Οι εκθέσεις του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης έχουν μεγάλη επιτυχία, καθώς είναι άρτιες από όλες τις απόψεις. Μία ακόμα έκθεση, αυτήν τη φορά με ύλη που αφορά στις ίδιες τις Κυκλάδες, πρόκειται να στηθεί στις αίθουσες περιοδικών εκθέσεων του ισογείου, στα τέλη Νοεμβρίου. Τίτλος της «Κυκλαδική κοινωνία: 5.000 χρόνια πριν»
Συνέχεια ανάγνωσης «ΕΚΘΕΣΗ :Η ζωή πριν από 5.000 χρόνια στις Κυκλάδες»
 |
| Πραστιό-Μεσόροτσος Τμήμα από νεολιθικό ειδώλιο (φωτ. Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου). |
Η ομάδα διερεύνησε σειρά από αποθέτες
Τη λήξη της ανασκαφικής περιόδου του 2016 της αρχαιολογικής αποστολής του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, στη θέση Πραστιό-Μεσόροτσος στην επαρχία Πάφου, ανακοίνωσε το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου. Οι ανασκαφές διήρκησαν από τις 24 Ιουλίου μέχρι τις 24 Αυγούστου 2016, υπό τη διεύθυνση του δρος Andrew McCarthy, Βοηθού Καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας, Κλασικών Σπουδών και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου και Διευθυντή του Αμερικανικού Ινστιτούτου Κυπριακών Αρχαιολογικών Ερευνών (CAARI). Στο ανασκαφικό πρόγραμμα
συνεργάζονται ειδικοί από διάφορες χώρες όπως και φοιτητές. Πρόκειται για την ένατη ανασκαφική περίοδο στο χώρο ενώ η ομάδα έχει διερευνήσει τέσσερις περιοχές, αποκαλύπτοντας κατάλοιπα που χρονολογούνται στη Νεολιθική, τη Χαλκολιθική, την Πρώιμη και τη Μέση Εποχή του Χαλκού, όπως και στην Ύστερη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδο.
Οι αρχαιότερες ενδείξεις χρήσης του χώρου ανάγονται στην Ακεραμική Νεολιθική περίοδο. Κατά το 2016 η ομάδα διερεύνησε σειρά από ρηχούς αποθέτες (λάκκους), πολλοί εκ των οποίων περιείχαν σπασμένα αντικείμενα που είχαν εναποτεθεί με τελετουργικό τρόπο. Ανάμεσά τους και αντικείμενα από πικρόλιθο, λίθινα αγγεία και ανθρώπινα οστά. Ο αρχαιότερος από τους αποθέτες ανήκει στην Ακεραμική Νεολιθική περίοδο, ενώ ο υστερότερος στην Ύστερη Νεολιθική. Κατά το 2016, επίσης, η ομάδα συνέχισε την ανασκαφή αποθετών που χρονολογούνται στην Ύστερη Νεολιθική περίοδο. Στο γέμισμα ενός αποθέτη βρέθηκε τμήμα ανθρωπόμορφου ειδωλίου κατασκευασμένου από άψητο πηλό. Το θραύσμα σώζει χαράξεις που πιθανόν υποδηλώνουν πέντε δάκτυλα ποδιού αλλά και μισή ηβική χώρα, παραπέμποντας στο αριστερό κάτω άκρο γυναικείου ειδωλίου. Το εύρημα αυτό επιβεβαιώνει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα των αποθετών αυτών στους οποίους θάβονταν με τελετουργικό τρόπο διάφορα σπασμένα αντικείμενα. Τα ευρήματα αυτά αποδεικνύουν τη χρήση του χώρου από την Ακεραμική Νεολιθική μέχρι την Ύστερη Νεολιθική.
Κατά τις προηγούμενες ανασκαφικές περιόδους, η ομάδα αποκάλυψε σειρά από κυκλικά κτίρια της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Τα κτίρια αυτά είναι ασυνήθιστα σε αυτή την περίοδο και φανερώνουν μια συνέχεια με την Ύστερη Χαλκολιθική περίοδο. Περί τα τέλη της Πρώιμης και τις αρχές της Μέσης Εποχής του Χαλκού σημειώνεται μια σημαντική αλλαγή στην αρχιτεκτονική αλλά και στην κοινωνική δομή. Το 2016 συνεχίστηκε η ανασκαφή των καταλοίπων της μετάβασης αυτής από την Πρώιμη στη Μέση Εποχή του Χαλκού. Είναι πλέον φανερό ότι η αρχιτεκτονική της Μέσης Εποχής του Χαλκού βασίστηκε στην υπάρχουσα δομή των κτιρίων της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Αυτό σημαίνει ότι οι μεγάλες κοινωνικές αλλαγές που συνέβησαν στο χώρο έγιναν με γοργούς ρυθμούς και αλλεπάλληλα και πιθανόν να πρόκειται για προσαρμογές μιας ομάδας ανθρώπων παρά για εμφάνιση νέων κοινωνικών ομάδων στο χώρο. Επίσης, οι φετινές έρευνες αποκάλυψαν ότι οι κάτοικοι της Μέσης Εποχής του Χαλκού άρχισαν να δημιουργούν αναβαθμίδες στη γη τους και να σχεδιάζουν τη διάταξη του χωριού τους με πιο δομημένο και προγραμματισμένο τρόπο. Το φαινόμενο των αναβαθμίδων σημειώνεται σε διάφορα σημεία στη θέση αυτή, με αποκορύφωμα τον μνημειακό τοίχο πλάτους 1,2 μ. Το στοιχείο αυτό φανερώνει μια εξέλιξη στη χρήση και στον έλεγχο του χώρου λίγο προτού αυτός εγκαταλειφθεί στο τέλος της Μέσης Εποχής του Χαλκού.
 |
| Ο δρ Tate Paulette από το Brown University χρησιμοποιεί υπεδάφιο ραντάρ το οποίο παρείχε το Ινστιτούτο Κύπρου |
Το 2016 πραγματοποιήθηκε επίσης γεωφυσική επισκόπηση και συλλογή επιφανειακού υλικού στην ανατολική όχθη του ποταμού Διάριζου, δίπλα από το εγκαταλελειμμένο χωριό Πραστιό. Οι έρευνες αυτές έγιναν σε συνεργασία με το Massachusetts Institute of Technology (MIT), το Brown University και το Ινστιτούτο Κύπρου. Πιστεύεται ότι στο χώρο αυτό βρισκόταν το νεκροταφείο της Μέσης Εποχής του Χαλκού. Διεξήχθη εντατική συλλογή επιφανειακού υλικού και χρησιμοποιήθηκαν υπεδάφιο ραντάρ (Ground Penetrating Radar) και μαγνητομετρία ούτως ώστε να διερευνηθεί η χρήση της γης κατά τους προϊστορικούς και ιστορικούς χρόνους. Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της γεωφυσικής έρευνας δείχνουν ότι δεν υπάρχουν εκτεταμένα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα αλλά κάποια στοιχεία που μπορούν να ερμηνευθούν ως κοιλώματα τα οποία μπορεί να είναι τάφοι. Τα αποτελέσματα αυτά, σε συνάρτηση με την παρουσία κεραμικής της Μέσης Εποχής του Χαλκού στηρίζουν την υπόθεση ότι πρόκειται για το νεκροταφείο του οικισμού που βρίσκεται στην απέναντι όχθη του ποταμού.
