι άφαντο ακόμη και μετά την υποταγή της Πάρου στην Αθηναϊκή Συμμαχία, την επανασύσταση και λειτουργία του τους επόμενους αιώνες.
Μια απάντηση είναι ότι είχε πλέον περιορισμένη τοπική σημασία στη σκιά της Δήλου. Επαυσε να είναι το παριανό επίκεντρο για τον έλεγχο του Κεντρικού Αιγαίου, όπως ήταν ο ιδρυτικός προορισμός και η αρχική λειτουργία του.

Ο ΓΙΑΝΝΟΣ ΚΟΥΡΑΓΙΟΣ ΣΤΟ «ΕΘΝΟΣ»

Κτίσματα και θαυμαστά θραύσματα, σημαντικά για την ιστορία του τόπου
Ο «πατέρας» της αναγέννησης του ιερού, Γιάννος Κουράγιος, έδειξε και εξήγησε επιτόπου, πριν από μερικές μέρες σε Παριανούς, τα τελευταία ευρήματα. Μιλώντας στο «Εθνος Της Κυριακής» εκτιμά ότι είναι «ιδιαίτερα σημαντικά για την ιστορία και την τοπογραφία του ιερού του Απόλλωνα». Ανακεφαλαιώνοντας τον απολογισμό των ανασκαφών τους προηγούμενους μήνες αναφέρει:

O Γιάννος Κουράγιος κρατώντας θραύσμα Κούρου στο Δεσποτικό. Εργο ζωής του από το 1997 η αποκάλυψη, η ανασκαφή και η αναστήλωση του ιερού. Οραμα η δημιουργία αρχαιολογικού πάρκου εκεί όπου συνυπάρχουν διαδοχικοί πολιτισμοί από την πρωτοκυκλαδική εποχή.

• Ολοκληρώθηκε η ανασκαφή δύο πρωιμότερων κτισμάτων, που έχουν έρθει στο φως ακριβώς μπροστά από τον στυλοβάτη του αρχαϊκού ναού. Εντοπίστηκε πληθώρα οστών και γραπτής κεραμικής από τον 8ο έως τον 6ο αι. π.Χ. και μεγάλος αριθμός μεταλλικών αντικειμένων, πήλινα ειδώλια, σκαραβαίοι κ.ά.
• Αποκαλύφθηκε ένα ακόμη κτίριο (το 16ο στη σειρά), με ναόσχημη κάτοψη (διαστάσεις 9,90 Χ 6,20 μ.) του 6ου αι. π.Χ. Εγινε σαφές ότι από την αρχαϊκή περίοδο έως και τα ύστερα κλασικά χρόνια λειτούργησε ένα μεγάλο και πολύπλοκης κάτοψης κτιριακό συγκρότημα εκατοντάδων τετραγωνικών μέτρων, που γνώρισε πολλές κατασκευαστικές φάσεις
• Διαπιστώθηκε η ύπαρξη μνημειακών διαστάσεων κτιστής κατασκευής (5 Χ 9,50 μ). Πιθανότατα πρόκειται για κάποιο είδος δεξαμενής, ιδιαίτερης και προσεγμένης κατασκευής.
• Εξω από το τέμενος εντοπίστηκε τμήμα ενός ακόμη κτιρίου, ισχυρής κατασκευής και μεγάλων διαστάσεων (η ανασκαφή θα συνεχιστεί το 2017).
• Εντοπίστηκε ισχυρή κατασκευή, ένα είδος τειχισμένου-προστατευτικού περιβόλου, που κτίστηκε στα αρχαϊκά χρόνια, την περίοδο λειτουργίας του ιερού, για να προστατέψει τα βοηθητικά κτίρια εκτός του τεμένους.

Πέραν, όμως, των κτιριακών κατασκευών, φέτος προστέθηκε στα ευρήματα και πληθώρα θραυσμάτων γραπτών και άβαφων αγγείων (χρονολογούνται από τον ύστερο 9ο έως τον 4ο αι. π.Χ). Ανάμεσα σ΄ αυτά μερικά αξιοθαύμαστα. Τα δείχνει και απαριθμεί με δικαιολογημένη ικανοποίηση στο Μουσείο της Πάρου ο Γ. Κουράγιος.
Τα ευρήματα
«Περισσότερα από 40 λυχνάρια. 25 βάσεις σκύφων (πλατύστομο κύπελλο με λαβές) και φιαλών με εγχάρακτες επιγραφές του ονόματος του Απόλλωνα. Ενεπίγραφο όστρακο του 6ου αι. π.Χ με παράσταση άθλου του Ηρακλή. Θραύσματα μελανόμορφων αρχαϊκών κυλίκων, με παραστάσεις πολεμιστών. Ερυθρόμορφοι κρατήρες αττικού εργαστηρίου κλασσικής εποχής- έργα εξαίρετων ζωγράφων- με παράστασεις Διονύσου, σατύρων και μαινάδων. Κορινθιακοί αρύβαλλοι (αγγεία για αρωματικά έλαια) και αλάβαστρα (δοχεία με ψηλό στενό στόμιο), γεωμετρικά ζωόμορφα ειδώλια, σκαραβαίοι-σφραγιδόλιθοι, χάλκινες πόρπες?».
Προστέθηκαν ακόμη πέντε θραύσματα κάτω άκρων αρχαϊκών κούρων. Αυτά τα πολύτιμα μέλη έρχονται να αυξήσουν τη μοναδική συλλογή των 75 γνωστών θραυσμάτων από γλυπτά, που είχαν βρεθεί από τις συστηματικές ανασκαφές του 2001 έως σήμερα.

Το μειδίαμα του Κούρου

Σε πόσους κούρους και κόρες αντιστοιχούν είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο, προς το παρόν, έργο. Ετσι κι αλλιώς, ο αριθμός είναι μοναδικός και εντυπωσιακός, αποκαλύπτοντας τη σπουδαιότητα και εμβέλεια του ιερού.

ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ

Το μνημείο παίρνει ύψος και γίνεται κατανοητό
Η μεγάλη πρόκληση στο ιερό του Δεσποτικού παραμένει η επισκεψι?μότητα. Πράγμα που προϋποθέτει σύνθετες εργασίες αναστήλωσης και συντήρησης. Ετσι ώστε να γίνεται αντιληπτός και κατανοητός ο μνημειακός χαρακτήρας του θαυμαστού τεμένους, του παρακείμενου μοναδικού εστιατορίου και γενικότερα η τρίτη (καθ’ ύψος) διάσταση των βασικών εγκαταστάσεων. Ηδη, υλοποιείται σχετική μελέτη και τους τελευταίους μήνες άρχισε η αναστήλωση – αποκατάσταση.
Οι εργασίες

