Νίκος Τσιβίκης, αρχαιολόγος: Τα ευρήματα στο Αμόριο μας δίνουν μια μοναδική αποτύπωση βυζαντινής πόλης.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΜΟΡΙΟΝ Φ: ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ

Η ανασκαφική συνύπαρξη Ελλήνων και Τούρκων αρχαιολόγων βοηθάει πολύ στην καλύτερη κατανόηση του ιστορικού όλου και από τις δύο πλευρές *Τα τρομοκρατικά χτυπήματα έχουν προκαλέσει μια απογοήτευση, τη ματαίωση μιας προοδευτικής πορείας στην οποία μεγάλο κομμάτι της τουρκικής κοινωνίας είχε πιστέψει και μοιάζει να ανακόπτεται

«Η ανασκαφή του Αμορίου μας προσφέρει την εικόνα μιας βυζαντινής πόλης όπως ακριβώς ήταν στην εποχή της» λέει ο αρχαιολόγος Νίκος Τσιβίκης, ερευνητής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών / ΙΤΕ και μέλος της διεθνούς ανασκαφικής ομάδας που, υπό τη διεύθυνση του Πανεπιστημίου της Ανατολίας στο Εσκισεχίρ, τα τελευταία χρόνια ερευνά συστηματικά τη βυζαντινή πόλη της κεντρικής Μικράς Ασίας. Τα ευρήματα που φέρνει στο φως η μοναδική στο είδος της ανασκαφική σύμπραξη Τούρκων και Ελλήνων αρχαιολόγων μας δίνουν τη σπάνια ευκαιρία να γνωρίσουμε τη βυζαντινή κοινωνία και το υλικό αποτύπωμά της.Λίγο πριν επιστρέψει στον χώρο της ανασκαφής, ο Νίκος Τσιβίκης μας ξεναγεί στο βυζαντινό Αμόριο.

 Μέρος από την Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη

* Πόσα χρόνια ανασκάπτετε στην Τουρκία;

Ξεκίνησα το 2002 ως μεταπτυχιακός φοιτητής και σχεδόν κάθε χρόνο από τότε μεγάλο τμήμα του καλοκαιριού μου το περνάω στο Αμόριο, σε ένα εξωτικό για τους Έλληνες μέρος, στην κεντρική Ανατολία. Οι κοντινότερες μεγάλες πόλεις είναι το Αφιόν Καραχισάρ και το Εσκισεχίρ, ενώ το ίδιο το Αμόριο βρίσκεται ελάχιστα χιλιόμετρα από τις πηγές του Σαγγάριου, του ποταμιού που σημάδεψε το απώτατο όριο της προώθησης του ελληνικού στρατού κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία ή αλλιώς εισβολή όπως την ονομάζει η τουρκική ιστοριογραφία.

* Φορτισμένη εθνικά και ιδεολογικά η περιοχή που ανασκάπτετε. Πώς σας δέχονται οι κάτοικοί της;

Την πρώτη χρονιά οι Τούρκοι εργάτες της ανασκαφής, ντόπιοι κάτοικοι του χωριού Χισάρ, μου δείχναν στον ουρανό τα τουρκικά F16 από τη διπλανή αεροπορική βάση και μου έλεγαν
αστειευόμενοι ότι «Πάνε για Ελλάδα». Σε αντίθεση με ό,τι θα μπορούσαμε να φανταστούμε, οι άνθρωποι μας υποδέχονται ζεστά, ανοίγουν τα σπίτια τους, μας φιλοξενούν, μας καλούν στις κοινωνικές τους εκδηλώσεις και μοιράζονται και τα λίγα που μπορεί να έχουν στα φτωχικά αγροτικά σπιτικά τους μαζί μας. Παράλληλα, και σε ένα άλλο επίπεδο, οι Τούρκοι συνάδελφοι μας έχουν αγκαλιάσει και μας κάνουν να νιώθουμε σαν μια ενιαία ομάδα.

* Πως είναι να δουλεύετε μαζί Έλληνες και Τούρκοι αρχαιολόγοι;

Ελλάδα και Τουρκία μοιράζονται έναν γεωγραφικό χώρο που ιστορικά έχει φιλοξενήσει πολιτισμούς που απλώνονταν και στις δύο όχθες του Αιγαίου. Τα επιστημονικά ερωτήματα που έχουμε και οι δύο ομάδες είναι πολλές φορές παρόμοια, οπότε η συνύπαρξη βοηθάει πολύ στην καλύτερη κατανόηση του ιστορικού όλου και από τις δύο πλευρές. Η έρευνά μας για το Βυζάντιο είναι μια τέτοια περίπτωση. Το βυζαντινό κράτος στις περιόδους της ακμής του απλωνόταν τόσο στη Βαλκανική χερσόνησο και την Ελλάδα όσο και στη Μικρά Ασία. Είναι αδύνατο να κατανοήσουμε τη βυζαντινή κοινωνία αν δεν παίρνουμε υπόψη τις πολύ διαφορετικές συνθήκες που επικρατούσαν στις διαφορετικές περιοχές της αχανούς αυτής αυτοκρατορίας. Κάθε μέρα που δουλεύουμε μαζί, εμείς μαθαίνουμε κάτι απ’ αυτούς κι εκείνοι κάτι από μας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η καλή γνώση που έχουν οι Έλληνες βυζαντινοί αρχαιολόγοι της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής και των χριστιανικών λειτουργιών της, με τις οποίες οι Τούρκοι δεν είναι εξοικειωμένοι και δυσκολεύονται να κατανοήσουν. Αντίστοιχα, οι Τούρκοι συνάδελφοί μας έχουν μεγάλη εμπειρία και καλή γνώση της ανασκαφής εκτεταμένων βυζαντινών πόλεων, κάτι που συμβαίνει λιγότερο συχνά στην Ελλάδα. Άλλωστε και το πρόγραμμά μας, που χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, θέτει σαν βασικό στόχο τη συνεργασία των δύο επιστημονικών κοινοτήτων.

* Γιατί το Αμόριο αποτελεί μοναδικό δείγμα ανασκαφής βυζαντινής πόλεως;

Το Αμόριο και η ανασκαφή του ξεχωρίζουν για μια σειρά από λόγους. Πρόκειται για μια πόλη που ακμάζει μετά τον 7ο αιώνα και μέχρι τον 11ο, όταν και γίνεται η πρωτεύουσα του θέματος των Ανατολικών, της πιο σημαντικής δηλαδή επαρχίας της βυζαντινής Μικράς Ασίας. Ενδεικτικό της σημασίας του είναι ότι τον 9ο αιώνα αυτοκράτορας του Βυζαντίου γίνεται ο Μιχαήλ Β’, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Αμόριο, εγκαινιάζοντας την Αμοριανή δυναστεία που μετρά ακόμα δύο αυτοκράτορες. Την εποχή αυτή οι βυζαντινοί συγγραφείς αναφέρονται στο Αμόριο ως τη δεύτερη πόλη της αυτοκρατορίας μετά την Κωνσταντινούπολη. Κι όχι τυχαία, λόγω κυρίως της στρατιωτικής και διοικητικής του σημασίας καθώς το Αμόριο υπήρξε ο βασικός σταθμός του βυζαντινού στρατού κατά τους συνεχείς αραβοβυζαντινούς πολέμους.