Κατά την επιφανειακή επισκόπηση της περιοχής έκπληξη προκάλεσε η αριθμητικά μεγάλη παρουσία ελληνιστικής κεραμικής, η οποία δεν ήταν προηγουμένως γνωστή σε αυτή τη θέση. Ανάμεσα στα κεραμικά θραύσματα υπήρχαν και κεραμίδια οροφής της Ελληνιστικής περιόδου, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι στην περιοχή θα υπήρχαν ελληνιστικά κτίσματα. Είναι γνωστό ότι στην απέναντι όχθη του ποταμού υπήρχε ακμάζων ελληνιστικός οικισμός στη θέση Πραστιό-Λακριές (Περιοχή ΙΙ). Η αποστολή έχει κάνει αναφορά στον οικισμό αυτό σε προηγούμενα χρόνια. Τα νέα αυτά στοιχεία φανερώνουν ότι πολύ πιθανόν ο ελληνιστικός αυτός οικισμός να απλωνόταν και στις δύο όχθες του ποταμού.-/www.archaiologia.gr.
 |
| Ευρήματα τεράστιας αξίας στο Λισβόρι της Λέσβου |
Η συστηματική ανασκαφή του Πανεπιστημίου Κρήτης, που διεξάγεται τα τελευταία πέντε χρόνια υπό τη διεύθυνση της αναπληρώτριας καθηγήτριας αρχαιολογίας Νένας Γαλανίδου, βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο για φέτος, με τα νέα ευρήματα να δίνουν ακόμα περισσότερες πληροφορίες για τα προγονικά μας είδη, που ανέπτυξαν μια ιδιαίτερη σχέση με την περιοχή αυτή του Αιγαίου.
 |
| Ροδαφνίδια Λισβορίου: Η αρχαιότερη θέση στο Αιγαίο |
«Τέτοια αρχαιολογική θέση δεν έχουμε πουθενά αλλού στην Ελλάδα. Έχει αποδώσει δεκάδες σπάνια μεγάλα κοπτικά εργαλεία λαξευμένα σε λίθο, τη στιγμή που 80 χρόνια παλαιολιθικών ερευνών στον ελλαδικό χώρο μας είχαν δώσει λιγότερο από μια ντουζίνα χειροπελέκεων. Το απόθεμα των εργαλείων που ανήκουν στην αχελαία τεχνολογική παράδοση έχει δεκαπλασιαστεί και περιλαμβάνει τρίεδρα, κοπείς, τεράστιους πυρήνες και ξέστρα που απαιτούσαν ιδιαίτερη μυϊκή δύναμη για την κατασκευή και χρήση τους. Το μεγάλο αυτό δείγμα αρχαιολογικών ευρημάτων μάς επιτρέπει να μελετήσουμε τις τεχνολογικές κατακτήσεις των προγονικών ειδών του ανθρώπου που έζησαν στο Αιγαίο πριν από μισό εκατομμύριο χρόνια» αναφέρει η κ. Γαλανίδου, η οποία προσθέτει:
«Η συστηματική ανασκαφή του Πανεπιστημίου Κρήτης συμπληρώνει το κενό αυτό στο αφήγημα για την καταγωγή και εξέλιξη του ανθρώπου και των πρώιμων μεταναστεύσεων στη ΒΑ Μεσόγειο. Ως τώρα εξέλιπε μια πρώιμη παλαιολιθική θέση από την Ελλάδα και τη Βαλκανική Χερσόνησο με παρόμοιο αποτύπωμα. Έχει πρωταρχικό σκοπό την εκπαίδευση των φοιτητών αρχαιολογίας στην έρευνα πεδίου και ταυτοχρόνως είναι ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα, που φέρνει κοντά επιστήμονες από διαφορετικές ειδικότητες από όλο τον κόσμο και από πολλά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας» τονίζει.
Όμως, πώς εξηγείται η παρουσία τόσων λίθινων εργαλείων στο Λισβόρι της Λέσβου; «Οι ανθρωπίδες έρχονται στην περιοχή κατ” επανάληψη και σε μεγάλο βάθος χρόνου. Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους:
Μπορούν να κατασκηνώνουν στις όχθες μιας μεγάλης λίμνης (ο Κόλπος της Καλλονής στις παγετώδεις εποχές, όταν δηλαδή υποχωρούσε η στάθμη των νερών, γινόταν λίμνη), να απαγκιάσουν στους βράχους που συνδέονται με την ηφαιστειακή ιστορία του νησιού, να φτιάξουν εργαλεία, να βρουν καταφύγιο στις θερμές πηγές που υπάρχουν σε απόσταση αναπνοής και δημιουργούν ένα ιδιαίτερο και φιλικό μικροπεριβάλλον σε συνθήκες ψύχους, να κυνηγήσουν θηράματα.
Έρχονται και ξανάρχονται στις όχθες μικρών ποταμών που εκβάλλουν στην Καλλονή. Γι” αυτό και τα κατάλοιπα που μας αφήνουν είναι πολλά» εξηγεί.
Και η χρονολόγηση των εργαλείων; «Τα τέχνεργα αυτά καθεαυτά, δεν χρονολογούνται με απόλυτες μεθόδους γιατί είναι λίθινα. Χρονολογούνται όμως οι αποθέσεις μέσα στις οποίες τα βρίσκουμε και οι μέχρι τώρα εργαστηριακές αναλύσεις δείχνουν ότι η ηλικία τους κυμαίνεται από 165.000 ως 475.000 χρόνια», σημειώνει η κ. Γαλανίδου. Αξιοσημείωτο, πάντως, είναι το γεγονός ότι οι δημιουργοί τους επανέρχονται στις θερμοπηγές του Κόλπου της Καλλονής για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια.
«Το Λισβόρι ήταν ένα σημείο αναφοράς, ένα τοπόσημο εγγεγραμμένο στους διανοητικούς χάρτες των προγονικών αυτών κοινοτήτων. Φαίνεται πως ήταν πολύ πιο ευφυείς από ότι τους φανταζόμαστε μέχρι πρότινος, με γνωσιακές ικανότητες και κοινωνικές αναζητήσεις αρκετά προχωρημένες. Σχεδιάζουν και δημιουργούν εργαλεία συμμετρικά. Στη συμμετρία των χειροπελέκεων καταγράφεται ένα τεχνολογικό άλμα στην ιστορία του πολιτισμού, μια κατάκτηση που πιθανώς συνδέεται με τη μεταξύ τους επικοινωνία. Δεν τους αρκούσε μια κοφτερή ακμή για να τεμαχίσουν τα ζώα. Ενδιαφέρονται να δημιουργήσουν έναν κώδικα επικοινωνίας στο επαναλαμβανόμενο μοτίβο του αμυγδαλόσχημου χειροπέλεκυ» τονίζει.
Και οι δημιουργοί αυτών των εργαλείων; «Από τα γνωστά είδη οι ανθρωπίδες που είναι υποψήφιοι είναι οι Ηomo erectus, Ηomo antecessor και Ηomο heidelbergensis. Τώρα αν ήταν ένα μόνο είδος οι πρώτοι κάτοικοι της Λέσβου ή και περισσότερα δεν το γνωρίζουμε. Ενδεχομένως στο τέλος της περιόδου, μετά τα 200.000 χρόνια, να είχαμε και πληθυσμούς Νεάντερνταλ, αλλά αυτό ακόμα δεν είναι σαφές. Το σημαντικό πάντως είναι ότι ο μεγάλος αριθμός των αντικειμένων που βρέθηκαν εδώ, μας επιτρέπει να τοποθετήσουμε την Ελλάδα στον χάρτη της Κατώτερης Παλαιολιθικής Αρχαιολογίας στην Ευρώπη και στην Ασία» σημειώνει.
Όσο για το μέλλον, η καθηγήτρια, πάντα σε στενή συνεργασία με τον Δήμο Λέσβου, την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και τη Γ.Γ. Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, οραματίζεται τη δημιουργία ενός Κέντρου Έρευνας, Πληροφόρησης και Εκπαίδευσης στο παλιό ελαιοτριβείο της περιοχής. «Οραματιζόμαστε έναν κόμβο που θα χρησιμοποιεί την ψηφιακή τεχνολογία σε συνεργασία με το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (με έδρα την Κρήτη) για να μεταδώσει στο μεγάλο κοινό τη γνώση μας για το παλαιοπεριβάλλον και τον πολιτισμό της Λέσβου πριν από μισό εκατομμύριο χρόνια . Η ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού στο Αιγαίο ξεκινά εδώ. Σε περιόδους που το Αιγαίο ήταν στεριά, με μικρές λίμνες ενδιάμεσα, η Ευρώπη και η Ασία ενώνονταν με χερσαίες διαδρομές» τονίζει.
Αυτή τη στιγμή, το θέμα βρίσκεται στη φάση που λύνεται το ιδιοκτησιακό με τις προσπάθειες του δήμου Λέσβου. «Μετά, σταδιακά θα προχωρήσουμε με μελέτες για να ενταχθεί σε μια χρηματοδότηση, ώστε να αρχίσει η αναστηλωτική εργασία του κτιρίου και η προετοιμασία για το περιεχόμενο, τη λειτουργία και τη βιωσιμότητά του.