Ο Γ. Κουράγιος περιγράφει το απαιτητικό έργο: «Συγκολλήθηκε από τέσσερα κομμάτια  ο μαρμάρινος κίονας του εστιατορίου. Εγιναν εκμαγεία αρχαίων σπονδύλων του εστιατορίου και του ναού. Τοποθετήθηκε ο δεύτερος καθ’ ύψος σπόνδυλος του νοτιότερου κίονα της κιονοστοιχίας του ναού, τέσσερις νέοι μαρμάρινοι στυλοβάτες του ναού, μήκους 9 μέτρων, καθώς και νέοι μαρμάρινοι πλίνθοι στη νότια παραστάδα του ναού.
Συμπληρώθηκε με νέες και αρχαίες μαρμάρινες πλίνθους η πρόσοψη των δωματίων του αρχαϊκού ναού, αλλά και του εστιατορίου. Σημειώθηκε σημαντική πρόοδος με τις ταυτίσεις και συγκολλήσεις αρχαίων και νέων μελών. Πολλά από αυτά συνδέθηκαν με ράβδους τιτανίου και θα συμπληρωθούν με νέο υλικό…». Δυστυχώς, παρά τη μεγάλη σημασία των μνημείων, η εξασφάλιση κρατικών ή κοινοτικών πόρων για τη συνέχιση της ανασκαφής, τη συντήρηση μνημείων και ευρημάτων, αλλά και την αναστήλωση, παραμένει ακόμη ζητούμενο.
Οι εργασίες έως σήμερα πραγματοποιούνται κυρίως με ιδιωτικές χορηγίες. Το όραμα, πάντως, για τη δημιουργία τελικά οργανωμένου αρχαιολογικού χώρου, σε ένα είδος πάρκου-μουσείου στο ακατοίκητο, ευτυχώς για αιώνες, Δεσποτικό, είναι τώρα ενισχυμένο. Απλώνεται από την Πάρο έως την Αντίπαρο και αποκτά υπερτοπικές διαστάσεις.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
Η πορεία του στους αιώνες
• 9ος – 7ος αι. π.Χ.: Ιδρυση και λειτουργία ιερού από τη γεωμετρική μέχρι την πρώιμη αρχαϊκή εποχή. Ολα δείχνουν ως ιδρυτές τους Παριανούς.
• 6ος αι. π.Χ.: Μνημειακός ναός του Απόλλωνα (ίσως και της δίδυμης αδελφής του, Αρτέμιδος), λαμπρό λατρευτικό συγκρότημα, με εκτεταμένες και εξαιρετικές τεχνικά υποστηρικτικές υποδομές. Παγκυκλαδική και παμμεσογειακή ακτινοβολία, κομβικό σημείο στο Κεντρικό Αιγαίο.
• 5ος – 4ος αι. π.Χ.: Μεγάλη ακμή στην αρχή της περιόδου, καταστροφή από τους Αθηναίους κατά τους περσικούς πολέμους, επανασύσταση του ιερού αργότερα. Λατρεία και της θεάς Εστίας με το επίθετο Ισθμία (λόγω ύπαρξης ισθμού τότε με την παρακείμενη νησίδα Τσιμηντήρι).
• Ελληνιστικά, ρωμαϊκά και μεταβυζαντινά χρόνια: Χώρος λατρείας, με τοπική μάλλον σημασία, έως τις αρχές του 2ου αι. π.Χ. Η θέση αποκτά οικιστικό χαρακτήρα, με τα υλικά του ιερού να χρησιμοποιούνται ως οικοδομικά. Από τον 6ο μ.Χ. αιώνα εγκαταλείπεται, επανακατοικείται την τελευταία βυζαντινή εποχή, ξεθεμελιώνεται από πειρατές και παραμένει ακατοίκητη από τον 17ο αιώνα.

Τ. Κατσιμάρδος-/www.ethnos.gr

Ευρήματα τεράστιας προϊστορικής αξίας στην νήσο Λέσβο.

Ευρήματα τεράστιας αξίας στο Λισβόρι της Λέσβου

Νέα πολυάριθμα ευρήματα προστέθηκαν φέτος στον ήδη μεγάλο αριθμό των λίθινων εργαλείων, που έχουν εντοπιστεί στα Ροδαφνίδια στο Λισβόρι της Λέσβου, θέση η οποία ανήκει στην Κατώτερη Παλαιολιθική Εποχή (ξεκινά πριν από περίπου 200.000 χρόνια).

Η συστηματική ανασκαφή του Πανεπιστημίου Κρήτης, που διεξάγεται τα τελευταία πέντε χρόνια υπό τη διεύθυνση της αναπληρώτριας καθηγήτριας αρχαιολογίας Νένας Γαλανίδου, βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο για φέτος, με τα νέα ευρήματα να δίνουν ακόμα περισσότερες πληροφορίες για τα προγονικά μας είδη, που ανέπτυξαν μια ιδιαίτερη σχέση με την περιοχή αυτή του Αιγαίου.

Ροδαφνίδια Λισβορίου: Η αρχαιότερη θέση στο Αιγαίο

«Τέτοια αρχαιολογική θέση δεν έχουμε πουθενά αλλού στην Ελλάδα. Έχει αποδώσει δεκάδες σπάνια μεγάλα κοπτικά εργαλεία λαξευμένα σε λίθο, τη στιγμή που 80 χρόνια παλαιολιθικών ερευνών στον ελλαδικό χώρο μας είχαν δώσει λιγότερο από μια ντουζίνα χειροπελέκεων. Το απόθεμα των εργαλείων που ανήκουν στην αχελαία τεχνολογική παράδοση έχει δεκαπλασιαστεί και περιλαμβάνει τρίεδρα, κοπείς, τεράστιους πυρήνες και ξέστρα που απαιτούσαν ιδιαίτερη μυϊκή δύναμη για την κατασκευή και χρήση τους. Το μεγάλο αυτό δείγμα αρχαιολογικών ευρημάτων μάς επιτρέπει να μελετήσουμε τις τεχνολογικές κατακτήσεις των προγονικών ειδών του ανθρώπου που έζησαν στο Αιγαίο πριν από μισό εκατομμύριο χρόνια» αναφέρει η κ. Γαλανίδου, η οποία προσθέτει:

«Η συστηματική ανασκαφή του Πανεπιστημίου Κρήτης συμπληρώνει το κενό αυτό στο αφήγημα για την καταγωγή και εξέλιξη του ανθρώπου και των πρώιμων μεταναστεύσεων στη ΒΑ Μεσόγειο. Ως τώρα εξέλιπε μια πρώιμη παλαιολιθική θέση από την Ελλάδα και τη Βαλκανική Χερσόνησο με παρόμοιο αποτύπωμα. Έχει πρωταρχικό σκοπό την εκπαίδευση των φοιτητών αρχαιολογίας στην έρευνα πεδίου και ταυτοχρόνως είναι ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα, που φέρνει κοντά επιστήμονες από διαφορετικές ειδικότητες από όλο τον κόσμο και από πολλά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας» τονίζει.

Όμως, πώς εξηγείται η παρουσία τόσων λίθινων εργαλείων στο Λισβόρι της Λέσβου; «Οι ανθρωπίδες έρχονται στην περιοχή κατ” επανάληψη και σε μεγάλο βάθος χρόνου. Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους:

Μπορούν να κατασκηνώνουν στις όχθες μιας μεγάλης λίμνης (ο Κόλπος της Καλλονής στις παγετώδεις εποχές, όταν δηλαδή υποχωρούσε η στάθμη των νερών, γινόταν λίμνη), να απαγκιάσουν στους βράχους που συνδέονται με την ηφαιστειακή ιστορία του νησιού, να φτιάξουν εργαλεία, να βρουν καταφύγιο στις θερμές πηγές που υπάρχουν σε απόσταση αναπνοής και δημιουργούν ένα ιδιαίτερο και φιλικό μικροπεριβάλλον σε συνθήκες ψύχους, να κυνηγήσουν θηράματα.
 Έρχονται και ξανάρχονται στις όχθες μικρών ποταμών που εκβάλλουν στην Καλλονή. Γι” αυτό και τα κατάλοιπα που μας αφήνουν είναι πολλά» εξηγεί.

Και η χρονολόγηση των εργαλείων; «Τα τέχνεργα αυτά καθεαυτά, δεν χρονολογούνται με απόλυτες μεθόδους γιατί είναι λίθινα. Χρονολογούνται όμως οι αποθέσεις μέσα στις οποίες τα βρίσκουμε και οι μέχρι τώρα εργαστηριακές αναλύσεις δείχνουν ότι η ηλικία τους κυμαίνεται από 165.000 ως 475.000 χρόνια», σημειώνει η κ. Γαλανίδου. Αξιοσημείωτο, πάντως, είναι το γεγονός ότι οι δημιουργοί τους επανέρχονται στις θερμοπηγές του Κόλπου της Καλλονής για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια.