Η ολοσχερής καταστροφή του Αμορίου το 838 από τον στρατό του χαλίφη Αλ Μουτάσιμ επέτρεψε στη συστηματική ανασκαφή να εντοπίσει την εικόνα της πόλης και των δραστηριοτήτων των κατοίκων της λίγες στιγμές πριν από το τέλος τους. Η πόλη ξαναχτίζεται μερικώς τον επόμενο αιώνα επάνω στα ερείπια και κατοικείται μέχρι τον 11ο αιώνα, οπότε και εγκαταλείπεται οριστικά από τον φόβο των Σελτζούκων Τούρκων. Το γεγονός ότι ποτέ δεν χτίστηκε νεότερος οικισμός πάνω από τα βυζαντινά ερείπια επιτρέπει την πλήρη διερεύνηση των βυζαντινών καταλοίπων. Οπότε, η ανασκαφή του Αμορίου μας προσφέρει την εικόνα μιας βυζαντινής πόλης όπως ακριβώς ήταν στην εποχή της, κάτι αδύνατο για άλλες μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας, όπως η Κωνσταντινούπολη ή η Θεσσαλονίκη, που κατοικήθηκαν χωρίς διακοπή ώς τους νεότερους χρόνους.

* Τι έχει έρθει στο φως μέχρι τώρα;

Γνωρίζουμε πλέον τα τείχη της Κάτω Πόλης αλλά και της Ακρόπολης και εντός αυτών έχουν ανασκαφεί πολλά σημαντικά μνημεία. Ξεχωρίζει η μεγάλη χριστιανική εκκλησία του 6ου αι. μ.Χ. της Κάτω Πόλης, που αρχικά είχε τη μορφή τρίκλιτης βασιλικής και μετά την καταστροφή της από τους Άραβες, το 838, ξαναχτίζεται ως μεγαλοπρεπής ναός με τρούλο. Πιο σημαντικό, ίσως, από την άποψη της καθημερινής ζωής είναι η ανασκαφή μιας ολόκληρης μεσοβυζαντινής γειτονιάς που φιλοξενούσε πλήθος εγκαταστάσεων παραγωγής κρασιού. Στις δύο πλευρές ενός κεντρικού δρόμου της πόλης ανασκάφηκαν πολλά κτήρια με πατητήρια, εντυπωσιακές τεχνολογικά πρέσες κρασιού, αποθηκευτικούς χώρους αλλά και πιθανούς χώρους πώλησης του κρασιού. Ανάμεσα στα κτήρια που καταστράφηκαν το 838, βρέθηκαν ανθρώπινα κατάλοιπα των κατοίκων της πόλης. Βρήκαμε ανθρώπους χτυπημένους από σπαθιά και άλλα όπλα να κείτονται στους δρόμους της πόλης και γύρω τους είχαν τα υπάρχοντά τους, κοσμήματα, νομίσματα, μεταλλικά σκεύη αλλά και πολύτιμους λίθους, μαζί με όπλα που είχαν χρησιμοποιήσει οι ίδιοι ή οι εχθροί τους.

Μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα που χρονολογούνται μετά την καταστροφή προέρχονται από το νεκροταφείο του 10ου και 11ου αιώνα, όπου λόγω των ειδικών κλιματικών συνθηκών της περιοχής, διατηρήθηκαν τα ενδύματα των νεκρών, τα δερμάτινα παπούτσια τους και σε μία περίπτωση ακόμη και το νεκρικό σάβανο ενός επιφανούς Αμοριανού, πιθανότατα επισκόπου. Την καλύτερη εικόνα δίνει ο τάφος μιας σημαντικής Αμοριανής όπου σώθηκε πλήρως το νεκρικό της φόρεμα, πιθανότατα σε αποχρώσεις του πορφυρού, μαζί με τα δερμάτινα πασούμια της διακοσμημένα με χάλκινα επιράμματα.

* Τι μας λέει για την κοινωνία της εποχής το Αμόριο;

Μας λέει πολλά. Παρατηρούμε, για παράδειγμα, την ένταση της παραγωγής κρασιού κατά τη διάρκεια των αραβικών πολέμων προκειμένου να καλυφθούν οι αυξημένες ανάγκες του συγκεντρωμένου βυζαντινού στρατού. Μια ολόκληρη γειτονιά της πόλης αφιερώθηκε αποκλειστικά σ’ αυτό το σκοπό. Μια διαφορετική εικόνα έχουμε για την πόλη του 11ου αιώνα, όταν, ενώ ανατολικά καταρρέει το βυζαντινό μέτωπο, η ελίτ της πόλης επιδεικνύει τον μεγαλύτερο δυνατό πλούτο επενδύοντας σε νέα κτήρια και ατομικό πλούτο όπως τον βλέπουμε στις ταφές. Πρόκειται γενικά για μια εύρωστη οικονομικά κοινωνία, στην κορυφή της οποίας βρίσκονταν αξιωματούχοι του στρατού και της αυτοκρατορικής διοίκησης και η οποία βασιζόταν στον πλούτο που έφερνε η παρουσία του στρατού και της διοίκησης αλλά και η αγροτική εκμετάλλευση της γης.

* Τι προσθέτει στη γνώση μας για τους μέσους βυζαντινούς χρόνους και τη Βυζαντινή Αρχαιολογία το Αμόριο;

Στο Αμόριο μελετάμε μία ολόκληρη μεσοβυζαντινή πόλη και ανασκάπτουμε τμήματά της με προσοχή και συστηματικότητα που παλιότερα η Αρχαιολογία απέδιδε μόνο σε αρχαιότερες εποχές. Παράλληλα, εφαρμόζουμε σύγχρονες γεωφυσικές και δορυφορικές αρχαιολογικές μεθόδους, εντελώς πειραματικές για τον κλάδο της Βυζαντινής Αρχαιολογίας. Εδώ λοιπόν το κοσμικό βυζάντιο και η κοινωνία του βρίσκονται στο επίκεντρο της έρευνας και των ερωτημάτων μας, ελπίζοντας η εργασία αυτή να αποτελέσει αφορμή και για άλλες ανάλογες προσπάθειες.

* Έχει ανασκαφεί κάτι παρόμοιο στον ελλαδικό χώρο;

Το πιο κοντινό αντίστοιχο σε μια πόλη όπως το Αμόριο είναι η μεσοβυζαντινή Θήβα και ο μεσοβυζαντινός Χάνδακας, και οι δύο πόλεις πρωτεύουσες βυζαντινών επαρχιών, που όμως έχουν ανασκαφεί αποσπασματικά λόγω της διαρκούς κατοίκησής τους. Η μεγαλύτερη φυσικά βυζαντινή πόλη στην Ελλάδα, η Θεσσαλονίκη, μας έδωσε τα τελευταία χρόνια την περίφημη Μέση Οδό, τον βασικό οδικό και εμπορικό άξονά της από την ύστερη αρχαιότητα μέχρι και τα μέσα βυζαντινά χρόνια.

* Και κοντέψαμε να την καταστρέψουμε…

Η Αρχαιολογία σε μια ζωντανή και μεγάλη πόλη, όπως η Θεσσαλονίκη μας θέτει δυσκολίες και προκλήσεις άλλης τάξης μεγέθους από μία συστηματική ανασκαφή σε απομακρυσμένη επαρχία. Στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης, η ίδια η πόλη, οι αρχές της και οι αρχαιολόγοι κατανόησαν τη σημασία ενός τέτοιου ευρήματος για την Ιστορία, τη γνώση και τη μνήμη και τελικά έγινε δυνατό να διασωθεί η Μέση Οδός, παρά τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα που επιδίωξαν τη μεταφορά – καταστροφή της. ΑΠΟ ΤΟ  www.avgi.gr/

ΜΙΑ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΜΟΡΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ

 www.archaiologia.gr

https://www.scribd.com/embeds/317511759/content?start_page=1&view_mode=scroll&access_key=key-S7dES44Ush25aN18zp69&show_recommendations=false&show_upsell=false

Το «αύριο» του Ινστιτούτου στη Βενετία.