Σε πείσμα των καιρών, βήμα-βήμα, οι πέντε εταίροι, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, ο Δήμος Λέσβου, η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και η Γ.Γ. Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, σαν μια γροθιά, οραματιζόμαστε και εργαζόμαστε όλοι μαζί σκληρά για τη δημιουργία αυτού του Κέντρου που θα αποτελέσει ένα πόλο αειφόρου ανάπτυξης στον Κόλπο της Καλλονής» καταλήγει.
 |
| Εικ. 1. Ροδαφνίδια, πανοραμική άποψη του χώρου της ανασκαφής του 2012 |
 |
|||
| Εικ 2 Τα Ροδαφνίδια , |
Τα Ροδαφνίδια στο Λισβόρι της Λέσβου είναι μια εκτεταμένη υπαίθρια θέση της Μέσης και της Κατώτερης Παλαιολιθικής Εποχής που ανασκάπτεται συστηματικά από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και μια διεθνή ομάδα αρχαιολόγων και γεωεπιστημόνων (εικ. 1). Η αρχαιολογική θέση είναι όμορη με τις Θερμοπηγές Λισβορίου και εκτείνεται σε χαμηλό γήλοφο, ο οποίος ορίζεται από δύο ρέματα που ενώνονται στα βορειοδυτικά του και εκβάλλουν, σε απόσταση μικρότερη του ενός χιλιομέτρου, στον κόλπο της Καλλονής. Βρίσκεται σε ένα τοπίο σμιλεμένο από την ηφαιστειακή προϊστορία του νησιού, που το προίκισε με πυρομβρίτες (εικ. 2) και απολιθωμα- τοφόρους πυριτόλιθους, οι οποίοι σχηματίστηκαν σε περιβάλλον θερμών πηγών. Το τοπωνύμιο Ροδαφνίδια παραπέμπει στις ροδοδάφνες, τις πικροδάφνες δηλαδή, που μέχρι πρόσφατα φύονταν στην περιοχή όπου σήμερα απλώνεται ένας μεγά- λος ελαιώνας κατατετμημένος σε μικρές ιδιοκτησίες.
Κατά την πρώτη ανασκαφική περίοδο, τον Αύγουστο και το Σεπτέμβριο του 2012, ανοίχτηκαν μεθοδικά δέκα ανασκαφικά σκάμματα 1 x 1 μ. σε απόσταση 20 μ. μεταξύ τους και, ενδιάμεσα, τρία μεγαλύτερα, σχήματος Γ και διαστάσεων 11 x 1 – 3 x 1 μ., 7,5 x 1 – 3 x 1 μ. και 7 x 1 – 3 x 1 μ., στο ψηλότερο σημείο του γηλόφου και κατά μήκος δύο γειτονικών αγρών σε νοητό άξονα βορρά – νότου. Οι ανασκαφές έφθασαν σε μέγιστο βάθος 2,8 μ. και αποκάλυψαν λιθοτεχνία σε ποτάμιες και λιμναίες αποθέσεις της Μέσης Πλειστόκαινης Εποχής.
 |
| Εικ 4 |
Η αρχαιότερη πολιτισμική φάση της αρχαιολογικής θέσης είναι η Αχελαία και πε- ριλαμβάνει χειροπελέκεις, κοπείς και άλλα χαρακτηριστικά της εργαλεία. Οι χειροπελέκεις (εικ. 3 και 4), αμυγδαλόσχημα συμμετρικά εργαλεία με αμφιπρόσωπη επεξεργασία σε μεγάλα αποκρούσματα, τις φολίδες, ή σε ειδικά διαμορφωμένη πρώτη ύλη, είναι τα πλέον πολυάριθμα εργαλεία που βρέθηκαν στα Ροδαφνίδια. Όμοιά τους έρχονται στο φως σε θέσεις της Πρώιμης Παλαιολιθικής Εποχής στην Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Οι κοπείς (εικ. 5), εργαλεία σε μεγάλες φολίδες με ευθύγραμμη ή λοξότμητη κόψη, είναι τα πρώτα τέτοια ευρήματα στον ελλαδικό χώρο, τα οποία υποδηλώνουν ότι οι ανθρωπίδες τα μέλη δηλαδή του γένους Homo που προηγούνται του σύγχρονου ανθρώπου– στο βορειοανατολικό Αιγαίο μετείχαν σε μια κοινή πολιτισμική παράδοση, η οποία απλώνεται από την Ευρώπη μέχρι την Ινδία αλλά εντοπίζεται κυρίως στην Αφρική. Κρίνοντας από την παρουσία των ευρημάτων αυτών, τα Ροδαφνίδια αποτελούν θέση σημαντική για την κατανόηση των μετακινήσεων και προσαρμογών προγονικών μας ειδών στο ανατολικότερο άκρο της Ευρώπης, που είναι ταυτόχρονα και το δυτικότερο της Ασίας.
Ποιοι ήταν αυτοί οι πρώτοι κάτοικοι του Αιγαίου; Ήταν Homo erectus, ήταν Homo heidelbergensis, ήταν πρώιμοι Homo neanderthalensis ή κάποιο άλλο είδος; Ήταν ένα είδος ή περισσότερα είδη που στο πέρασμα του χρόνου το ένα διαδέχθηκε το άλλο στα Ροδαφνίδια ή για κάποιο διάστημα συνυπήρξαν μαζί; Όλα αυτά είναι ερωτήματα προς διερεύνηση. Πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι και τα τρία αυτά είδη κατασκεύαζαν και χρησιμοποιούσαν εργαλεία με αμφιπρόσωπη επεξεργασία. Λιγοστές θέσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα (κοντά στις όχθες του ποταμού Λούρου στην Ήπειρο, τη Σιάτιστα της δυτικής Μακεδονίας) και στη Λευκάδα έχουν αποδώσει παρόμοιους εργαλειακούς τύπους, πουθενά ωστόσο δεν απαντώνται σε τέτοια έκταση όπως σε αυτήν τη θέση στη Λέσβο. Τα ευρήματα της ανασκαφής συνδέουν οργανικά την πρώιμη αρχαιολογία της Ελλάδας με την παγκόσμια έρευνα για την καταγωγή και την εξέλιξη του ανθρώπου και την πορεία του από την Αφρική προς την Ευρασία και αντίστροφα κατά την Κατώτερη Παλαιολιθική, και από την Ευρώπη προς τη Συροπαλαιστίνη κατά τη Μέση Παλαιολιθική Εποχή.
 |
| Εικ 5 |
Έχουν ήδη ληφθεί γεωλογικά δείγματα για εργαστηριακές αναλύσεις, με αντικείμενο την απόλυτη χρονολόγηση των ανασκαμμένων στρωμάτων (π.χ. Οπτικώς Διε- γειρόμενη Φωταύγεια, Παλαιομαγνητισμός) και τη σχετική χρονολόγησή τους (π.χ. προσδιορισμός φάσεων στρωματογραφίας, αναγνώριση απολιθωμάτων μικροπανί- δας). Μέσα από μια διεπιστημονική προσέγγιση προσπαθούμε να κατανοήσουμε τις αποθετικές διαδικασίες διαμόρφωσης της αρχαιολογικής θέσης αυτής καθαυτήν, φυσικές και ανθρωπογενείς, τη διασπορά των ευρημάτων στο χώρο της και το ρόλο της θέσης στο ευρύτερο δίκτυο της παλαιολιθικής κατοίκησης της Λέσβου και του ανατολικού Αιγαίου.