«Το Λισβόρι ήταν ένα σημείο αναφοράς, ένα τοπόσημο εγγεγραμμένο στους διανοητικούς χάρτες των προγονικών αυτών κοινοτήτων. Φαίνεται πως ήταν πολύ πιο ευφυείς από ότι τους φανταζόμαστε μέχρι πρότινος, με γνωσιακές ικανότητες και κοινωνικές αναζητήσεις αρκετά προχωρημένες. Σχεδιάζουν και δημιουργούν εργαλεία συμμετρικά. Στη συμμετρία των χειροπελέκεων καταγράφεται ένα τεχνολογικό άλμα στην ιστορία του πολιτισμού, μια κατάκτηση που πιθανώς συνδέεται με τη μεταξύ τους επικοινωνία. Δεν τους αρκούσε μια κοφτερή ακμή για να τεμαχίσουν τα ζώα. Ενδιαφέρονται να δημιουργήσουν έναν κώδικα επικοινωνίας στο επαναλαμβανόμενο μοτίβο του αμυγδαλόσχημου χειροπέλεκυ» τονίζει.

Και οι δημιουργοί αυτών των εργαλείων; «Από τα γνωστά είδη οι ανθρωπίδες που είναι υποψήφιοι είναι οι Ηomo erectus, Ηomo antecessor και Ηomο heidelbergensis. Τώρα αν ήταν ένα μόνο είδος οι πρώτοι κάτοικοι της Λέσβου ή και περισσότερα δεν το γνωρίζουμε. Ενδεχομένως στο τέλος της περιόδου, μετά τα 200.000 χρόνια, να είχαμε και πληθυσμούς Νεάντερνταλ, αλλά αυτό ακόμα δεν είναι σαφές. Το σημαντικό πάντως είναι ότι ο μεγάλος αριθμός των αντικειμένων που βρέθηκαν εδώ, μας επιτρέπει να τοποθετήσουμε την Ελλάδα στον χάρτη της Κατώτερης Παλαιολιθικής Αρχαιολογίας στην Ευρώπη και στην Ασία» σημειώνει.

Όσο για το μέλλον, η καθηγήτρια, πάντα σε στενή συνεργασία με τον Δήμο Λέσβου, την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και τη Γ.Γ. Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, οραματίζεται τη δημιουργία ενός Κέντρου Έρευνας, Πληροφόρησης και Εκπαίδευσης στο παλιό ελαιοτριβείο της περιοχής. «Οραματιζόμαστε έναν κόμβο που θα χρησιμοποιεί την ψηφιακή τεχνολογία σε συνεργασία με το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (με έδρα την Κρήτη) για να μεταδώσει στο μεγάλο κοινό τη γνώση μας για το παλαιοπεριβάλλον και τον πολιτισμό της Λέσβου πριν από μισό εκατομμύριο χρόνια . Η ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού στο Αιγαίο ξεκινά εδώ. Σε περιόδους που το Αιγαίο ήταν στεριά, με μικρές λίμνες ενδιάμεσα, η Ευρώπη και η Ασία ενώνονταν με χερσαίες διαδρομές» τονίζει.

Αυτή τη στιγμή, το θέμα βρίσκεται στη φάση που λύνεται το ιδιοκτησιακό με τις προσπάθειες του δήμου Λέσβου. «Μετά, σταδιακά θα προχωρήσουμε με μελέτες για να ενταχθεί σε μια χρηματοδότηση, ώστε να αρχίσει η αναστηλωτική εργασία του κτιρίου και η προετοιμασία για το περιεχόμενο, τη λειτουργία και τη βιωσιμότητά του.

Σε πείσμα των καιρών, βήμα-βήμα, οι πέντε εταίροι, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, ο Δήμος Λέσβου, η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και η Γ.Γ. Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, σαν μια γροθιά, οραματιζόμαστε και εργαζόμαστε όλοι μαζί σκληρά για τη δημιουργία αυτού του Κέντρου που θα αποτελέσει ένα πόλο αειφόρου ανάπτυξης στον Κόλπο της Καλλονής» καταλήγει.

ΓENIKH ΓPAMMATEIA AIΓAIOY & NHΣIΩTIKHΣ ΠOΛITIKHΣ

N H Σ I Ω T I K E Σ T A Y T O T H T E Σ

H ΣYMBOΛH THΣ ΓENIKHΣ ΓPAMMATEIAΣ AIΓAIOY KAI NHΣIΩTIKHΣ ΠOΛITIKHΣ ΣTHN EPEYNA KAI ANAΔEIΞH

TOY ΠOΛITIΣMOY TOY APXIΠEΛAΓOYΣ -MYTIΛHNH 2013

Εικ. 1.  Ροδαφνίδια, πανοραμική άποψη του χώρου της ανασκαφής του 2012

 Αναζητώντας τους πρώτους κατοίκους του Αιγαίου: Η παλαιολιθική ανασκαφή στα Ροδαφνίδια Λισβορίου Λέσβου

Nένα Γαλανίδου

Aναπληρώτρια Kαθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης

Εικ 2 Τα Ροδαφνίδια ,

Τα Ροδαφνίδια στο Λισβόρι της Λέσβου είναι μια εκτεταμένη υπαίθρια θέση της Μέσης και της Κατώτερης Παλαιολιθικής Εποχής που ανασκάπτεται συστηματικά από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και μια διεθνή ομάδα αρχαιολόγων και γεωεπιστημόνων (εικ. 1). Η αρχαιολογική θέση είναι όμορη με τις Θερμοπηγές Λισβορίου και εκτείνεται σε χαμηλό γήλοφο, ο οποίος ορίζεται από δύο ρέματα που ενώνονται στα βορειοδυτικά του και εκβάλλουν, σε απόσταση μικρότερη του ενός χιλιομέτρου, στον κόλπο της Καλλονής. Βρίσκεται σε ένα τοπίο σμιλεμένο από την ηφαιστειακή προϊστορία του νησιού, που το προίκισε με πυρομβρίτες (εικ. 2) και απολιθωμα- τοφόρους πυριτόλιθους, οι οποίοι σχηματίστηκαν σε περιβάλλον θερμών πηγών. Το τοπωνύμιο Ροδαφνίδια παραπέμπει στις ροδοδάφνες, τις πικροδάφνες δηλαδή, που μέχρι πρόσφατα φύονταν στην περιοχή όπου σήμερα απλώνεται ένας μεγά- λος ελαιώνας κατατετμημένος σε μικρές ιδιοκτησίες.

 

Κατά την πρώτη ανασκαφική περίοδο, τον Αύγουστο και το Σεπτέμβριο του 2012, ανοίχτηκαν μεθοδικά δέκα ανασκαφικά σκάμματα 1 x 1 μ. σε απόσταση 20 μ. μεταξύ τους και, ενδιάμεσα, τρία μεγαλύτερα, σχήματος Γ και διαστάσεων 11 x 1 – 3 x 1 μ., 7,5 x 1 – 3 x 1 μ. και 7        x 1 – 3 x 1 μ., στο ψηλότερο σημείο του γηλόφου και κατά μήκος δύο γειτονικών αγρών σε νοητό άξονα βορρά – νότου. Οι ανασκαφές έφθασαν σε μέγιστο βάθος 2,8 μ. και αποκάλυψαν λιθοτεχνία σε ποτάμιες και λιμναίες αποθέσεις της Μέσης Πλειστόκαινης Εποχής.