Υψηλό είναι το κύρος του Ινστιτούτου λόγω της ανεκτίμητης προσφοράς του στα ελληνικά γράμματα.

Το μοναδικό αυτό ελληνικό πνευματικό ίδρυμα στην αλλοδαπή κινδυνεύει να μετατραπεί «σε πολιτιστικό κέντρο ποικίλης αρμοδιότητας»

Δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται προσπάθεια να μετατραπεί το περίφημο Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας από επιστημονικό – ερευνητικό κέντρο υψηλού επιπέδου σε ένα είδος πολιτιστικού κέντρου. Αυτή τη φορά, όμως, ο επιστημονικός κόσμος έχει ανησυχήσει πραγματικά από τη μεταβολή του ιστορικού οργανισμού, όπως δρομολογείται σε σχέδιο νόμου της κυβέρνησης. Σχέδιο που περιγράφει ένα θολό σχήμα και υπονομεύει το κύρος, το οποίο το Ινστιτούτο έχει κατακτήσει εδώ και πολλές δεκαετίες, αφαιρώντας ευθύνες που είχαν το υπουργείο Παιδείας και κυρίως η Ακαδημία Αθηνών για τη στελέχωση και την εύρυθμη λειτουργία του.

Σύμφωνα με την Ακαδημία, το μοναδικό αυτό ελληνικό πνευματικό ίδρυμα στην αλλοδαπή
κινδυνεύει να μετατραπεί «σε πολιτιστικό κέντρο ποικίλης αρμοδιότητας», το οποίο, όπως σημειώνεται σε επιστολή προς τον πρωθυπουργό, «εξ αντικειμένου δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στην υψηλή επιστημονική αποστολή την οποία του ανέθεσαν τα ιδρυτικά του κείμενα». Στην επιστολή που υπογράφεται από τον πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών, Θανάση Βαλτινό, και από τον γενικό γραμματέα Βασίλειο Πετράκο και κοινοποιείται στους υπουργούς Εξωτερικών και Παιδείας, ζητείται από τον πρωθυπουργό  να  εξασφαλίσει  την  απρόσκοπτη λειτουργία του Ινστιτούτου.

Ανάστατη όμως είναι και η Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία (επιστημονικό σωματείο των Ελλήνων μελετητών της βυζαντινής αρχαιολογίας και τέχνης). Σε ψήφισμά της ζητεί από την πολιτεία να διαφυλάξει την ανεξαρτησία τού μόνου ερευνητικού ιδρύματος της Ελλάδας στο εξωτερικό και «να ενισχύσει τη λειτουργία του μέσω της διασύνδεσής του με το υπουργείο Παιδείας, την Ακαδημία Αθηνών και τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα». Η πρόεδρος Σοφία Καλοπίση – Βέρτη και η γενική γραμματέας Μαρία Παναγιωτίδη – Κεσίσογλου θυμίζουν τη συμβολή του ιδρύματος στην έρευνα και τη μελέτη της βυζαντινής και της μεταβυζαντινής περιόδου και υπογραμμίζουν ότι η ανάθεση της ευθύνης των αποφάσεων στον υπουργό Εξωτερικών «κινδυνεύει να αλλοιώσει τον αυστηρά επιστημονικό χαρακτήρα του».

Τι λένε οι επιστήμονες

Το αναρτηθέν σχέδιο νόμου στο open gov (μόνο από τις 27/5 έως τις 3/6), κατά τους επιστήμονες παραβιάζει άρθρα του Συντάγματος προβλέποντας τη μεταβολή του σκοπού του Ινστιτούτου. Οπως σημειώνεται στην επιστολή της Ακαδημίας Αθηνών, πλην της προαγωγής των βυζαντινών και μεταβυζαντινών σπουδών, στο σχέδιο νόμου προβλέπεται τώρα «η ανάδειξη των εν γένει φιλολογικών, ιστορικών και άλλων συναφών πτυχών του ελληνικού πολιτισμού, καθώς και η δι’ αυτών προαγωγή της πολιτιστικής διπλωματίας μέσω διοργάνωσης, μεταξύ άλλων διεθνών εκδηλώσεων, σεμιναρίων και εκθέσεων, και η παροχή εκπαιδευτικών προγραμμάτων».

Οποιαδήποτε μεταβολή, όμως, κυρίως του σκοπού του Ινστιτούτου υπογραμμίζουν ότι «προϋποθέτει συμφωνία με την ιταλική κυβέρνηση». Και συνεχίζουν: «Αλλωστε η Συμφωνία του 1948 συνάφθηκε με ανταλλάγματα». Εξάλλου, ως γνωστόν, κατά το άρθρο 28 παρ. 1 του Συντάγματος, οι διεθνείς συμβάσεις «αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου».

Θυμίζουν επίσης ότι το Ινστιτούτο υπάγεται στην αρμοδιότητα των υπουργείων Εξωτερικών και Παιδείας, πως η εποπτεία και ο έλεγχος ασκείται από τριμελή επιτροπή στην οποία μετέχει μέλος της Ακαδημίας Αθηνών οριζόμενο από τη Σύγκλητο, ενώ διευθυντής του «διορίζεται διά Β. Διατάγματος προκαλουμένου υπό των υπουργών Παιδείας και Εξωτερικών κατόπιν προτάσεως της Ακαδημίας Αθηνών επιστήμων ανεγνωρισμένης αξίας ειδικός εις τας βυζαντινάς ή μεταβυζαντινάς μελέτας».

Τονίζουν, δε, ότι το σχέδιο νόμου καταργεί τον ρόλο της Ακαδημίας Αθηνών να μετέχει και να επιλέγει, κατόπιν διαγωνισμού, διευθυντή και υποτρόφους και να προτείνει στο υπουργείο Εξωτερικών τον κατάλληλο διευθυντή. Η Ακαδημία καλείται να προτείνει κατάλογο τεσσάρων μελών υποψηφίων για την Εποπτική Επιτροπή του Ινστιτούτου «από τους οποίους θα επιλέξει τελικώς έναν ο υπουργός Εξωτερικών. Τέτοια διάταξη δεν υπήρξε ποτέ, από της ιδρύσεως της Ακαδημίας, για καμιά συμμετοχή εκπροσώπου της στην Ελλάδα ή διεθνώς».

Σημαντική περιουσία

Θυμίζουμε, επίσης, ότι το Ινστιτούτο Βενετίας είναι ιδιοκτήτης σημαντικής περιουσίας, η οποία περιήλθε από δωρεά της Ελληνικής Κοινότητος Βενετίας. Πρόκειται για 35 ακίνητα, μεταξύ αυτών αρχιτεκτονικά μνημεία ιδιαίτερης πολιτιστικής σημασίας, όπως ο ναός του Αγίου Γεωργίου, το Μουσείο του Ινστιτούτου και η Φλαγγίνειος Σχολή, 300 εικόνες (3 Παλαιολόγειες,) 250 αντικείμενα και σκεύη λατρείας, το Αρχείο του Ελληνισμού Βενετίας (1498-1953), η συλλογή χειρογράφων.

ΓΙΩΤΑ ΣΥΚΚΑ – Έντυπη kathimerini.

Το κυνήγι των ορθόδοξων στη Βενετία και η ελληνική παρουσία, που επηρέασε τον βενετσιάνικο πολιτισμό, τη μόδα, ακόμη και τις εσωτερικές διαμάχες…

B>

Η δόγισσα Σέλβο έκανε θραύση στην υψηλή κοινωνία της Πόλης των Δόγηδων με το αρωματικό ύδωρ που χρησιμοποιούσε στην τουαλέτα της, τις βαφές των μαλλιών και τα κοσμήματά της. Στην καρδιά του 11ου αιώνα, η  βυζαντινή πριγκίπισσα δεν ήταν η μόνη κυρία που αποτελούσε πρότυπο για τη μόδα στην πόλη της Βενετίας, φέρνοντας από την Κωνσταντινούπολη τον αέρα της ανατολής. Οι δούκες της Βενετίας επιθυμούσαν διακαώς να στείλουν τα παιδιά τους στην Κωνσταντινούπολη και να ενωθούν με επιγαμίες με τη βασιλική οικογένεια.