Η ποσότητα και η πυκνότητα των ευρημάτων στην επιφάνεια και το υπέδαφος των Ροδαφνιδίων καταδεικνύουν ότι οι ομάδες των ανθρωπιδών που ζούσαν εκεί, επέστρεφαν συχνά και ανέπτυσσαν δραστηριότητα στους υγροτόπους που υπήρχαν στις παρυφές της λεκάνης της Καλλονής. Τι άραγε προσέλκυε τις ομάδες αυτές εκεί; Πέρα από τις λίθινες πρώτες ύλες καλής ποιότητας, τις θερμοπηγές, που λειτουργούσαν ως τοπόσημο, πρέπει να ήταν κι ένας μεγάλος όγκος γλυκού νερού που δη- μιουργούσε τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την επιβίωσή τους. Τα ερωτήματα που διερευνούμε είναι εάν, και εάν ναι, πότε, κατά την Πλειστόκαινο Εποχή η εντυπωσιακή λεκάνη του κόλπου της Καλλονής, που σήμερα έχει θαλασσινό νερό, μετατρεπόταν σε μια μεγάλη λίμνη η οποία προσέλκυε θηράματα και ανθρωπίδες. Στη Λέσβο έφταναν περπατώντας κατά μήκος γέφυρας ξηράς στο ανατολικό τμήμα του νησιού (στο στενό της Μυτιλήνης η απόσταση από την Ασία είναι σήμερα μικρότερη των 20 χλμ.) κατά τη διάρκεια των παγετωδών περιόδων, όταν το νερό των ωκεανών
«κλειδωνόταν» στους παγετώνες και η θαλάσσια στάθμη ταπεινωνόταν. Η μελέτη των βαθυμετρικών χαρτών σε αυτό το στενό και σχετικά ομαλό πέρασμα δείχνει ότι μια υποχώρηση της θαλάσσιας στάθμης κατά 50 μ. αρκούσε για να ενωθεί η Λέσβος με τη δυτική Ασία. Με αφορμή τις ανθρώπινες αποκρίσεις στις αλλαγές του τοπίου και των ακτογραμμών στο βορειοανατολικό Αιγαίο, η έρευνά μας στη Λέσβο ανοίγει ένα παράθυρο και στην πανάρχαιη ιστορία της κλιματικής αλλαγής.
Στην επιστημονική ομάδα συμμετέχουν οι εξής ειδικοί: Δρ. Γιώργος Ηλιόπουλος, λέκτορας Γεωλογίας – Στρωματογραφί- ας του Πανεπιστημιου Πατρών, Δρ. Geoffrey King, διευθυντής Γεωλογικών Ερευνών του Institut de Physique du Globe της Γαλλίας, Δρ. John McNabb, αναπληρωτής καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Southampton, Δρ. Νίκος Ζούρος, αναπληρωτής καθηγητής Γεωγραφίας του Πανεπι- στημίου Αιγαίου, Δρ. Ανδρέας Μαγκανάς και Δρ. Αθανάσιος Κατερινόπουλος, καθηγητές Γεωλογίας – Ορυκτολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Δρ. Χρόνης Τζεδάκης, καθηγητής Γεωγραφίας τού University College του Λονδίνου, Δρ. James Cole, αρχαιολόγος εντεταλμένος διδασκαλίας του Πανεπιστη- μίου της Οξφόρδης, Δρ. Κατερίνα Βασιλειάδου, επιμελήτρια Παλαιοντολογίας του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθω- μένου Δάσους Λέσβου στο Σίγρι, Δρ. Andrew Chamberlain, καθηγητής Βιολογικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου τού Manchester, Δρ. Κωνσταντίνος Αθανασάς, Εργαστήριο Αρχαιομετρίας ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», Δρ. Mimi Hill και κ. Neil Suttie, Μονάδα Παλαιομαγνητισμού τού Πανεπιστημίου του Liverpool. Στο πλαίσιο της ανασκαφής εκπαιδεύτηκε ομάδα προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών των Πανεπιστημίων Κρήτης, York και Leuven στις αρχαιολογικές μεθόδους πεδίου.
Η έρευνα χρηματοδοτείται από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, τη Διεύθυνση Πολιτισμού της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής και την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. Σημαντική υπήρξε, εξάλλου, η επιστημονική και υλικοτεχνική υποστήριξη της K΄ ΕΠΚΑ, καθώς και η τεχνική συνδρομή και φιλοξενία που μας παρείχαν ο Δήμος Λέσβου και το Τοπικό Συμβούλιο Λισβορίου. Θερμές ευχαριστίες οφείλουμε στους κ.κ. Δούκα Αλβανό και Θεόδωρο Χατζόγλου, που μας έδωσαν άδεια να σκάψουμε στα λιόφυτά τους
Πρόκειται για αρχαιότητα της Μέσης Εποχής του Χαλκού (2000–1650 π.Χ.) με γραπτή κόσμηση που
εμπίπτει σε μία ιδιαίτερη και σπάνια ομάδα πήλινων ειδωλίων που παρουσιάζουν βρέφος σε λίκνο (παιδικό κρεβάτι).
Το αντικείμενο θα συμπεριληφθεί στα εκθέματα της έκθεσης που διοργανώνεται από το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου στο πλαίσιο του προγράμματος SPAUT (Saving the Prehistoric Antiquities under Threat) που προγραμματίζεται να εγκαινιαστεί στις 23 Σεπτεμβρίου 2016. Μετά το τέλος της Έκθεσης το ειδώλιο θα εκτεθεί στο Κυπριακό Μουσείο.
Το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου σε ανακοίνωσή του εκφράζει τις θερμές του ευχαριστίες στον κύριο Χριστάκη Χατζηπροδρόμου για την ευγενική δωρεά του.
Το ειδώλιο προέρχεται από τη δηλωμένη ιδιωτική συλλογή Χατζηπροδρόμου, η οποία πριν από την τούρκικη εισβολή του 1974 βρισκόταν στην οικία του κύριου Χατζηπροδρόμου στην Αμμόχωστο. Μετά την εισβολή η οικία λεηλατήθηκε και τα αντικείμενα της συλλογής κλάπηκαν και η συλλογή διασκορπίστηκε.
Η συλλογή περιελάμβανε 1254 αντικείμενα και οι πρώτες ενδείξεις για τη λεηλασία έγιναν γνωστές το 1976, όταν εμφανίστηκαν προς πώληση στον Οίκο Christies έξι πικρολιθικά ειδώλια. Το ειδώλιο που δωρήθηκε επαναπατρίστηκε από το Μόναχο τον Αύγουστο 2015 μαζί με άλλες αρχαιότητες που βρέθηκαν στην παράνομη κατοχή του Αydin Dikmen, μετά από πολύχρονη δικαστική μάχη.
ΕΠΙΣΗΣ
 |
| Η αρχαιότητα εντοπίστηκε μετά από διαδικτυακή έρευνα του Τμήματος Αρχαιοτήτων. |
Όπως ανακοίνωσε το Τμήμα Αρχαιοτήτων επαναπατρίστηκε από το Ηνωμένο Βασίλειο ένα αρχαίο πήλινο ειδώλιο, που εντοπίστηκε μετά από διαδικτυακή έρευνα του Τμήματος Αρχαιοτήτων σε ιστοσελίδα οίκου πώλησης αρχαιοτήτων του Λονδίνου. Κατόπιν αιτήματος των Κυπριακών αρχών (Τμήματος Αρχαιοτήτων και Αστυνομίας Κύπρου), ο οίκος παρέδωσε το ειδώλιο στη Μητροπολιτική Αστυνομία του Λονδίνου, η οποία τον Ιούλιο 2016 το παρέδωσε στις Κυπριακές αρχές.
Συλλογή Χατζηπροδρόμου
Η αρχαιότητα που επαναπατρίστηκε ήταν κομμάτι της δηλωμένης ιδιωτικής συλλογής Χατζηπροδρόμου, η οποία πριν από την τούρκικη εισβολή του 1974 βρισκόταν στην οικία του κύριου Χατζηπροδρόμου στην Αμμόχωστο. Μετά την εισβολή η οικία λεηλατήθηκε και τα αντικείμενα της συλλογής κλάπηκαν και η συλλογή διασκορπίστηκε. Η συλλογή περιελάμβανε 1254 αντικείμενα και οι πρώτες ενδείξεις για τη λεηλασία έγιναν γνωστές το 1976, όταν εμφανίστηκαν προς πώληση στον Οίκο Christies έξι πικρολιθικά ειδώλια.
Εν τω μεταξύ μόλις εχθές το Τμήμα Αρχαιοτήτων ανακοίνωσε τη δωρεά του κ. Χριστάκη Χατζηπροδρόμου προς το Τμήμα ενός ειδωλίου της Μέσης Εποχής του Χαλκού (2000–1650 π.Χ.) με γραπτή κόσμηση που εμπίπτει σε μία ιδιαίτερη και σπάνια ομάδα πήλινων ειδωλίων που παρουσιάζουν βρέφος σε λίκνο (παιδικό κρεβάτι)
 |
| Άποψη της ανασκαφής στη θέση Άγιος Τύχωνας-Κλήμονας της επαρχίας Λεμεσού |
Τη λήξη της φετινής ανασκαφικής έρευνας στη θέση Άγιος Τύχωνας-Κλήμονας της επαρχίας Λεμεσού ανακοίνωσε το Τμήμα Αρχαιοτήτων, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων,της Κυπριακής Δημοκρατίας . Οι έρευνες, που ολοκληρώθηκαν στις 4 Ιουνίου 2016, διεξήχθησαν από τη Γαλλική Αρχαιολογική Αποστολή υπό τη διεύθυνση των Jean François Briois (EHESS) και Jean-Denis Vigne (CNRS-Muséum national d’Histoire naturelle).