Εικ 4

Η αρχαιότερη πολιτισμική φάση της αρχαιολογικής θέσης είναι η Αχελαία και πε- ριλαμβάνει χειροπελέκεις, κοπείς και άλλα χαρακτηριστικά της εργαλεία. Οι χειροπελέκεις (εικ. 3 και 4), αμυγδαλόσχημα συμμετρικά εργαλεία με αμφιπρόσωπη επεξεργασία σε μεγάλα αποκρούσματα, τις φολίδες, ή σε ειδικά διαμορφωμένη πρώτη ύλη, είναι τα πλέον πολυάριθμα εργαλεία που βρέθηκαν στα Ροδαφνίδια. Όμοιά τους έρχονται στο φως σε θέσεις της Πρώιμης Παλαιολιθικής Εποχής στην Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Οι κοπείς (εικ. 5), εργαλεία σε μεγάλες φολίδες με ευθύγραμμη ή λοξότμητη κόψη, είναι τα πρώτα τέτοια ευρήματα στον ελλαδικό χώρο, τα οποία υποδηλώνουν ότι οι ανθρωπίδες τα μέλη δηλαδή του γένους Homo που προηγούνται του σύγχρονου ανθρώπου– στο βορειοανατολικό Αιγαίο μετείχαν σε μια κοινή πολιτισμική παράδοση, η οποία απλώνεται από την Ευρώπη μέχρι την Ινδία αλλά εντοπίζεται κυρίως στην Αφρική. Κρίνοντας από την παρουσία των ευρημάτων αυτών, τα Ροδαφνίδια αποτελούν θέση σημαντική για την κατανόηση των μετακινήσεων και προσαρμογών προγονικών μας ειδών στο ανατολικότερο άκρο της Ευρώπης, που είναι ταυτόχρονα και το δυτικότερο της Ασίας.
Ποιοι ήταν αυτοί οι πρώτοι κάτοικοι του Αιγαίου; Ήταν Homo erectus, ήταν Homo heidelbergensis, ήταν πρώιμοι Homo neanderthalensis ή κάποιο άλλο είδος; Ήταν ένα είδος ή περισσότερα είδη που στο πέρασμα του χρόνου το ένα διαδέχθηκε το άλλο στα Ροδαφνίδια ή για κάποιο διάστημα συνυπήρξαν μαζί; Όλα αυτά είναι ερωτήματα προς διερεύνηση. Πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι και τα τρία αυτά είδη κατασκεύαζαν και χρησιμοποιούσαν εργαλεία με αμφιπρόσωπη επεξεργασία. Λιγοστές θέσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα (κοντά στις όχθες του ποταμού Λούρου στην Ήπειρο, τη Σιάτιστα της δυτικής Μακεδονίας) και στη Λευκάδα έχουν αποδώσει παρόμοιους εργαλειακούς τύπους, πουθενά ωστόσο δεν απαντώνται σε τέτοια έκταση όπως σε αυτήν τη θέση στη Λέσβο. Τα ευρήματα της ανασκαφής συνδέουν οργανικά την πρώιμη αρχαιολογία της Ελλάδας με την παγκόσμια έρευνα για την καταγωγή και την εξέλιξη του ανθρώπου και την πορεία του από την Αφρική προς την Ευρασία και αντίστροφα κατά την Κατώτερη Παλαιολιθική, και από την Ευρώπη προς τη Συροπαλαιστίνη κατά τη Μέση Παλαιολιθική Εποχή.

Εικ 5

Έχουν ήδη ληφθεί γεωλογικά δείγματα για εργαστηριακές αναλύσεις, με αντικείμενο την απόλυτη χρονολόγηση των ανασκαμμένων στρωμάτων (π.χ. Οπτικώς Διε- γειρόμενη Φωταύγεια, Παλαιομαγνητισμός) και τη σχετική χρονολόγησή τους (π.χ. προσδιορισμός φάσεων στρωματογραφίας, αναγνώριση απολιθωμάτων μικροπανί- δας). Μέσα από μια διεπιστημονική προσέγγιση προσπαθούμε να κατανοήσουμε τις αποθετικές διαδικασίες διαμόρφωσης της αρχαιολογικής θέσης αυτής καθαυτήν, φυσικές και ανθρωπογενείς, τη διασπορά των ευρημάτων στο χώρο της και το ρόλο της θέσης στο ευρύτερο δίκτυο της παλαιολιθικής κατοίκησης της Λέσβου και του ανατολικού  Αιγαίου.
Η ποσότητα και η πυκνότητα των ευρημάτων στην επιφάνεια και το υπέδαφος των Ροδαφνιδίων καταδεικνύουν ότι οι ομάδες των ανθρωπιδών που ζούσαν εκεί, επέστρεφαν συχνά και ανέπτυσσαν δραστηριότητα στους υγροτόπους που υπήρχαν στις παρυφές της λεκάνης της Καλλονής. Τι άραγε προσέλκυε τις ομάδες αυτές εκεί; Πέρα από τις λίθινες πρώτες ύλες καλής ποιότητας, τις θερμοπηγές, που λειτουργούσαν ως τοπόσημο, πρέπει να ήταν κι ένας μεγάλος όγκος γλυκού νερού που δη- μιουργούσε τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την επιβίωσή τους. Τα ερωτήματα που διερευνούμε είναι εάν, και εάν ναι, πότε, κατά την Πλειστόκαινο Εποχή η εντυπωσιακή λεκάνη του κόλπου της Καλλονής, που σήμερα έχει θαλασσινό νερό, μετατρεπόταν σε μια μεγάλη λίμνη η οποία προσέλκυε θηράματα και ανθρωπίδες. Στη Λέσβο έφταναν περπατώντας κατά μήκος γέφυρας ξηράς στο ανατολικό τμήμα του νησιού (στο στενό της Μυτιλήνης η απόσταση από την Ασία είναι σήμερα μικρότερη των 20 χλμ.) κατά τη διάρκεια των παγετωδών περιόδων, όταν το νερό των ωκεανών
«κλειδωνόταν» στους παγετώνες και η θαλάσσια στάθμη ταπεινωνόταν. Η μελέτη των βαθυμετρικών χαρτών σε αυτό το στενό και σχετικά ομαλό πέρασμα δείχνει ότι μια υποχώρηση της θαλάσσιας στάθμης κατά 50 μ. αρκούσε για να ενωθεί η Λέσβος με τη δυτική Ασία. Με αφορμή τις ανθρώπινες αποκρίσεις στις αλλαγές του τοπίου και των ακτογραμμών στο βορειοανατολικό Αιγαίο, η έρευνά μας στη Λέσβο ανοίγει ένα παράθυρο και στην πανάρχαιη ιστορία της κλιματικής αλλαγής.

Στην επιστημονική ομάδα συμμετέχουν οι εξής ειδικοί: Δρ. Γιώργος Ηλιόπουλος, λέκτορας Γεωλογίας – Στρωματογραφί- ας του Πανεπιστημιου Πατρών, Δρ. Geoffrey King, διευθυντής Γεωλογικών Ερευνών του Institut de Physique du Globe της Γαλλίας, Δρ. John McNabb, αναπληρωτής καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Southampton, Δρ. Νίκος Ζούρος, αναπληρωτής καθηγητής Γεωγραφίας του Πανεπι- στημίου Αιγαίου, Δρ. Ανδρέας Μαγκανάς και Δρ. Αθανάσιος Κατερινόπουλος, καθηγητές Γεωλογίας – Ορυκτολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Δρ. Χρόνης Τζεδάκης, καθηγητής Γεωγραφίας τού University College του Λονδίνου, Δρ. James Cole, αρχαιολόγος εντεταλμένος διδασκαλίας του Πανεπιστη- μίου της Οξφόρδης, Δρ. Κατερίνα Βασιλειάδου, επιμελήτρια Παλαιοντολογίας του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθω- μένου Δάσους Λέσβου στο Σίγρι, Δρ. Andrew Chamberlain, καθηγητής Βιολογικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου τού Manchester, Δρ. Κωνσταντίνος Αθανασάς, Εργαστήριο Αρχαιομετρίας ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», Δρ. Mimi Hill και κ. Neil Suttie, Μονάδα Παλαιομαγνητισμού τού Πανεπιστημίου του Liverpool. Στο πλαίσιο της ανασκαφής εκπαιδεύτηκε ομάδα προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών των Πανεπιστημίων Κρήτης, York και Leuven στις αρχαιολογικές μεθόδους πεδίου.