Εικόνες ανεκτίμητης αξίας στο μουσείο του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας.

 Με αυτόν τον τρόπο αναπτύχθηκαν συγγενικοί δεσμοί ανάμεσα στη Δημοκρατία και την αυτοκρατορία, οι οποίοι ωστόσο δεν απέτρεψαν την άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους το 1204, με πρωταγωνιστή τον Δόγη της Βενετίας. 

Οι σχέσεις όμως παρέμειναν στενές και όταν η Κωνσταντινούπολη έπεσε στα χέρια των Τούρκων το 1453. Τότε, πολλοί Βυζαντινοί βρήκαν καταφύγιο στη Βενετία και δεν περιορίστηκαν στον ρόλο του κατατρεγμένου. Εργάσθηκαν σκληρά  και ανέπτυξαν μια σημαντική παροικία η οποία ήκμασε πολύ πριν από την Αναγέννηση.

 Επιχειρηματίες, έμποροι και λόγιοι είχαν αρχίσει να μεταναστεύουν στη Βενετία από τα μέσα του 14ου αιώνα. Ο Εμμανουήλ Χρυσολωράς, ο Δημήτριος Κυδώνης και αργότερα, στα χρόνια της συνόδου της Φεράρας, ο Πλήθων Γεμιστός και ο Βησσαρίων, δημιούργησαν μια εξέχουσα πνευματική κοινότητα. Κοντά σε αυτούς οι θαλασσοπόροι που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στον στόλο της κραταιάς τότε ναυτικής δύναμης. 

Το κυνήγι της ορθοδοξίας Το 1478 οι Έλληνες της Βενετίας ανέρχονταν σε 5.000 και ο αριθμός τους συνεχώς αυξανόταν. Η θρησκεία τους όμως αντιμετωπίζεται ως απειλή και ήδη από το 1470, το Συμβούλιο των Δέκα, ένα από τα πανίσχυρα πολιτειακά όργανα της καθολικής Βενετίας, κατέταξε τους ορθόδοξους πρόσφυγες στις αιρέσεις κι επέβαλε χρηματική ποινή 100 λιρών στους ιερείς που λειτουργούσαν.

 Οι Έλληνες δεν πτοήθηκαν και κατέφυγαν σε διάφορους χώρους για να ασκήσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Η κοινότητά τους πλήθαινε διαρκώς και το 1498 ιδρύθηκε η «Ελληνική Αδελφότητα». Μόνος περιορισμός από τους Βενετσιάνους ήταν ο αριθμός των ανδρών – μελών να μην υπερβαίνει τους 250. 

Για τις γυναίκες δεν υπήρχε περιορισμός. Παρά τα εμπόδια, η αδελφότητα κατάφερε να μετατρέψει τη Βενετία σε πρωτεύουσα του Ελληνισμού και έφτασε στο σημείο να οργανώσει και στρατιωτική μονάδα, τους «Στρατιότι» (Stradiotti), οι οποίοι εξελίχθηκαν σε ένα σώμα πραιτωριανών, που συμμετείχε στους πολέμους των Ενετών. 

Ο Άγιος Γεώργιος στη Βενετία, με το επιβλητικό κωδωνοστάσιο

Το 1573 εγκαινιάστηκε ο μεγαλοπρεπής ναός του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων που κοσμεί και σήμερα την πόλη των Δόγηδων. Η κατασκευή του διήρκεσε 34 χρόνια και στοίχισε 15 χιλιάδες δουκάτα. 

Θωμάς Φλαγγίνης, ιδρυτής του Φλαγγίνειου  Εκπαιδευτηρίου 1578 – 1648

Λίγα χρόνια αργότερα, το 1593, ιδρύθηκε το περίφημο Φλαγγίνειο Φροντιστήριο, με την προσφορά του Κερκυραίου ευεργέτη Θωμά Φλαγγίνη. Είναι το πρώτο εκπαιδευτήριο του ξενιτεμένου ελληνισμού, στις αίθουσες του οποίου φοίτησαν αρκετοί πνευματικοί άνθρωποι και έμποροι. 

Εκεί εκδόθηκε το 1708 και η ποιητική συλλογή, «Άνθη Ευλαβείας», το πρώτο σπουδαίο ποιητικό έργο μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους το 1669. Οι Έλληνες είχαν τυπογραφεία και πραγματοποίησαν σημαντικές εκδόσεις, όπως η «Βατραχομυομαχία» του Κρητικού Λαόνικου, το «Ψαλτήρι» του Αλέξανδρου Γεωργίου και  το «Μεγάλο Ετοιμολογικό» του  Ζαχαρία Καλλέργη. 

Από αυτούς θα πάρουν τη σκυτάλη στα χρόνια της Αναγέννησης, ο Μάρκος Μουσούρος και ο Ιωάννης Γρηγορόπουλος, βοηθοί του Άλδου Μανούτιου.    

  

Βησσαρίων ο Τραπεζούντιος (1403 -1472) Δεν έγινε ποντίφικας για λίγες ψήφους

Μια από τις κορυφαίες πνευματικές προσωπικότητες ήταν ο Βησσαρίων ο Έλλην (1403 -1472), ο οποίος δώρισε στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη, σπάνια χειρόγραφα και πολύτιμους κώδικες. Προϋπόθεση για τη δωρεά ήταν να αποδοθεί στην Ελλάδα μόλις απελευθερωνόταν από τους Τούρκους! Όπως ανέφερε σε επιστολή του προς τον Δόγη το 1468: «Εις την πόλιν σου συγκεντρώνονται άνθρωποι από όλον σχεδόν τον κόσμο και προπαντός από την Ελλάδα.

 Εγκαταλείποντες την πατρικήν γην, αποβιβάζονται εις την Βενετίαν, όπου η ανάγκη τους κάμνει να εγκατασταθούν και να ζήσουν μεταξύ σας, πιστεύοντες ότι εύρηκαν ένα άλλο σχεδόν Βυζάντιον…» Η παρακμή της Αδελφότητας συμβαδίζει με την παρακμή της Βενετίας, την οποία κατέλαβε το 1797 ο Ναπολέων. 