Σύμφωνα με ανακοίνωση, οι φετινές έρευνες έφεραν στο φως τα κατάλοιπα τουλάχιστον 20 κυκλικών κτισμάτων διαμέτρου μεταξύ 3 και 6 μέτρων. Τα κτίσματα είχαν ανεγερθεί πάνω σε μικρές
αναβαθμίδες σε μια μικρή πλαγιά με κατεύθυνση προς τη θάλασσα. Οι τοίχοι ήταν κατασκευασμένοι με χώμα και ενισχυμένοι με ξύλινους πασσάλους ενώ τα δάπεδα ήταν συχνά επιχρισμένα. Στα περισσότερα κτίρια διατηρούνται τα κατάλοιπα μεγάλης εστίας συνοδευόμενης συνήθως από μυλόπετρα 30-50 κιλών. Τα κτίσματα αυτά φαίνεται ότι ανακατασκευάζονταν κατά τακτά διαστήματα, όπως δείχνουν τα πολλαπλά, αλλεπάλληλα στρώματα αρχιτεκτονικών καταλοίπων πάνω στις αναβαθμίδες.
 |
| Άποψη της ανασκαφής στη θέση Άγιος Τύχωνας-Κλήμονας της επαρχίας Λεμεσού |
Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, τα κτίσματα περιβάλλουν ένα μεγαλύτερο, κεντρικό, δημόσιο κτίριο, διαμέτρου 10 μέτρων, το οποίο είχε ανασκαφεί μεταξύ του 2011 και του 2012. Το κτίριο αυτό χρονολογείται μεταξύ 11.200 και 10.600 ετών πριν από σήμερα. Οι επισκοπήσεις και οι ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί στο χώρο έχουν δείξει ότι το Νεολιθικό αυτό χωριό κάλυπτε μια έκταση τουλάχιστον μισού εκταρίου. Πρόκειται για τον αρχαιότερο γνωστό οικισμό στην Κύπρο, ο οποίος είναι περισσότερο από 20 αιώνες αρχαιότερος από αυτόν της Χοιροκοιτίας.
“Ανασκάφηκε επίσης μεγάλος αριθμός λίθινων εργαλείων, λίθινα αγγεία, χάνδρες και άλλα κοσμήματα από λίθο και όστρεα. Τα ζωικά κατάλοιπα φανερώνουν ότι οι κάτοικοι στο χωριό αυτό διατηρούσαν εξημερωμένα ζώα, όπως σκύλους και γάτους, ενώ κυνηγούσαν μικρούς κυπριακούς αγριόχοιρους και πτηνά.
Κατά το κοσκίνισμα του χώματος προέκυψαν βάσιμες ενδείξεις για την καλλιέργεια σιταριού emmer, ενός ιδιαίτερα αρχαίου δημητριακού το οποίο (Σ.Σ.Πιθανά )εισήχθη από τον ηπειρωτικό χώρο της Μέσης Ανατολής. Κατά την περίοδο αυτή οι κάτοικοι στον Άγιο Τύχωνα-Κλήμονα ήταν κυνηγοί-καλλιεργητές και δεν παρήγαγαν κεραμική”, προστίθεται.
Σημειώνεται ότι η οργάνωση του χώρου, η αρχιτεκτονική, τα λίθινα εργαλεία όπως και οι ενδείξεις για γεωργικές δραστηριότητες και κυνήγι στον Άγιο Τύχωνα-Κλήμονα αποτελούν στοιχεία που ομοιάζουν με αυτά των πρώιμων οικισμών της Ακεραμικής περιόδου στη Μέση Ανατολή, μεταξύ 11.500 και 10.500 ετών πριν από σήμερα. Πρόκειται για την αρχαιότερη μέχρι σήμερα ένδειξη για γεωργική δραστηριότητα, παγκοσμίως.
Οι έρευνες στη θέση Άγιος Τύχωνας-Κλήμονας έχουν δείξει ότι, παρόλο που μεταξύ της Κύπρου και του ηπειρωτικού χώρου υπάρχει πέραν των 70 χλμ θαλάσσιας έκτασης, εντούτοις το νησί αποτελούσε μέρος των γενικότερων διεργασιών που συνέβαιναν στη Μέση Ανατολή κατά τη Νεολιθική περίοδο.
 |
| Άποψη της ανασκαφής στη θέση Άγιος Τύχωνας-Κλήμονας της επαρχίας Λεμεσού |
Οι ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν με τη στήριξη του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου, της Γαλλικής Σχολής στην Αθήνα, του Υπουργείου Εξωτερικών και Διεθνούς Ανάπτυξης της Γαλλίας, του CNRS, του Muséum National d’Histoire Naturelle, του French Institute for Rescue Archaeological Research (INRAP) και του Κοινοτικού Συμβουλίου του Αγίου Τύχωνα.
Πηγή: ΚΥΠΕ στό /www.sigmalive.com/
Διεθνής ομάδα ειδικών υποστηρίζει ότι αυτό που γνωρίζουμε ως Τρωικό Πόλεμο ήταν στην πραγματικότητα κάτι ανάλογο με την… απόβαση στην Νορμανδία. Ο Τρωικός Πόλεμος ήταν η μάχη που έδωσε τέλος σε ένα γενικευμένο πόλεμο στην Ανατολική Μεσόγειο, στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο όπως τον χαρακτηρίζουν οι ερευνητές που διατυπώνουν τη νέα θεωρία
Το μυστήριο
Είναι γνωστό ότι στις περιοχές της Μικράς Ασίας και της Ανατολίας πριν από περίπου πέντε χιλιάδες έτη έκανε δυναμικά την εμφάνιση του ένας λαός με πολλές αρετές. Ονομάζονταν Χετταίοι και ο πολιτισμός τους έφτασε στο απόγειο του τη 2η χιλιετία π.Χ., ειδικά στο δεύτερο μισό αυτής της περιόδου, όταν οι Χετταίοι είχαν τον ισχυρότερο στρατό στον κόσμο λόγω της χρήσης του σιδήρου στα όπλα και τα άρματα τους. Ανακάλυψαν την κατεργασία του σιδήρου, κρατώντας το πολύτιμο μυστικό μόνο για τον εαυτό τους, για’ αυτό ο στρατός τους με τα σιδηρά όπλα ήταν ανίκητος.
Την ίδια εποχή στην Μεσόγειο υπήρχαν άλλοι δύο μεγάλοι πολιτισμοί. Το Νέο Βασίλειο της Αιγύπτου και ο Μυκηναϊκός πολιτισμός. Όμως μέσα σε διάστημα λίγων μόλις δεκαετιών, περίπου σε διάστημα μιας γενιάς, και οι τρεις μεγάλοι πολιτισμοί κατέρρευσαν χωρίς μέχρι σήμερα οι ιστορικοί, οι αρχαιολόγοι και οι επιστήμονες να έχουν καταλήξει στην αιτία. Κάποιοι κάνουν λόγο για απότομες κλιματικές αλλαγές, κάποιοι για ένα ντόμινο μεγάλων σεισμών και κάποιοι για μεγάλες κοινωνικές αναταραχές.
Ο μυστηριώδης πολιτισμός
Σε γραπτά κείμενα των Χετταίων υπήρχαν αναφορές για μια ομάδα ανθρώπων που ονομάζονταν Luwians, οι πασίγνωστοι Λούβιοι , η οποία αναπτύχθηκε γρήγορα και δημιούργησε ένα πολιτισμό σε περιοχές της Μικράς Ασίας. Διεθνής ομάδα ειδικών (Με αρκετούς Τούρκους μέσα ) δημιούργησε στη Ζυρίχη μια μη κερδοσκοπική οργάνωση με το όνομα Luwian Studies η οποία κάνει μελέτες και έρευνες για αυτόν τον πολιτισμό αλλά και γενικότερα για την ιστορία των πολιτισμών της Ανατολικής Μεσογείου. Η ομάδα αυτή μελετώντας γραπτές αναφορές των Χετταίων και των Αιγυπτίων ανέπτυξε μια πολύ ενδιαφέρουσα θεωρία.