Η έρευνα χρηματοδοτείται από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, τη Διεύθυνση Πολιτισμού της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής και την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. Σημαντική υπήρξε, εξάλλου, η επιστημονική και υλικοτεχνική υποστήριξη της K΄ ΕΠΚΑ, καθώς και η τεχνική συνδρομή και φιλοξενία που μας παρείχαν ο Δήμος Λέσβου και το Τοπικό Συμβούλιο Λισβορίου. Θερμές ευχαριστίες οφείλουμε στους κ.κ. Δούκα Αλβανό και Θεόδωρο Χατζόγλου, που μας έδωσαν άδεια να σκάψουμε στα λιόφυτά τους

Στο σπήλαιο Φράγχθι, έχουν βρεθεί σημαντικά προϊστορικά κατάλοιπα.

Δύτες στην δοκιμαστική ανασκαφική τομή

Υποβρύχια ανασκαφική έρευνα στην κοιλάδα Αργολίδας 

Στον όρμο της Κοιλάδας στην Αργολίδα διεξάγεται με τη συνεργασία της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων και του Πανεπιστημίου της Γενεύης, το ερευνητικό πρόγραμμα «Όρμος της Κοιλάδας» υπό την αιγίδα της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής. Σκοπός του προγράμματος είναι να εντοπίσει ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας κατά την προϊστορική περίοδο στην νοτιοανατολική περιοχή του Αργολικού Κόλπου, γύρω από το σπήλαιο Φράγχθι, όπου έχουν βρεθεί σημαντικά προϊστορικά κατάλοιπα.

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην ίδια περιοχή το 2015 βρέθηκε εκτεταμένος οχυρωμένος οικισμός της Εποχής του Χαλκού.

Η περιοχή και το Σπήλαιο στο Φράχθι

Δεξιά της φωτογραφίας το Σπήλαιο και μπροστά ο θαλάσσιος χώρος των ερευνών

Ο οικισμός, που χρονολογείται στην Πρωτοελλαδική περίοδο (μέσα 3ης χιλιετίας π.Χ.), βρίσκεται σε βάθος 1-3 μ. στην περιοχή του όρμου που βρίσκεται στην παραλία του «Λαμπαγιαννά».

Η μαγνητική αποτύπωση στα Λαμπαγιαννά

Σκοπός του προγράμματος για το 2016 ήταν να αναζητηθούν τα όρια του ανωτέρω οικισμού στο χώρο και τον χρόνο. Από τις 11 Ιουλίου έως τις 12 Αυγούστου 2016, διεξήχθη έρευνα υπό την διεύθυνση της Δρ. Αγγελικής Σίμωσι, προϊσταμένης της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων και του καθηγητή Karl Reber, Διευθυντή της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής, με υπεύθυνους πεδίου την καταδυόμενη αρχαιολόγο της ΕΕΑ Δέσποινα Κουτσούμπα και τον λέκτορα του Πανεπιστημίου της Γενεύης Julien Beck.

Υποβρύχια τοπογραφική αποτύπωση

Η έρευνα ξεκίνησε με υποβρύχια τοπογραφική αποτύπωση και γεωφυσικές μετρήσεις, όπως μαγνητική διασκόπηση και ηλεκτρική τομογραφία, ώστε να αποτυπωθεί το ορατό τμήμα του οικισμού και να αναζητηθούν κατασκευές που πιθανόν βρίσκονται κάτω από τον αμμώδη πυθμένα και τον αιγιαλό. Με βάση τα προκαταρκτικά αποτελέσματα γίνεται σαφές ότι ο οικισμός παρουσιάζει μεγαλύτερη πολυπλοκότητα και μέγεθος από ό,τι είχε υποτεθεί αρχικά και εκτείνεται σε τουλάχιστον 20 στρέμματα.

Τοπογραφική αποτύπωση του βόρειου τμήματος του οικισμού

Η υποβρύχια ανασκαφή, σε δοκιμαστική τομή εντός του οικισμού, στην εξωτερική παρειά ενός τοίχου της Πρωτοελλαδικής ΙΙ περιόδου, αποκάλυψε παχύ στρώμα με κεραμική που χρονολογείται στην Πρωτοελλαδική Ι περίοδο (αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ.) ή και πρωιμότερα.
Η έρευνα θα συνεχιστεί, με τοπογραφική αποτύπωση, γεωφυσικές έρευνες και υποβρύχιες τομές σε μεγαλύτερο τμήμα του οικισμού. ΕΚ ΤΟΥ ΥΠ.ΠΟ.

Μέρος του Σπηλαίου στο Φράχθι.

Ανοίγει ο δρόμος για την κατασκευή αρχαιολογικού μουσείου στην Κύθνο

Το πάγιο αίτημα της τοπικής κοινωνίας της Κύθνου να αποκτήσει ένα μουσειακό χώρο που θα προστατέψει και θα αναδείξει την ιστορία του και την πολιτιστική ταυτότητα του νησιού, ικανοποιείται με την απόφαση του περιφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου Γιώργου Χατζημάρκου, να εντάξει το Αρχαιολογικού Μουσείου Κύθνου στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Νότιο Αιγαίο 2014 – 2020», δημόσιας δαπάνης 750.000 ευρώ.

ΔΕΙΤΕ       Αρχαιότητες της Κύθνου

ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΝΗΣΙ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ      Κύθνος -η μαγεία μιας αρχαιολογικής ανασκαφής

Το νησί της Κύθνου, ένα νησί με ιδιαίτερη πολιτισμική και ιστορική ταυτότητα, παρά τα πλούσια αρχαιολογικά ευρήματά του και τη θέση του σε έναν από τους σημαντικότερους θαλάσσιους δρόμους της ανατολικής Μεσογείου, στερείται ενός μουσειακού χώρου, η ίδρυση του οποίου αποτελεί πάγιο αίτημα της τοπικής κοινωνίας εδώ και χρόνια.

Για τον σκοπό αυτό παραχωρήθηκε από τον δήμο Κύθνου στο υπουργείο Πολιτισμού το νεοκλασικό κτήριο του Παλαιού Δημοτικού Σχολείου, σε κεντρικό σημείο στη Χώρα. Στο υπόγειο -αποθήκη του κτηρίου στεγάζεται επί του παρόντος η Αρχαιολογική Συλλογή Κύθνου, η οποία δεν είναι επισκέψιμη.

Η μόνιμη έκθεση του μουσείου θα περιλαμβάνει εκθέματα από τον μεσολιθικό οικισμό του Μαρουλά (9η χιλιετία π.Χ) και από άλλες προϊστορικές θέσεις, από την αρχαία πόλη και τη νεκρόπολη των ιστορικών χρόνων (Βρυόκαστρο), αλλά και από την «εκτός άστεως» ύπαιθρο χώρα των ιστορικών χρόνων. Επιπλέον, θα εκτεθούν και ευρήματα των βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων.