Με την ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών κλείνει η Φλαγγίνειος Σχολή κι οι περισσότεροι Έλληνες, μετά την επανάσταση, επιστρέφουν στην ελεύθερη πατρίδα. Έμειναν ελάχιστοι, οι οποίοι αφομοιώθηκαν με τα χρόνια στη βενετσιάνικη κοινωνία. Μνημείο της παράδοσης της ελληνικής παροικίας είναι το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών που ιδρύθηκε το 1951 με απόφαση του βασιλιά Παύλου. Το «Campo dei Greci» (ο Περίβολος των Ελλήνων) περιλαμβάνει το κτηριακό συγκρότημα της Φλαγγινείου και τον Άγιο Γεώργιο και φιλοξενεί το μουσείο βυζαντινών και μεταβυζαντινών εικόνων που ανακαινίστηκε το 1999, με σπουδαίες υπογραφές, όπως αυτές του Μιχαήλ Δαμασκηνού του Θεόδωρου Πουλάκι και του Εμμανουήλ Τζάνε. Ανεκτίμητα κειμήλια μιας εποχής κατά την οποία η βυζαντινή κουλτούρα επηρέασε βαθιά τη θαλασσοκράτειρα Βενετία. …ΠΗΓΗ : «Η ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ »

Ναυάγιο με αγάλματα της εποχής του Μ.Κωνσταντίνου βρέθηκε στις Παλαιστινιακές ακτές του Ισραήλ

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ 

Μια τυχαία ανακάλυψη από δύο δύτες στο αρχαίο λιμάνι της Καισαρείας στο Εθνικό Πάρκο Καισάρεια πριν από τις διακοπές του Πάσχα οδήγησε στην εύρεση ενός μεγάλου, θεαματικού και όμορφου αρχαίου θαλάσσιου φορτίου ενός εμπορικού πλοίου που βυθίστηκε κατά την Ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο 1600 χρόνια πριν.
Από τη στιγμή που προέκυψε από τους δύτες Ran Feinstein και Ofer Ra’anan επικοινώνησαν με την Αρχή Αρχαιοτήτων του Ισραήλ και ανέφεραν την ανακάλυψη και την απομάκρυνση πολλών αρχαίων αντικειμένων από τη θάλασσα.

Μια κοινή κατάδυση στην περιοχή, μαζί με ΙΑΑ αρχαιολόγους αποκάλυψαν ότι ένα εκτεταμένο τμήμα του βυθού είχε καθαριστεί από την άμμο και τα ερείπια ενός πλοίου έμειναν ακάλυπτα στο βυθό: άγκυρες από σίδηρο, παραμένουν όπως και τα ξύλινα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή και τη λειτουργία του πλοίου .

Μια υποβρύχια έρευνα διάσωσης διεξήχθη τις τελευταίες εβδομάδες, με τη βοήθεια πολλών δυτών από την Αρχή Αρχαιοτήτων Ισραήλ και εθελοντές με τη χρήση εξοπλισμού προηγμένης τεχνολογίας ανακάλυψε πολλά στοιχεία που ήταν μέρος του φορτίου του πλοίου.

Πολλά από τα εκθέματα είναι χάλκινα και σε μια εξαιρετική κατάσταση διατήρησης: μια λάμπα χάλκινη απεικονίζει την εικόνα του θεού Ήλιου  ένα ειδώλιο της θεάς του φεγγαριού Αρτέμιδος μια λάμπα με την εικόνα του κεφαλιού ενός αφρικανικού σκλάβου, θραύσματα τριών φυσικού μεγέθους  χάλκινων χυτών αγαλμάτων , αντικείμενα διαμορφωμένο σε σχήμα ζώων, όπως μια φάλαινα, χάλκινο βρύση με τη μορφή ενός αγριογούρουνου με ένα κύκνο στο κεφάλι του, κ.λπ. Επιπλέον, θραύσματα από μεγάλα πιθάρια διαπιστώθηκε ότι χρησιμοποιήθηκαν για τη μεταφορά πόσιμου νερού για το πλήρωμα του πλοίου και για τη μεταφορά στη θάλασσα. Μια από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις στην συγκεκριμένη ήταν η ανακάλυψη των δύο μεταλλικά κομμάτια που αποτελείται από χιλιάδες νομίσματα ζυγίζουν 20 κιλά που ήταν με τη μορφή του σκεύους  κεραμικής στο οποίο μεταφέρθηκαν. Αυτή η ανακάλυψη έρχεται ένα χρόνο μετά την έκθεση του θησαυρού των χρυσών νομισμάτων Fatimid από δύτες και την Αρχή Αρχαιοτήτων Ισραήλ, η οποία είναι σήμερα στη διάθεση του για το κοινό στις παρουσιάσεις «ταξίδι στο χρόνο» στο λιμάνι της Καισάρειας.

Σύμφωνα με τον Jacob Sharvit, διευθυντή των Εναλίων Αρχαιολογικών ερευνών που αναφέρει «Αυτά είναι εξαιρετικά και συναρπαστικά ευρήματα, τα οποία εκτός από την εξαιρετική ομορφιά τους, είναι ιστορικής σημασίας.

Ο θεός ήλιος

Ο θεός Διόνυσος

Η θέση και η κατανομή των αρχαίων ευρημάτων στο βυθό της θάλασσας δείχνουν ότι ένα μεγάλο εμπορικό πλοίο μετέφερε φορτίο ανακύκλωσης μετάλλων πλακόστρωτο, το οποίο αντιμετώπισε προφανώς μια θύελλα στην είσοδο του λιμανιού έως ότου έσπασε στο μόλο και τα βράχια «.

Άρτεμις Σελήνη και Ήλιος

Μια προκαταρκτική μελέτη των αγκυρών σιδήρου προτείνει ότι υπήρχε μια προσπάθεια να σταματήσει το σκάφος παρασύρεται πριν φτάσει στην ξηρά ρίχνοντας άγκυρες στη θάλασσα… Ωστόσο, αυτά τα έσπασαν – απόδειξη της δύναμης των κυμάτων και του ανέμου που το πλοίο βρέθηκε .

«Μια θαλάσσια ανακάλυψη , όπως αυτή δεν έχει βρεθεί στο Ισραήλ τα τελευταία τριάντα χρόνια. Μεταλλικά αγάλματα είναι σπάνια αρχαιολογικά ευρήματα, επειδή ήταν προς  τήξη, τα αγάλματα αυτά συνήθως ανακυκλώνονται στην αρχαιότητα.

Ο Αφρικανός  σε λύχνο

Όταν βρίσκουμε χάλκινα αντικείμενα που αυτό συνήθως συμβαίνει στη θάλασσα και  επειδή αυτά τα αγάλματα ναυάγησαν μαζί με το πλοίο, που βυθίστηκε και ως εκ τούτου έχουν «σωθεί» από τη διαδικασία της ανακύκλωσης «και  πρόσθεσε, «Στις πολλές θαλάσσιες ανασκαφές που έχουν διεξαχθεί στην Καισάρεια μόνο πολύ μικρός αριθμός από  χάλκινα αγάλματα έχουν βρεθεί, ενώ στο τρέχον φορτίο είναι θεαματικός ο  πλούτος με τα αγάλματα που βρέθηκαν ότι ήταν στην πόλη και απομακρύνθηκαν για να πάνε για ανακύκλωση  μέσω της θάλασσας.

Η άμμος προστάτευσε τα αγάλματα κατά συνέπεια, είναι σε μια καταπληκτική κατάσταση διατήρησης. – σαν να πετάχτηκαν χθες και όχι από 1.600 χρόνια πριν » Τα νομίσματα που βρέθηκαν να φέρουν την εικόνα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ο οποίος κυβέρνησε τη Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (312-324 μ Χ.) και αργότερα γνωστό ως το Μεγάλο Κωνσταντίνο, κυβερνήτης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (324-337 μ.Χ. ), και του Λικινίου, ενός αυτοκράτορα ο οποίος κυβέρνησε το ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και ήταν αντίπαλος του Κωνσταντίνου, μέχρι την πτώση του σε μια μάχη που διεξάγεται μεταξύ οι δύο κυβερνητών…