Η ομάδα των ειδικών υποστηρίζει ότι ο πολιτισμός των Luwians έμοιαζε με τον αρχαιοελληνικό, ήταν χωρισμένος σε πολλά μικρά βασίλεια ή σε πόλεις κράτη αν προτιμάτε. Εκτιμά ότι στα μέσα της δεύτερης χιλιετίας π.Χ οι ηγέτες των βασιλείων των Luwians συχνά πυκνά συμμαχούσαν και εξαπέλυαν επιθέσεις στους Χετταίους. Σύμφωνα με τους ειδικούς πριν από περίπου 3.200 έτη οι Luwians κατάφεραν ολοκληρωτική νίκη απέναντι στους Χετταίους και κατέστρεψαν την αυτοκρατορία τους.
Στη συνέχεια οι Luwians πραγματοποίησαν επιθέσεις στο Νέο Βασίλειο για την απόκτηση επιπλέον ισχύος και πλούτου. Οι αναφορές σε αρχαία Αιγυπτιακά κείμενα για επιθέσεις που δέχτηκε το Νέο Βασίλειο από μια φυλή που αναφερόταν ως οι «Άνθρωποι της Θάλασσας» αφορούν κατά την ομάδα των ειδικών τους Luwians. Η ομάδα των ειδικών πιστεύει ότι οι επιθέσεις των Luwians αποδυνάμωσαν και αποσταθεροποίησαν το Νέο Βασίλειο.
 |
| Τίρυνθα |
Σύμφωνα με την ομάδα των ειδικών οι ηγέτες των ελληνικών βασιλειών στην Ελλάδα μαθαίνοντας τα νέα αντιλήφθηκαν ότι ερχόταν η σειρά τους και αποφάσισαν να ακολουθήσουν το παράδειγμα των Luwians. Συμμάχησαν και αποφάσισαν να κάνουν εκείνοι την πρώτη κίνηση κάνοντας την εκστρατεία εναντίον της Τροίας, η οποία αποτελούσε κομβικής και στρατηγικής σημασίας πόλη για τους Luwians. Η συνέχεια είναι γνωστή στο ένα της τουλάχιστον σκέλος και άγνωστη στο άλλο.
Οι Έλληνες κέρδισαν την μάχη ή τον παγκόσμιο πόλεμο κατά την ομάδα των ειδικών αλλά τι συνέβη μετά; Η ομάδα των ειδικών υποστηρίζει ότι ελλείψει άλλης ισχυρής δύναμης στην Ανατολική Μεσόγειο, χωρίς αντίπαλο δηλαδή, τα ελληνικά βασίλεια εκείνης της εποχής άρχισαν να… καβγαδίζουν και τελικά ξεκίνησε ένας εμφύλιος πόλεμος χωρίς νικητή αφού ο εμφύλιος απλά οδήγησε σε καταστροφή(αναστολή) τον Μυκηναϊκό πολιτισμό.
 |
| Θορικός: Αρχαίο τετράπλευρο πηγάδι που ερευνήθηκε κατά την προηγούμενη αποστολή. Το πηγάδι συνδέει τα δύο κυρίως επίπεδα της ορυκτοποίησης. Πρόσβαση στα χαμηλότερα επίπεδα. Φωτογραφία: D. Morin. |
Στους πρόποδες της μυκηναϊκής ακρόπολης του Θορικού, ο οποίος δεσπόζει στον φυσικό λιμένα του Λαυρίου, μία ομάδα Γάλλων αρχαιολόγων και μεταλλειολόγων υπό την επίβλεψη του καθηγητή Denis Morin από το Πανεπιστήμιο της Λορραίνης (EA 1132), σε συνεργασία με το UMR CNRS 5608 (UMR National Center for Scientific Research 5608) της Τουλούζης, μόλις ανακάλυψε ένα
περίπλοκο δίκτυο από στοές, φρέατα και δωμάτια. Εξερευνήθηκαν και εξετάστηκαν επισταμένως περίπου πέντε χιλιόμετρα υπεδάφιων αγωγών που είχαν σκαφτεί στο μάρμαρο και τους σχιστόλιθους της Αττικής. Οι στοές διαμορφώνουν λαβυρίνθους πολύπλοκων μεταλλευτικών έργων, το ύψος των οποίων συχνά δεν ξεπερνά τα 30 εκ. Μέχρι στιγμής αποτελεί το πιο εκτεταμένο υπεδάφιο δίκτυο που έχει διερευνηθεί σε αυτό το τμήμα του Αιγαιακού κόσμου. Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν επίσης ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος (drone) προκειμένου να εντοπίσουν εγκαταστάσεις και λείψανα στην επιφάνεια του εδάφους, τα οποία σχετίζονται με τη μετάλλευση. Είναι η πρώτη φορά που μελετάται μια τόσο πολύπλοκη μεταλλευτική υποδομή.
Αυτές οι υπεδάφιες έρευνες αποτελούν τμήμα ενός ευρύτερου προγράμματος αρχαιολογικών ερευνών στο Θορικό υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Roald Docter του Πανεπιστημίου της Γάνδης υπό την αιγίδα της Βελγικής Σχολής Αθηνών, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής.
Ο Denis Morin αναφέρει σχετικά με την ανακάλυψή του: «Σήμερα είναι δύσκολο να φανταστούμε τις ακραίες συνθήκες κάτω από τις οποίες έπρεπε να εργαστούν οι μεταλλωρύχοι μέσα σε αυτόν το λαβύρινθο των στοών. Πνιγηρή ζέστη επικρατεί σε αυτό το ορυκτό περιβάλλον. Η εξέλιξη της υπεδάφιας διερεύνησης απαιτεί συνεχή εγρήγορση σε αυτόν τον αποπνικτικό χώρο, όπου πρέπει διαρκώς να παρακολουθείται το επίπεδο του οξυγόνου. Τα ίχνη εργαλείων στους τοίχους, τα γκραφίτι, οι λύχνοι, οι περιοχές εξόρυξης παρέχουν ενδείξεις για όλη τη δραστηριότητα αυτών των εργατών κάτω από το έδαφος. Η τραχύτητα του φυσικού βράχου και οι ορυκτοποιήσεις καταδεικνύουν τις ακραίες συνθήκες εργασίας αυτών των εργατών, που στην πλειονότητά τους ήταν δούλοι καταδικασμένοι στο σκοτάδι και την εξόρυξη κοιτασμάτων αργύρου… Η χαρτογράφηση αυτών των ασφυκτικών, σύνθετων και περιπλεγμένων υπεδάφιων δικτύων, οι διακλαδώσεις των οποίων βρίσκονται ενίοτε σε αρκετά επίπεδα, αποτελεί μία πραγματική πρόκληση για τους επιστήμονες».
Κάτω από το έδαφος η μορφολογία και η οργάνωση της μεταλλευτικής υποδομής επιτρέπουν τη διάκριση αρκετών φάσεων δραστηριότητας. Τα αρχαιολογικά δεδομένα που παρατηρήθηκαν και συλλέχθηκαν κατά την τελική φάση της ανασκαφικής περιόδου του 2015 (κεραμική και λίθινες σφύρες κατασκευασμένες από ιζηματογενή ηφαιστειακό λίθο) δείχνουν ότι η χρονολόγηση της μεταλλευτικής δραστηριότητας θα μπορούσε να χρονολογηθεί στην Τελική Νεολιθική/Πρώιμη Ελλαδική: περίπου 3200 π.Χ. Εάν οι μελλοντικές έρευνες επιβεβαιώσουν την αρχική χρονολόγηση, τότε θα αλλάξει ριζικά το χρονολογικό πλαίσιο της εξόρυξης των μεταλλευμάτων στην Αττική και τον αιγιακό κόσμο γενικότερα.