Η αναγκαιότητα
της δημιουργίας αρχαιολογικού μουσείου στην Κύθνο έγκειται, αφ’ ενός στην ανάγκη προστασίας και προβολής της πολιτιστικής της κληρονομιάς και αφ’ ετέρου στη σημασία ίδρυσης ενός τοπικού μουσείου, που θα λειτουργήσει διττά: ως πόλος έλξης επισκεπτών, αλλά και ως ενεργός και δραστήριος πολιτιστικός-κοινωνικός φορέας, που αντλεί από την τοπική κοινωνία και προσφέρει σε αυτήν, που θα αποτελέσει μοχλό ζύμωσης, επικοινωνίας και εξέλιξης του κοινωνικού συνόλου, συνδυάζοντας την εκπαίδευση με την ψυχαγωγία μέσα από ένα πλέγμα δράσεων και εκδηλώσεων.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ  : Για την σπουδαιότητα της Κύθνου στην ιστορία    

Παράλληλα, η Κύθνος συγκαταλέγεται στα νησιά όπου τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των επισκεπτών κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σταθερά. Η ίδρυση μουσείου στη Χώρα θα προσελκύσει μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το πολιτιστικό – ιστορικό απόθεμα του νησιού. Το μουσείο θα αποτελέσει καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου έναν ισχυρό πόλο έλξης για ξένους και ντόπιους επισκέπτες (σχολεία κτλ.), με δεδομένη και την εγγύτητα του νησιού με την Αττική και γενικότερα με τη νότια ηπειρωτική χώρα.

	Ζεύγος χάλκινων περονών με κεφαλή  μορφής πτηνού. Κύθνος.Γεωμετρική περίοδος	.

Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι η σημαντική συμβολή του στην ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης του νησιού. Το μουσείο θα τροφοδοτήσει το ενδιαφέρον για τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μνημεία του νησιού και θα δώσει στο νησί ένα άκρως ανταγωνιστικό πολιτιστικό τουριστικό προϊόν, με ποικίλα οικονομικά οφέλη.

Δεδομένου ότι αφορά ένα νησί των Κυκλάδων, που αποτελεί τουριστικό προορισμό, το έργο ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προτεραιότητες για τον τουρισμό, σε διεθνές επίπεδο, στις οποίες συγκαταλέγεται και ο εμπλουτισμός του τουριστικού προϊόντος με νέες εναλλακτικές μορφές τουριστικής δραστηριότητας, εκτός του κυρίαρχου μοντέλου του μαζικού τουρισμού, μία από τις οποίες είναι και ο πολιτιστικός τουρισμός.

Οι εργασίες θα πραγματοποιηθούν με ίδια μέσα από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Το έργο εντάσσεται στον Άξονα Προτεραιότητας «Ενίσχυση της περιφερειακής συνοχής» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Νότιο Αιγαίο» και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΠΡΩΤΟ ΟΔΥΣΣΕΑ -ΔΡΥΟΠΕΣ ,ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΚΥΘΝΟ

Μυτιλήνη: Το αρχαίο ελαιουργείο

«Ο πολιτισμός πρέπει να στηριχθεί ακόμα και σε αυτή τη δύσκολη περίοδο που διανύουμε και τέτοιες προσπάθειες πρέπει να ενισχύονται. Και αυτό κάνει και το υπουργείο Πολιτισμού» σημείωσε η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού, Μαρία Βλαζάκη.
«Ακόμα και σε ένα έργο του οδικού δικτύου, βρίσκονται δρόμοι που οδηγούν σε δρόμους αρχαιολογικού ενδιαφέροντος και στην περίπτωση του νησιού σας, στους αρχαίους δρόμους του λαδιού» κατέληξε.

Τη δυνατότητα να θαυμάσουν το αρχαίο ελαιουργείο, που εντοπίστηκε σε ένα από τα βιοτεχνικά συγκροτήματα της ρωμαϊκής και κατόπιν βυζαντινής έπαυλης του 2ου-5ου αιώνα μ.Χ. και αποκαλύφθηκε στη διάρκεια των εργασιών διάνοιξης του δρόμου Θερμής Πηγής – Λάμπου Μύλων, έχουν οι κάτοικοι και επισκέπτες της Λέσβου.

Το ελαιουργείο αποσπάστηκε και παρουσιάζεται πλέον στο Aρχαιολογικό Μουσείο της Μυτιλήνης.
«Είναι η πρώτη φορά που αποσπάται μια ολόκληρη ανασκαφή και εκτίθεται στο νέο Aρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης» τόνισε, μιλώντας στον Ρ/Σ Αιγαίου της ΕΡΤ, ο προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου, Παύλος Τριανταφυλλίδης.

«Μέσα από το ΕΣΠΑ έχουμε τη δυνατότητα να χρηματοδοτούμε ως υποέργα, τις ανασκαφικές εργασίες που απαιτούνται για να έρθουν στο φως ευρήματα που εντοπίζονται κατά την εκτέλεση δημόσιων έργων» τόνισε κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του ευρήματος, στην ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα του Μουσείου, η περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου, Χριστιάνα Καλογήρου.

Ας σημειωθεί ότι η πρωτοβουλία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου να φέρει τα αρχαιολογικά ευρήματα κοντά στο κοινό συνεχίζεται. Όπως προανήγγειλε ο κ. Τριανταφυλλίδης «τον Σεπτέμβρη, σε ειδική θεματική εκδήλωση θα παρουσιαστούν τα ξακουστά έργα της χαλκοτεχνίας των κλασικών χρόνων του 5ου π. Χ αιώνα από τη Μυτιλήνη».

Μινωικό αγγείο με οστά σε παραλία της Κρήτης…… «ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΚΥΜΑ»

ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΑ ΠΟΛΛΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΜΑΣ ΠΟΥ ΠΛΕΟΝ ΤΑ…ΞΕΒΡΑΖΕΙ ΤΟ ΚΥΜΑ…

ΓΝΩΡΙΖΑΝ ΕΚΕΙ ΚΟΝΤΑ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟΥ …ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΑ ΜΕ ΟΣΤΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ DNA  ….ΑΛΛΑ ΧΡΗΜΑΤΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΤΟ «ΜΕΓΑΡΟ» ΟΧΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ …

Λιμενικοί και αρχαιολόγοι μετά την ανακάλυψη του ταφικού πίθου στην παραλία Γρα Λυγιάς στην Ιεράπετρα.

Ταφικός πίθος, που σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις χρονολογείται στη Μινωική Περίοδο, εντοπίστηκε στην παραλία Γρα Λυγιάς της Ιεράπετρας κινητοποιώντας το Λιμεναρχείο και την αρχαιολογική υπηρεσία.

Ο αμφορέας, που περιείχε οστά, βρέθηκε
«πάνω στο κύμα» από λουόμενο κάτοικο της περιοχής ο οποίος έκπληκτος αντίκρισε το θέαμα και ειδοποίησε το λιμεναρχείο, ενώ η ξεχωριστή περίπτωση «μαγνήτισε» το ενδιαφέρον πολλών κατοίκων της περιοχής που κατέφθασαν στο σημείο.

Oπως έγινε γνωστό, στην περιοχή υπήρχε αρχαίο νεκροταφείο, όχι όμως στο σημείο που βρέθηκε ο αμφορέας, κάτι που δείχνει ότι ίσως να είχε μεγαλύτερη έκταση απ’ ό,τι αρχικά υπολογιζόταν. Αμεσα έσπευσαν στο σημείο στελέχη του Λιμενικού, τα οποία διαπίστωσαν την ύπαρξη στην άκρη της παραλίας κομμάτια του εν λόγω αμφορέα και των οστών, που μεταφέρθηκαν στο λιμενικό κατάστημα.