Και συνεχίζουν οι αρχαιολόγοι  … «το εύρος των ευρημάτων που ανακτώνται από τη θάλασσα αντανακλά το μεγάλο όγκο των εμπορικών συναλλαγών και την κατάσταση του λιμανιού της Καισαρείας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η οποία ήταν γνωστή ως την περίοδο της οικονομικής και εμπορικής σταθερότητας στον απόηχο της σταθερότητας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πλήρωμα του ναυαγίου ζούσε σε ένα συναρπαστικό κόσμο όσο φορά στην ιστορία που επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την ανθρωπότητα. – την περίοδο κατά την οποία ο Χριστιανισμός ήταν στο δρόμο του για να γίνει η επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ήταν αυτή τη στιγμή που  ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος είχε  σταματήσει την πολιτική της διώκει τους χριστιανούς, και τους πιστούς στην Καισάρεια, καθώς και σε άλλα μέρη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, δόθηκε η νομιμοποίηση να ασκήσουν την πίστη τους μέσα από το περίφημο Διάταγμα των Μεδιολάνων, που εξήγγειλε ο Χριστιανισμός δεν ήταν πια απαγορευμένη  θρησκεία.
Αργότερα, ο Κωνσταντίνος αναγνώρισε τον Χριστιανισμό ως επίσημη θρησκείας του κράτους, και ήταν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του που έγινε η θρησκεία αυτή θεμελιώδης

ΤΟ ΑΠΟΧΕΤΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ,ΟΤΑΝ ΣΤΗΝ ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΥΡΩΠΗ ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΚΑΝ ΤΟΥΑΛΕΤΕΣ

Η εξέδρα…
Ενώ σε πολλές πρωτεύουσες πολιτισμένων λαών έλειπε από τα σπίτια το πιο «αναπόφευκτο» μέρος, η τουαλέτα (εξέδρα ή απόπατος), στα βυζαντινά σπίτια αυτή δεν ήταν σπάνια. Στη βυζαντινή τουαλέτα υπήρχαν πήλινοι σωλήνες για απομάκρυνση των λυμάτων, οι οποίοι έπρεπε να συναντώνται με τους σωλήνες των διπλανών σπιτιών και να σχηματίζουν δίκτυο. Σε περίπτωση βλάβης έπρεπε να επιδιορθώνονται με ευθύνη του ιδιοκτήτη, μέχρι του σημείου που συναντούσαν τους σωλήνες των γειτόνων.

Η καθαριότητα είναι η μισή αρχοντιά
Οι Βυζαντινοί έτρεφαν μεγάλη αγάπη στην καθαριότητα. Σύμφωνα με την άποψη της επίσημης Εκκλησίας, τρία μπάνια την ημέρα ήταν υπερβολικά, ωστόσο τα δύο δεν ήταν ασυνήθιστο φαινόμενο. Όμως, οι κληρικοί που συλλαμβάνονταν να κάνουν δύο λουτρά την ημέρα δέχονταν αυστηρές επιπλήξεις. Οι πλούσιοι είχαν ιδιόκτητα λουτρά, ενώ για όλους τους άλλους υπήρχαν τα δημόσια, τα οποία ωστόσο στεγάζονταν σε επιβλητικά κτίρια, ήταν πολυτελή και παρείχαν όλες τις ανέσεις.
Από την εποχή του Ιουστινιανού, ίσως και πιο πριν, τα δημόσια λουτρά είχαν μπανιέρες σε χωριστά διαμερίσματα, τα οποία βρίσκονταν γύρω από μια μεγάλη κυκλική λίμνη. Το νερό ζεσταινόταν σε μεγάλους λέβητες και διοχετευόταν στους κατάλληλους χώρους μέσα από ένα σύστημα σωληνώσεων, ενώ υπήρχε η δυνατότητα να επιλέξει κάποιος το κρύο μπάνιο ή ακόμα και το ατμόλουτρο.!
Στα δημόσια λουτρά η είσοδος στους άντρες επιτρεπόταν οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, ενώ στις γυναίκες
μόνο το βράδυ.

Νερό και σαπούνι…
Γενικά, οι Βυζαντινοί πρόσεχαν την εικόνα τους και λούζονταν σχετικά συχνά με εξαίρεση τους μοναχούς, που υπέβαλλαν τον εαυτό τους σε στερήσεις. Σύμφωνα με τα «ιατρικά» βιβλία της εποχής, οι Βυζαντινοί τον Γενάρη δεν έπρεπε να κάνουν περισσότερα από τέσσερα λουτρά, τον Μάρτη έξι και τον Απρίλη οκτώ. Ως μέσα καθαρισμού χρησιμοποιούνταν ίνες από σπάρτα ή άλλο λουτρόχορτο και σαπούνι, το οποίο πήραν οι Βυζαντινοί απ’ τους Γάλλους, ή παλαιότερα από νίτρο. Από το σπάρτο προήλθε η λέξη «σπαρτεύω» και από αυτήν το «παστρεύω» (καθαρίζω).
Bain mixtes
Κοινά λουτρά αντρών και γυναικών όπως τα εννοούμε σήμερα, δηλαδή σε ανοικτό χώρο (θάλασσα κλπ), οι βυζαντινοί δεν είχαν. Σε κλειστό χώρο όμως το κοινό λουτρό, ιδιαίτερα κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, δεν ήταν κάτι το ασυνήθιστο, παρά τις διαμαρτυρίες των πατέρων της Εκκλησίας και των συνόδων. Πολλοί λαϊκοί, επίσης, θεωρούσαν σκάνδαλο το να ξεγυμνώνονται σε κοινή θέα όσοι και όσες χρησιμοποιούσαν τα λουτρά. Ωστόσο, στα λουτρά ο επισκέπτης συναντούσε ακόμα και κληρικούς ή ασκητές. Η προσωπική υγιεινή ήταν και παραμένει θέμα πολιτισμού και στο Βυζάντιο το πολιτιστικό επίπεδο ήταν υψηλό.

πηγή: «Η άγνωστη πλευρά του Βυζαντίου. Ιστορικά παράδοξα» εκδόσεις Μεταίχμιο
ΚΑΙ   http://dynati-ellada.gr/

Έρευνα: Η κλιματική αλλαγή τον 6ο και 7ο αιώνα συνέβαλε στην εξασθένιση του Βυζαντίου και στην «άνοδο» Αράβων και Σλάβων

Μία ξαφνική παρατεταμένη -και όχι σύντομη όπως θεωρείτο μέχρι σήμερα- περίοδος κρύου στο βόρειο ημισφαίριο κατά τον 6ο και 7ο αιώνα, μεταξύ 536 και 660 μ.Χ., συνέβαλε σε δραματικές κοινωνικές αναστατώσεις, στην εξασθένηση της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (Βυζαντίου) και στην επέκταση των Αράβων. Αυτό είναι το συμπέρασμα μιας νέας επιστημονικής έρευνας, που για πρώτη φορά ονομάζει αυτή την περίοδο «Μικρή Εποχή των Πάγων της Ύστερης Αρχαιότητας».

Οι ερευνητές του διεθνούς διεπιστημονικού προγράμματος «Past Global Changes-PAGES» (Παρελθούσες Παγκόσμιες Μεταβολές), με επικεφαλής τον δενδροκλιματολόγο Ουλφ Μπίντγκεν του Ελβετικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Ερευνών, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό γεωεπιστημών «Nature Geoscience«, χρησιμοποίησαν της τεχνική της μελέτης δακτυλίων δέντρων από τις Ευρωπαϊκές ‘Αλπεις και τα Όρη Αλτάι (όπου συναντιούνται Ρωσία, Κίνα, Μογγολία και Καζακστάν), για να δείξουν ότι η εν λόγω περίοδος υπήρξε ασυνήθιστα κρύα σε όλη την Ευρώπη και την Ασία, σε σχέση με τα προηγούμενα 2.000 χρόνια.