Η Κλασική φάση είναι σαφώς η πιο αξιοσημείωτη. Εντοπίζεται παντού και παρουσιάζει ενδιαφέρον ως προς την κανονικότητα των τομέων των κατατμημένων στοών που καλύπτουν ολόκληρη την περιοχή. Οι δραστηριότητες αυτής της περιόδου τεκμηριώνονται από όστρακα κεραμικής και λύχνων καθώς και από μία εγχάρακτη σε τοίχο και προσεγμένη επιγραφή. Τα χαρακτηριστικά αυτών των ιδιαιτέρως καλά οργανωμένων μεταλλευτικών έργων είναι αγωγοί κατασκευασμένοι με αιχμηρά εργαλεία, τετράγωνου σχήματος, με απόσπαση του βράχου σε διαδοχικά στάδια. Η συνέχιση των έργων στο τέλος της Κλασικής περιόδου (4ος αι. π.Χ.) χρονολογείται χάρη στα ίχνη των εργαλείων στις στοές και από τα όστρακα κεραμικής.
Τα φρέατα που ανακαλύφθηκαν εντός αυτού του δικτύου συνδέουν δύο κύρια επίπεδα ορυκτοποίησης και κατά συνέπεια εξόρυξης. Πρόκειται για άριστα γεωμετρικά αρχιτεκτονήματα, εκτελεσμένα με ακρίβεια χιλιοστού, η δυνατότητα υλοποίησης των οποίων παραμένει μέχρι στιγμής αντικείμενο περαιτέρω μελέτης. Σήμερα αυτά τα φρέατα είναι προσβάσιμα μόνο με κατάλληλο σπηλαιολογικό εξοπλισμό. Ορισμένες από αυτές τις στοές έχουν παραμείνει ανέπαφες στα τελευταία 5.000 χρόνια. Άλλες, που τώρα δεν είναι προσβάσιμες, είναι πλήρεις υλικών από διαδοχικές φάσεις μετάλλευσης. Η εξέλιξη της έρευνας σε αυτές τις στοές παραμένει δύσκολη για τους έμπειρους αρχαιολόγους, που φέρουν υψηλής τεχνολογίας εξοπλισμό, σε μία αποπνικτική ατμόσφαιρα με θερμοκρασίες έως 21ο C.
 |
| Θορικός: Προϊστορικά μεταλλευτικά έργα κατά τη διάρκεια της διερευνητικής φάσης. Περιοχή εξόρυξης σε διαμόρφωση επίπεδου στρώματος: η ορυκτοποίηση μπορεί να εντοπιστεί ανάμεσα στα δύο στρώματα. Στο δάπεδο, σωρός αποθέσεων απορριμμάτων που εγκαταλείφθηκε από τους μεταλλωρύχους. Φωτογραφία: D. Morin. |
Το μεταλλείο που έχει ανακαλυφθεί στον Θορικό είναι εξέχον όσο προς τη διαρρύθμισή του και την έκτασή του. Μέχρι τώρα οι αρχαιολόγοι μεταλλείων που εργάζονταν στην περιοχή του Λαυρίου δεν είχαν εξερευνήσει τόσο εντυπωσιακό δίκτυο στοών και μεταλλευτικών υποδομών. Καταδεικνύει τις φυσικές ικανότητες και δεξιότητες των αρχαίων μεταλλωρύχων που τους επέτρεψαν να αξιοποιήσουν αυτά τα πολύπλοκα κοιτάσματα μετάλλου και να εξασφαλίσουν την επεξεργασία τους εκτός του μεταλλείου από την Προϊστορική Εποχή. Τεκμηριώνει μελετημένη στρατηγική και άριστο τεχνολογικό και χωροταξικό έλεγχο της διαδικασίας: μία εξαιρετική συγκέντρωση των μέσων για την εξόρυξη του αργύρου και ένα επιμελημένο τεχνικό σύστημα το οποίο στην κλίμακά του είναι μοναδικό στον αρχαίο κόσμο.
Η εκμετάλλευση αυτών των μεταλλείων αργύρου είχε ξεκινήσει ήδη από την 4η/3η χιλιετία π.Χ. και έως τον 5ο και 4ο αι. π.Χ. αποτελούσαν τη σημαντικότερη μεταλλευτική περιοχή της Ελλάδας και τη βάση της Αθηναϊκής ηγεμονίας στον Αιγαιακό κόσμο. Κατά τη διάρκεια της υπεδάφιας ερευνητικής περιόδου του 2015 προέκυψαν νέα στοιχεία για τις τεχνικές μετάλλευσης που είχαν αναπτυχθεί κατά τις πρώτες εποχές των μετάλλων σε αυτή τη στρατηγική ζώνη της ανατολικής Μεσογείου.
Η έρευνα που βρίσκεται σε εξέλιξη έχει ως στόχο να διερευνήσει αυτά τα υπεδάφια κατάλοιπα, αλλά και να προσφέρει μια καλύτερη κατανόηση των μεταλλευτικών τεχνολογιών κατά τις πρώιμες περιόδους, της διαχείρισης των ορυκτών πόρων, της εξόρυξης και επεξεργασίας τους, καθώς και της διακίνησης του τελικού προϊόντος… Αυτά τα επιτεύγματα της ανθρώπινης εφευρετικότητας προοιωνίζονται τις τεχνολογικές εξελίξεις του Μεσαίωνα ΕΚ ΤΟΥ /www.archaiologia.gr/
Ηφαιστειακή τέφρα από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης, πιστεύεται ότι συνέβη γύρω στο 1500 π.Χ.,( ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ Η Μινωική έκρηξη συνέβη μεταξύ 1660 – 1613 π.Χ. και κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Ήταν μία από τις μεγαλύτερες πλινιακές εκρήξεις ΔΕΣ ΕΔΩ ) ανακαλύφθηκε στον αρχαιολογικό χώρο Τελ Αλ-Dafna βρίσκεται στη δυτική όχθη της Διώρυγας του Σουέζ, της Αιγύπτου ανακοίνωσε το Υπουργείο Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου μέσω του κ. Μαμντούχ Eldamaty .
«Η έκρηξη δεν ήταν μόνο από τις πρώτες φυσικές καταστροφές που χτύπησαν την Μεσόγειο, αλλά επίσης,
ήταν μία από τα μεγαλύτερα ηφαιστειακά γεγονότα στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Έχει προκαλέσει σοβαρή βλάβη στο αρχαίο ελληνικό νησί της Θήρας (σύγχρονη Σαντορίνη) μαζί με αγροτικές κοινότητες σε κοντινά νησιά », δήλωσε ο κ .Damaty. Τα παλαιότερα αρχαιολογικά στοιχεία που ανακαλύφθηκαν στην Τελ Αλ-Dafna χρονολογούνται από την 26η Δυναστεία (664-525 π.Χ.), αλλά η τέφρα της θηραϊκής έκρηξης βρέθηκε σε ένα πολύ βαθύτερο στρώμα το οποίο πιστεύεται ότι χρονολογούνται στον 16ο αι. π.Χ.. ……( ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ Η Μινωική έκρηξη συνέβη μεταξύ 1660 – 1613 π.Χ. και κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού.
Ήταν μία από τις μεγαλύτερες πλινιακές εκρήξεις ΔΕΣ ΕΔΩ )…… Η αποστολή, με επικεφαλής τον Δρ Muhammad Abd Al-Maksoud, έχει κάνει πολλές σημαντικές ανακαλύψεις που ρίχνουν φως στο Pelusium του Νείλου και άλλους αρχαιολογικούς χώρους στις όχθες του Νείλου, που δεν έχουν ακόμη αποκαλυφθεί.
Σύμφωνα με τον Δρ Muhammad Abd El-Maksoud, η αποστολή έχει ανακαλύψει επίσης μέρος μιας οχυρωμένης νήσου , που περιβάλλεται από τοίχους από πηλό και τούβλα λάσπης που λειτούργησε ως εμπόδιο για την προστασία του νησιού από πιθανά τσουνάμι στο βορειοδυτικό τμήμα του φρουρίου.
Η τοποθεσία στο Τελ Αλ-Dafna ήταν ένα από τα τρία τεράστια φρούρια που χτίστηκαν από Psamtik μπορούσε να προστατεύσει την ανατολική είσοδο της Αιγύπτου. Ένα από αυτά τα κάστρα χτίστηκε στο Maria δυτικά για να αποκρούσει τις επιθέσεις της Λιβύης και ένα άλλο στην Ελεφαντίνη στον νότο να προστατεύσει την Αίγυπτο από τους Αιθίοπες.