… «Eκανα μπάνιο και ξαφνικά αντίκρισα πάνω στο κύμα έναν αμφορέα με οστά να είναι μισοκαρφωμένος στην άμμο. Eνιωσα δέος αλλά και φόβο για το πρωτόγνωρο για μένα θέαμα και το τι κρύβεται πίσω από αυτό. Αμέσως βγήκα από τη θάλασσα και ειδοποίησα το λιμεναρχείο, που ήρθε άμεσα» δήλωσε  ο 45χρονος αγρότης Μανόλης Κορνιλάκης, ο άνθρωπος που βρήκε τον αμφορέα.

Το λιμεναρχείο, που πήρε τον αμφορέα προς φύλαξη, ειδοποίησε τη διευθύντρια της αρχαιολογικής υπηρεσίας Λασιθίου, Χρύσα Σοφιανού, η οποία και έφτασε αμέσως στην περιοχή.
Από τις πρώτες εκτιμήσεις της αρχαιολόγου, που είχε συνεργασία με τη λιμενική Αρχή, ο αμφορέας και τα οστά προσδιορίζονται στη Μινωική Εποχή.

Μάλιστα η κ. Σοφιανού με τους λιμενικούς πήγαν και στο σημείο και περισυνέλεξαν και άλλα οστά από τη θάλασσα και η ίδια εκτίμησε ότι οι μεγάλοι κυματισμοί των τελευταίων ημερών «ξέθαψαν» τον αμφορέα με τα οστά, καθώς σε απόσταση περίπου 100 μέτρων από το σημείο έχει καταγραφεί η ύπαρξη αρχαίου νεκροταφείου.

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ …
ΜΑΝΟΛΗΣ ΚΟΚΟΛΑΚΗΣ-www.ethnos.gr

   ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 17 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2016    

Ιεράπετρα: Δεύτερος αμφορέας με ανθρώπινα οστά εντοπίσθηκε στην περιοχή Γρα Λυγιά

Ακόμη ένας πήλινος αμφορέας με ανθρώπινα οστά εντοπίστηκε στην περιοχή της Γρα Λυγιάς Ιεράπετρας.
Ο αμφορέας βρέθηκε από ιδιώτη που ενημέρωσε το λιμεναρχείο Ιεράπετρας, άνδρες του οποίου πήγαν στο σημείο και μετέφεραν τα ευρήματα στο λιμεναρχείο, ενώ ενημερώθηκε η ΚΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.
Στις 20 Ιουλίου είχε βρεθεί επίσης, στην ίδια περιοχή, ένας ακόμη αμφορέας με ανθρώπινα οστά, όπου σύμφωνα με τις τότε εκτιμήσεις των αρχαιολόγων επρόκειτο για ευρήματα της Μινωικής εποχής, αφού σε κοντινή απόσταση υπάρχει αρχαίο νεκροταφείο και έχουν γίνει σχετικές ανασκαφές.

Ανασκαφικές και αναστηλωτικές εργασίες στο νησί Δεσποτικό

Θραύσμα αρχαϊκού μελανόμορφου αγγείου με παράσταση Ηρακλή.

Ιδιαίτερα σημαντικά για την ιστορία και την τοπογραφία του ιερού του Απόλλωνα στο ακατοίκητο νησί Δεσποτικό, δυτικά της Αντιπάρου, είναι τα αποτελέσματα της ανασκαφής που διήρκησε από τις 30 Μαΐου έως τις 8 Ιουλίου 2016. 

ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ 
Η συστηματική έρευνα στη θέση Μάντρα, που ξεκίνησε το 1997 από τον αρχαιολόγο Γ. Κουράγιο (Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων), έχει φέρει στο φως ένα εκτεταμένο αρχαϊκό ιερό -το μεγαλύτερο
στις Κυκλάδες μετά από αυτό της Δήλου- που άκμασε τον 6ο αι. π. Χ. και μέχρι σήμερα έχουν αποκαλυφθεί δεκαπέντε κτίρια, βοηθητικά για τον ναό και το τελετουργικό εστιατόριο.

Το κέντρο της λατρείας ήταν ένα προστατευμένο με περίβολο τέμενος, στο οποίο δέσποζε ο μαρμάρινος πρόστυλος ναός και δίπλα σε αυτόν το τελετουργικό εστιατόριο, μια μοναδικότητα που δημιούργησαν οι παριανοί στα αρχαϊκά χρόνια. Η πρωιμότερη, όμως, χρήση του χώρου ανάγεται στη Γεωμετρική περίοδο.

Αναστήλωση του αρχαϊκού ναού του ιερού.

Φέτος ολοκληρώθηκε η ανασκαφή των δύο πρωιμότερων κτισμάτων που έχουν έρθει στο φως ακριβώς μπροστά από τον στυλοβάτη του αρχαϊκού ναού και του αρχαϊκού λατρευτικού κτηρίου Δ. Συγκεκριμένα, ακριβώς νότια του κτηρίου Δ ολοκληρώθηκε η ανασκαφή του αποσπασματικά σωζόμενου αψιδωτού ή ελλειψοειδούς κτηρίου Ο, που ανήκει στον ύστερο 9ο ή το πιθανότερο στον πρώιμο 8ο αι. π.Χ. (γεωμετρική εποχή). Νότια του κτηρίου Ο και μπροστά από το στυλοβάτη του αρχαϊκού ναού είχε εντοπιστεί το 2012 τμήμα του ορθογώνιου κτηρίου Ξ που χρονολογείται στις τελευταίες δεκαετίες του 8ου αι. π.Χ. και το οποίο φαίνεται πως κατέστρεψε το κτήριο Ο.

Βόρεια των κτηρίων ήρθε στο φώς στρώμα με πληθώρα οστών και γραπτής κεραμικής που χρονολογείται από τον 8ο έως τον 6ο αι. π.Χ., το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως γέμισμα για την οικοδόμηση του αρχαϊκού κτιρίου Δ. Μέσα σε αυτό εντοπίστηκαν πληθώρα μεταλλικών αντικειμένων, πήλινα ειδώλια, σκαραβαίοι κ.α.

Νότια του τεμένους η ανασκαφική έρευνα προχώρησε σε έκταση και βάθος στα κτήρια Μ και Ν που είχαν μερικώς ανασκαφεί το 2015, ενώ ήρθε στο φως ένα ακόμη κτήριο, το κτήριο Π με ναόσχημη κάτοψη διαστάσεων 9,90 Χ 6,20μ.. Χρονολογείται στον 6οαι.π.Χ. Έγινε σαφές ότι από την αρχαϊκή περίοδο έως και τα ύστερα κλασικά χρόνια λειτούργησε ένα μεγάλο και πολύπλοκης κάτοψης κτηριακό συγκρότημα εκτάσεως περί τα 350 τ.μ. που γνώρισε πολλές κατασκευαστικές φάσεις και αποτελούταν από τα κτίρια Μ, Ν και Π.

Μαρμάρινος κίονας του αρχαϊκού εστιατορίου. Στο βάθος ο μαρμάρινος στυλοβάτης του ναού.

Ενδιαφέρον παρουσίασαν τα αποτελέσματα της ανασκαφής στο λεγόμενο αίθριο του κτηρίου Μ, καθώς διαπιστώθηκε ότι αρχικά εκεί υπήρχε μία μνημειακών διαστάσεων κτιστή κατασκευή (5 Χ 9,50 μ), οριζόμενη από τέσσερις ισχυρούς τοίχους ύψους 1,50μ. Πιθανότατα, να πρόκειται για κάποιο είδος δεξαμενής, πολύ ιδιαίτερης και προσεγμένης κατασκευής. Η δεξαμενή αυτή καταργήθηκε σταδιακά έως τον 4οαι. π.Χ και καταχώθηκε με λίθους και πληθώρα κεραμικής, που χρονολογείται από τον 7ο έως και τον 4οαι. π.Χ.