Η κλιματική αλλαγή αποδίδεται κυρίως σε μια σειρά από μεγάλες
ηφαιστειακές εκρήξεις, που συνέβησαν διαδοχικά κατά τα έτη 536, 540 και 547 μ.Χ. Η μαζική συσσώρευση σωματιδίων στην ατμόσφαιρα μπλόκαρε τις ακτίνες του Ήλιου και έριξε τη θερμοκρασία για δεκαετίες κατά περίπου τέσσερις βαθμούς Κελσίου. Επιπλέον, οι εκρήξεις ηφαιστείων συνέπεσαν με ένα «ηλιακό ελάχιστο», δηλαδή με μια περιοδική μεγάλη μείωση της ηλιακής ακτινοβολίας. Εξαιτίας όλων αυτών, ο Μπίντσεν έκανε λόγο για «την πιο δραματική πτώση της θερμοκρασίας στο βόρειο ημισφαίριο εδώ και 20 αιώνες».

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η ξαφνική ψύχρανση του κλίματος αποτέλεσε ένα σημαντικό -και παραγνωρισμένο μέχρι σήμερα- περιβαλλοντικό παράγοντα, που προκάλεσε μαζική καταστροφή των γεωργικών καλλιεργειών και πείνα σε μεγάλους πληθυσμούς. Παράλληλα, μεταξύ 541 και 543 μ.Χ., η Κωνσταντινούπολη επλήγη από επιδημία πανώλους που σκότωσε εκατομμύρια ανθρώπους.

Το αποτέλεσμα ήταν μια σειρά από έντονες κοινωνικές αναστατώσεις στο εσωτερικό του Βυζαντίου, που το κατέστησαν πιο ευάλωτο στις επιδρομές από τους Σλάβους, αλλά κυρίως από την τότε ανερχόμενη δύναμη, τους Άραβες. Σύμφωνα μάλιστα με τους ερευνητές, την ίδια περίοδο που το Βυζάντιο περνούσε τα πάνδεινα, η Αραβική χερσόνησος δεχόταν τις μεγαλύτερες βροχές των τελευταίων αιώνων, πράγμα που οδήγησε σε άνθηση των γεωργικών καλλιεργειών και γενικότερα στην ανάπτυξη της περιοχής, διευκολύνοντας έτσι τα επεκτατικά και εξισλαμιστικά σχέδια των Αράβων.

Ως μήνυμα για το παρόν και το μέλλον, οι ερευνητές τόνισαν ότι οι ξαφνικές κλιματολογικές μεταβολές, ανά πάσα στιγμή, μπορούν να φέρουν τα πάνω-κάτω σε κοινωνίες και πολιτικά συστήματα.

Η Αγία Σοφία στη Θόλο του «Ελληνικού Κόσμου»

Η Αγία Σοφία στη Θόλο του «Ελληνικού Κόσμου»Από το Σάββατο 19 Δεκεμβρίου 2015

Ένα μνημείο-σύμβολο της μακραίωνης ελληνικής ιστορίας. Μία υπερσύγχρονη Θόλος Εικονικής Πραγματικότητας. Ενδελεχής επιστημονική έρευνα ετών από τα στελέχη και τους επιστημονικούς συνεργάτες του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού.

Τα στοιχεία αυτά συνθέτουν το «σκηνικό» της νέας διαδραστικής παραγωγής «Αγία Σοφία: 1.500 Χρόνια Ιστορίας» που αποτελεί μία πλήρη ψηφιακή αναπαράσταση του ναού της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη
και δημιουργήθηκε ειδικά για το θέατρο εικονικής πραγματικότητας «Θόλος» του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος».

Οι θεατές καλούνται σε ένα μοναδικό ταξίδι ανακάλυψης. Μία μαγευτική ξενάγηση για μικρούς και μεγάλους, στην οποία οι επισκέπτες δεν είναι απλοί παρατηρητές, αλλά συμμετέχουν σε διάφορα σενάρια και περιηγήσεις.

Αναπαρίστανται, με πλήρη λεπτομέρεια, το εσωτερικό του ναού, ο αρχιτεκτονικός του σχεδιασμός, ο γλυπτός και ψηφιδωτός διάκοσμος και, παράλληλα, παρουσιάζονται οι διάφορες φάσεις κατασκευής του μνημείου και σημαντικά ιστορικά, κοινωνικά και οικονομικά στοιχεία της ζωής του Βυζαντίου. Παράλληλα, η νέα διαδραστική παραγωγή δίνει την ευκαιρία στο κοινό να επισκεφθεί τον εμβληματικό αυτό χώρο και να τον παρατηρήσει όπως ήταν στην περίοδο της ακμής του.

Η Αγία Σοφία, σύμβολο πνευματικό και πολιτικό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ένα θαύμα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, επιβίωσε ως τις ημέρες μας παρά τις αντιξοότητες και αποτελεί ένα μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Γνωρίστε το εκπληκτικό αυτό αρχιτεκτονικό και καλλιτεχνικό αριστούργημα μέσα από τη νέα παραγωγή του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού.

Στο εσωτερικό της Θόλου…

Η εικονική περιήγηση ξεκινά με την κατασκευή του μεγάλου ναού μετά την καταστροφή της παλαιότερης βασιλικής της Αγίας Σοφίας, κατά τη Στάση του Νίκα, το 532 μ.Χ. Ο Ιουστινιανός αναθέτει τη μελέτη και την κατασκευή στους αρχιτέκτονες και μαθηματικούς Ανθέμιο και Ισίδωρο. Παρακολουθούμε τον σχεδιασμό και τα τεχνικά προβλήματα που προκύπτουν, καθώς και τις κατασκευαστικές λύσεις που δόθηκαν.

Όταν, λίγα χρόνια αργότερα, ο τρούλος που κατασκεύασαν οι δύο αρχιτέκτονες καταστρέφεται εξαιτίας ενός μεγάλου σεισμού, ο Ιουστινιανός αναθέτει στον Ισίδωρο το νεότερο την κατασκευή ενός ψηλότερου και σταθερότερου τρούλου.

Φτάνοντας στο τέλος της περιόδου της εικονομαχίας, με τη βοήθεια του Πατριάρχη Φωτίου βλέπουμε τις πρώτες ψηφιδωτές εικόνες του ναού και μαθαίνουμε για την «εν Αγία Σοφία Οικουμενική Σύνοδο» του 879 μ.Χ.

Η περιήγηση συνεχίζεται με την παρουσίαση των περίφημων ψηφιδωτών της Αγίας Σοφίας, με αποκορύφωμα το ψηφιδωτό της Δέησης. Η Αγία Σοφία υπέστη πολλά δεινά από τους Σταυροφόρους μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1024 μ.Χ. Τα δεινά αυτά λήγουν το 1261 μ.Χ., όταν ο Μιχαήλ Παλαιολόγος ανακαταλαμβάνει την Πόλη. Παρακολουθούμε τη στέψη του Μιχαήλ ως αυτοκράτορα στην Αγία Σοφία και την προσπάθειά του για την ανόρθωση της αυτοκρατορίας μετά την εκδίωξη των Λατίνων από την Πόλη.

Πληροφορίες

Διάρκεια: 45΄. Εισιτήρια: 9 ευρώ ενηλίκων και 7 ευρώ παιδικό. Για πληροφορίες σχετικά με τις μέρες και ώρες προβολής: http://www.hellenic-cosmos.gr

Προπώληση εισιτηρίων: Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», Πειραιώς 254, Ταύρος, Τηλ.: 212 254 0000.–  εκ του http://www.archaiologia.gr/

Σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα στην αρχαία αθηναϊκή Αγορά της Ρωμαϊκής περιόδου και στον Κεραμεικό

Δύο σημαντικές ανακαλύψεις αρχαιολογικού περιεχομένου έφεραν στο φως οι ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού, αλλά και στο εσωτερικό του Ωρολογίου του Ανδρονίκου Κυρρήστου («Αέρηδες»).