Στο Τελ Al-Dafna οι τοίχοι είναι περίπου 20μ πάχους, με διαστάσεις 400μ x 800μ , εντός του οποίου έχουν ανακαλυφθεί μια σειρά από κατοικίες οχυρωμένες με χοντρούς τοίχους. Ο Abd El-Maksoud πρόσθεσε επίσης ότι λείψανα εργαστηρίων και κλιβάνων , που χρησιμοποιούνται για την τήξη μέταλλων αλλά και το ψήσιμο του ψωμιού, έχουν ανακαλυφθεί επίσηςστην περιοχή. Μια συλλογή από ψάρια και από κροκοδείλια απολιθώματα ήρθαν επίσης στο φως.
 |
| Το αρχαίο νεκροταφείο των Αηδονιών είναι ένα «από τα πλουσιότερα μυκηναϊκά νεκροταφεία, που ανήκε σε έναν πολύ σημαντικό οικισμό, εφάμιλλο των γνωστών αργολικών κέντρων της εποχής, ο οποίος όμως δεν έχει ακόμη εντοπιστεί» |
Οι λαθρανασκαφείς είχαν αφαιρέσει τμήμα κτερισμάτων, κυρίως χρυσών κοσμημάτων και το είχαν πωλήσει παράνομα. Με ανασκαφές είχε έρθει στο φως το άλλο μισό και έτσι υπήρξε επιτυχής η διεκδίκηση.
Η εφορεία αρχαιοτήτων Κορινθίας αποφάσισε πέρσι πως πρέπει να επαναληφθούν οι ανασκαφικές έρευνες στον χώρο του αρχαίου νεκροταφείου των Αηδονιών, που όπως λέει ο έφορος Κωνσταντίνος Κίσσας, πρόκειται για ένα «από τα πλουσιότερα μυκηναϊκά νεκροταφεία, που ανήκε σε έναν πολύ σημαντικό οικισμό, εφάμιλλο των γνωστών αργολικών κέντρων της εποχής, ο οποίος όμως δεν έχει ακόμη εντοπιστεί».
Στόχος ήταν να
προστατευθεί αποτελεσματικά η σημαντική πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής, δεδομένου ότι το νεκροταφείο είχε λεηλατηθεί από αρχαιοκάπηλους στις δεκαετίες του 1970 και του 1980. Η πιλοτική έρευνα διαπίστωσε την έκταση του προβλήματος της λαθρανασκαφής και οδήγησε στην αναγνώριση τριών συστάδων θαλαμοειδών τάφων στον λόφο των Αηδονιών.
Φέτος έγινε επιφανειακή και ανασκαφική έρευνα, υπό τη διεύθυνση του κ. Κίσσα, που είναι και επίκουρος καθηγητής του πανεπιστημίου του Graz, με τη συνέργεια του Nemea Center for Classical Archaeology of the University of California, Berkeley, υπό τη διεύθυνση της καθηγήτριας Κλασικής Αρχαιολογίας δρ Kim Shelton.
Στη μεσαία και ανώτερη συστάδα του νεκροταφείου πραγματοποιήθηκαν εργασίες καθαρισμού της βλάστησης και των χωμάτων που είχαν απορριφθεί από προηγούμενες ανασκαφικές και λαθρανασκαφικές δραστηριότητες, με στόχο να αποκατασταθεί ο λόφος στην αρχική του φυσική κατάσταση και να λειτουργήσει μελλοντικά ως οργανωμένος αρχαιολογικός χώρος. Οπως μας λέει ο κ. Κίσσας, ο Δήμος Νεμέας, με τον οποίο υπάρχει αγαστή συνεργασία, έχει αναλάβει το κόστος μελέτης ανάδειξης και όσες απαλλοτριώσεις ή απευθείας εξαγορές χρειαστεί.
Στη μεσαία συστάδα, που βρίσκεται στο κέντρο του λόφου, μελετήθηκε ο διαταραγμένος από λαθρανασκαφή τάφος 19. Στον δρόμο του αποκαλύφθηκε ορθογώνιο λακκοειδές άνοιγμα με αψιδωτή κάτοψη, που είχε διανοιχθεί στον φυσικό βράχο πριν την κατασκευή του τάφου και φαίνεται ότι είχε ταφική χρήση.
Επίσης, στη μεσαία συστάδα, μελετήθηκε διεξοδικά ο τάφος 100, οι επιχώσεις του οποίου είχαν διαταραχθεί από λαθρανασκαφές και είχαν καταρρεύσει τα τοιχώματα και η οροφή του.
Κατά τον καθαρισμό του θαλάμου, διαπιστώθηκαν κατάλοιπα οκτώ ταφών τοποθετημένα σε δευτερογενή χρήση σε δύο λάκκους, που φαίνεται να χρονολογούνται στην Υστεροελλαδική ΙΙ περίοδο. Στο κέντρο υπήρχε λάκκος που φαίνεται να περιείχε μια ταφή Υστεροελλαδικής ΙΙΙΑ1 περιόδου, πιθανόν την τελευταία στη χρήση του τάφου. ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ ΣΤΟ «ΕΘΝΟΣ»
 |
| Μαραθούσα Μερική άποψη του χώρου της ανασκαφής με τμήμα του σκελετού του ελέφαντα |
Πρόκειται για τη θέση Μαραθούσα 1, όπου βρέθηκαν λίθινα τέχνεργα, στρωματογραφημένα κατά χώρα και σε συνάφεια με οστά ελέφαντα (του είδους Elephas antiquus) και άλλων θηλαστικών, που χρονολογούνται προκαταρκτικά στα 300–600 χιλιάδες έτη πριν από σήμερα.
Εκείνη την εποχή η θέση βρισκόταν στις παρυφές αβαθούς λίμνης, σε περιοχή με πλούσια δασική βλάστηση φυλλοβόλων. Η ταχεία κάλυψη των αρχαιολογικών καταλοίπων με λιμναία ιζήματα συνέβαλε στην εξαιρετική διατήρησή τους. Αποκαλύφθηκε σχεδόν ολόκληρος
ο σκελετός του ελέφαντα (εικ. 1), καθώς και πλούσια πανίδα (τρωκτικά, πτηνά, αμφίβια και ερπετά) και χλωρίδα (τεμάχια ξύλου, καρποί κλπ.).
 |
| Λίθινα εργαλεία. |
Σύμφωνα με τα πρώτα ανασκαφικά δεδομένα, οι άνθρωποι της Παλαιολιθικής κατασκεύασαν επί τόπου λίθινα τέχνεργα (εικ. 2), κατάλληλα για την εκδορά και τον τεμαχισμό του ελέφαντα. Ίχνη κοπής από τα λίθινα εργαλεία εντοπίστηκαν σε αρκετά από τα οστά του ελέφαντα (εικ. 4), και δηλώνουν ότι η Μαραθούσα 1 αποτελεί μία «θέση σφαγής» («butchering site»).
 |
| Οστό ελέφαντα σε στρωματογραφική συνάφεια με λίθινο εργαλείο (σε κύκλο). |
Υπαίθριες στρωματογραφημένες θέσεις της Κατώτερης Παλαιολιθικής είναι εξαιρετικά σπάνιες και προσφέρουν ανεκτίμητες πληροφορίες για την εξέλιξη, τη συμπεριφορά και τον τρόπο ζωής των πρώιμων ανθρώπων. Η Μαραθούσα 1 είναι η μοναδική υπαίθρια «θέση σφαγής» ελέφαντα γνωστή μέχρι σήμερα στα Βαλκάνια, και μία από τις αρχαιότερες αρχαιολογικές θέσεις στην Ελλάδα.
 |
| Φωτογραφία μέσω μικροσκοπίου, στην οποία διακρίνονται ίχνη κοπής σε οστό |
Ως εκ τούτου, είναι εξαιρετικά σημαντική για την κατανόηση της απώτατης προϊστορίας της Ευρώπης.
Η συστηματική ανασκαφή διενεργείται από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας, υπό την διεύθυνση της αρχαιολόγου Δρος Ελένης Παναγοπούλου, με τη συμμετοχή της παλαιοανθρωπολόγου Καθηγήτριας Κατερίνας Χαρβάτη (Πανεπιστήμιο Tübingen) και πλειάδας επιστημόνων συναφών ειδικοτήτων ΥΠΠΟ
Hellinon's Blog 