Τότε, πιθανότατα, κτίστηκαν και τα δωμάτια του κτηρίου Μ και το μικρό πρόπυλο στη νότια πλευρά του, ενώ η επιχωματωμένη κατασκευή λειτούργησε ως αίθριο του κτηρίου αυτού. Την ίδια περίοδο, κτίζονται και τα τέσσερα δωμάτια νότια και ανατολικά του πρόπυλου και του αιθρίου, που ήρθαν στο φως με τις φετινές έρευνες. Δύο αυτά σώζουν επιμελώς κατασκευασμένα πλακόστρωτα δάπεδα και συνεχίζονται με άλλα δωμάτια προς τα νότια.

Άποψη του κτηρίου Μ και των νεοαποκαλυφθέντων δωματίων από ΝΑ.

Έξω από το τέμενος, μεταξύ των κτηρίων Β και Ζ, εντοπίστηκε τμήμα ενός ακόμη κτηρίου, ισχυρής κατασκευής και μεγάλων διαστάσεων, του οποίου η ανασκαφή θα συνεχιστεί το 2017. Τέλος, αποκαλύφθηκε ισχυρή κατασκευή, ένα είδος τειχισμένου – προστατευτικού περιβόλου, μήκους 25 μέτρων και πλάτους 1,10, που κτίστηκε στα αρχαϊκά χρόνια, την περίοδο λειτουργίας του ιερού, για να προστατέψει τα βοηθητικά κτήρια εκτός του τεμένους. Ο περίβολος είχε κατεύθυνση από το λιμάνι προς το ιερό τέμενος.

Γεωμετρική κεραμική και ειδώλια.

Εκτός από την πληθώρα θραυσμάτων γραπτών και άβαφων αγγείων που χρονολογούνται από τον ύστερο 9ο έως τον 4οαι.π.Χ, από τα ευρήματα της φετινής ανασκαφικής έρευνας αξίζει να αναφερθούν: περισσότερα από 40 λυχνάρια, 25 βάσεις σκύφων και φιαλών με εγχάρακτες επιγραφές του ονόματος του Απόλλωνα, ενεπίγραφο όστρακο του 6ουαι. π.Χ με παράσταση άθλου του Ηρακλή, θραύσματα μελανόμορφων αρχαϊκών κυλίκων με παραστάσεις πολεμιστών, ερυθρόμορφοι κρατήρες αττικού εργαστηρίου κλασσικής εποχής -έργα εξαίρετων ζωγράφων- με παραστάσεις Διονύσου, σατύρων και μαινάδων, κορινθιακοί αρύβαλλοι και αλάβαστρα, γεωμετρικά ζωόμορφα ειδώλια, σκαραβαίοι – σφραγιδόλιθοι, χάλκινες πόρπες αλλά και πέντε θραύσματα κάτω άκρων αρχαϊκών κούρων, που έρχονται να προστεθούν στα ήδη 75 γνωστά θραύσματα γλυπτών.

Θραύσματα αττικών ερυθρόμορφων κρατήρων.

Μετά και τις φετινές έρευνες, είναι ξεκάθαρη η ιδιαίτερα μεγάλη έκταση, που καταλάμβανε το ιερό στη χερσόνησο του Δεσποτικού, αντίστοιχη της υψηλής επισκεψιμότητάς του, η οποία επέβαλε και τις συνεχείς μετασκευές και επεκτάσεις έως και τα ύστερα κλασικά χρόνια.

Στις ανασκαφικές έρευνες συμμετείχε, εκτός από τα μέλη της επιστημονικής ομάδας (Κ. Νταϊφά, Α. Αλεξανδρίδου, Ν. Βέλλη, A. Ohnesorg, Γ. Ορεστίδης, Γ. Καράμπαλης κ.α), μεγάλος αριθμός φοιτητών και αρχαιολόγων από πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού (CYA, Birkbeck College, University of Salerno, University of Genova, Πανεπιστήμια Αθηνών, Θεσσαλίας, Κρήτης, Ιωαννίνων, κ.α.).

Κτήριο Μ. Ανασκαφή της κατασκευής που πιθανόν λειτουργούσε ως δεξαμενή (από ΝΔ)

ΑΝΑΣΤΗΛΩΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ 
Παράλληλα με τις ανασκαφικές έρευνες συνεχίστηκαν και οι αναστηλωτικές εργασίες (10/5-11/6). Συγκολλήθηκε από τέσσερα κομμάτια ο μαρμάρινος κίονας του εστιατορίου, ο οποίος είχε μεταφερθεί από το νησάκι Στρογγυλό το 2015, έγιναν εκμαγεία αρχαίων σπονδύλων του εστιατορίου και του ναού, τοποθετήθηκε ο δεύτερος καθ’ ύψος σπόνδυλος του νοτιότερου κίονα της κιονοστοιχίας του ναού, τέσσερις νέοι μαρμάρινοι στυλοβάτες του ναού, μήκους 9 μέτρων, καθώς και νέοι μαρμάρινοι πλίνθοι στη νότια παραστάδα του ναού.
Συμπληρώθηκε με νέες και αρχαίες μαρμάρινες πλίνθους η πρόσοψη των δωματίων του αρχαϊκού ναού αλλά και του εστιατορίου.
Σημειώθηκε σημαντική πρόοδος με τις ταυτίσεις και συγκολλήσεις αρχαίων και νέων μελών, μία από τις πιο δύσκολες και απαιτητικές εργασίες του αναστηλωτικού προγράμματος.
 Πολλά από αυτά συνδέθηκαν με ράβδους τιτανίου και θα συμπληρωθούν με νέο υλικό.
Το μνημείο έχει αρχίσει πλέον να συμπληρώνεται καθ’ ύψος με αποτέλεσμα να δίνεται η τρίτη διάσταση και να γίνεται πλέον κατανοητός ο μνημειακός χαρακτήρας του επιβλητικού αυτού μαρμάρινου ναού της αρχαϊκής περιόδου.

Παράλληλα με τις αναστηλωτικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν και εργασίες συντήρησης τοιχοποιιών στα κτίρια Α, Β και Ε από τον συντηρητή της Εφορείας Αρχαιοτήτων Γ. Καράμπαλη. Τέλος, μετά την κατάχωση των πρώιμων κτισμάτων μπροστά στον αρχαϊκό ναό, η οποία επιβλήθηκε από την ανάγκη προστασίας των αρχαίων καταλοίπων, διαμορφώθηκε αποστραγγιστικό σύστημα, κατά μήκος του λατρευτικού κτιρίου Α, για την απομάκρυνση των υδάτων έξω από το χώρο της ανασκαφής.
Οι ανασκαφικές και αναστηλωτικές εργασίες, που διήρκεσαν από τις 10/5 έως τις 8/7, πραγματοποιήθηκαν και φέτος χάρη στις ευγενικές χορηγίες των Αθανασίου και Μαρίνας Μαρτίνου, των Ιδρυμάτων Α.Γ. Λεβέντη και Α&Π Κανελλοπούλου και του Διεθνούς Κέντρου Ελληνικών και Μεσογειακών Σπουδών (ΔΙ .ΚΕ.ΜΕ.Σ.) με 15 φοιτητές αμερικανικών πανεπιστημίων. ΕΚ ΤΟΥ  ΥΠ.ΠΟ