Στο χείλος του πηγαδιού διακρίνεται η επαναλαμβανόμενη επίκληση προς τον Απόλλωνα: «ΕΛΘΕ ΜΟΙ Ω ΠΑΙΑΝ ΦΕΡΩΝ ΤΟ ΜΑΝΤΕΙΟΝ ΑΛΗΘΕC»

Ιερό του Απόλλωνα

Η πρώτη αφορά το στόμιο ενός πηγαδιού με επιγραφή που απευθύνει επίκληση προς τον θεό Απόλλωνα. Την ανασκαφή πραγματοποιεί το Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στο «Εκατείον», στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού, υπό τη διεύθυνση της Δρος Jutta Stroszeck και την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών. Το εύρημα απέδειξε τη σπουδαιότητα της λατρείας που λάμβανε χώρα στο ιερό, αλλά έδωσε στοιχεία και για την ιστορία της αρχαίας λατρείας στην Αθήνα της Ρωμαϊκής Εποχής.
Η ανακάλυψη έγινε με την απομάκρυνση ανεστραμμένης μαρμάρινης ληκύθου («ομφαλού») που βρισκόταν
ενσφηνωμένη στο στόμιο φρέατος στην αυλή του ιερού τεμένους του «Εκατείου» / ιερού Αρτέμιδος Σωτείρας. Τότε αποκαλύφθηκε το στόμιο ενός πηγαδιού, επενδεδυμένου εσωτερικά με δακτυλίους από πήλινες ημικυλινδρικές κεραμίδες με μηνοειδείς εγκοπές. Στο εσωτερικό κάθε ενός εκ των δακτυλίων, στο ανώτερο τμήμα, είναι χαραγμένο περιμετρικά, δεξιόστροφα, με κεφαλαιογράμματη γραφή η εξής επιγραφή:

«ΕΛΘΕ ΜΟΙ Ω ΠΑΙΑΝ ΦΕΡΩΝ ΤΟ ΜΑΝΤΕΙΟΝ ΑΛΗΘΕC»

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους ο τύπος των γραμμάτων τα τοποθετεί στους πρώιμους ρωμαϊκούς χρόνους και η επιγραφή συνιστά επαναλαμβανόμενη επίκληση προς το θεό Απόλλωνα. Πρόκειται για επίκληση προς τον θεό να αποκαλύψει στους πιστούς αληθείς προβλέψεις για τα μελλούμενα. Πιθανότατα η επίκληση γινόταν στο πλαίσιο κάποιου τελετουργικού, πιθανότατα υδρομαντείας συνδεδεμένης με το φρέαρ στο ιερό.

«Εκατείον», άποψη του στομίου του φρέατος.

Από το εύρημα εκτιμάται ότι στη συγκεκριμένη θέση βρισκόταν το πρώτο και μοναδικό μαντείο Απόλλωνος στην Αθήνα, και επιβεβαιώνει τη λατρεία του θεού μαζί με την αδελφή του Άρτεμη, αποκαθιστώντας την ορθή ερμηνεία του χώρου ως τεμένους, που στο τέλος του 19ου αι. είχε αποδοθεί από τον Κ. Μυλωνά και σε μια τρίτη θεότητα, την Εκάτη. Το ιερό βρίσκεται κοντά στο μουσείο, νότια της περίφημης ταφικής οδού.

Από το 2012 πραγματοποιούνται στην περιοχή δύο ερευνητικά προγράμματα σχετικά με τις λατρευτικές εγκαταστάσεις και τα ιερά, και τη διαχείριση των υδάτων κατά την αρχαιότητα. Στο φως έως σήμερα είχαν έρθει τρία πηγάδια και η λατρευτική κατασκευή με τη μορφή ομφαλού. Πλέον, με την ανακάλυψη φέτος περισσότερων από 20 επιγραφών με το ίδιο περιεχόμενο, ο χώρος μπορεί πλέον να ταυτιστεί με μαντείο, όπου υπήρχε ιερό πηγάδι αφιερωμένο στον Απόλλωνα Παιάνα (ως «αρωγό», τον οποίο επικαλούνταν κυρίως σε περίπτωση ασθένειας).

Χριστιανική τοιχογραφία στους Αέρηδες

Ωρολόγιον Ανδρονίκου Κυρρήστου, άποψη από Βορρά.

Το δεύτερο σπουδαίο εύρημα των αρχαιολόγων αποκαλύφθηκε στο Ωρολόγιο του Ανδρονίκου Κυρρήστου, που όλοι γνωρίζουμε ως «Πύργο των Ανέμων» ή «Αέρηδες», μνημείο του 2ου αι. π.Χ. Κατά τις εργασίες συντήρησης, που περιλαμβάνουν μεταξύ των άλλων την απομάκρυνση σαθρών επιχρισμάτων της ύστερης οθωμανικής εποχής, στο εσωτερικό του μνημείου, αποκαλύφθηκαν πρόσφατα, για πρώτη φορά σπαράγματα τοιχογραφίας με χριστιανικό περιεχόμενο.

Τα τμήματα της τοιχογραφίας επιβεβαιώνουν πλήρως την επαναλαμβανόμενη χρήση του μνημείου έως και τους βυζαντινούς χρόνους

Ωρολόγιον Ανδρονίκου Κυρρήστου, άποψη του εσωτερικού του μνημείου και τη ζώνης της τοιχογραφίας.

Αν και ακόμη δεν μπορεί να γίνει ακριβής χρονολόγηση, καθώς δεν έχουν αποκαλυφθεί πλήρως, τα τμήματα της τοιχογραφίας επιβεβαιώνουν και τεκμηριώνουν πλήρως την επαναλαμβανόμενη χρήση του μνημείου. Είναι πιθανό να συνδέονται με παλαιότερα ευρήματα, όπως οι εγχάρακτοι σταυροί στις εσωτερικές και στις εξωτερικές του επιφάνειες και οι χριστιανικές ταφές κοντά στη βόρεια θύρα του Ωρολογίου, που ορισμένοι μελετητές είχαν αποδώσει στη λατρευτική χρήση του μνημείου κατά τους βυζαντινούς χρόνους.

Πάντως, το συγκεκριμένο εύρημα αναδεικνύει την κατά περιόδους χρήση του Ωρολογίου από την ανέγερσή του, έως και την απελευθέρωση της πόλης της Αθήνας από τους Οθωμανούς, γεγονός που πιθανότατα συνέβαλε και στην εξαιρετική κατάσταση διατήρησης του μνημείου. Εκ του – ΥΠ.ΠΟ. 

Νέα ευρήματα στην ανασκαφή τού κάστρου Βελίκας

Ως σημαντικό μνημείο, θρησκευτικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής αναδεικνύουν την εκκλησία του κάστρου Βελίκας, 

Δήμου Αγιάς, τα ευρήματα και της πέμπτης ανασκαφικής περιόδου, που διεξήχθη φέτος, στο πλαίσιο του πενταετούς ερευνητικού προγράμματος το οποίο εγκρίθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού μεταξύ της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λάρισας και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας – Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. 

Ολοκληρώθηκε η έρευνα της εκκλησίας, που είναι μια τρίκλιτη βασιλική του 6ου αιώνα και συνεχίστηκε η αποκάλυψη στα κτίρια του άμεσου περιβάλλοντος χώρου της. Τα έξοδα της πανεπιστημιακής αποστολής κάλυψε ο Δήμος Αγιάς, ενώ την ευθύνη του προγράμματος είχαν ο καθηγητής Αρχαιολογίας κ. Γιάννης Βαραλής και η αρχαιολόγος κυρία Σταυρούλα Σδρόλια.

Σημαντικά αποτελέσματα προέκυψαν στη λεγόμενη «οικία του ιερέα» στη νότια πλευρά, όπου είχε βρεθεί πέρυσι ποτήριο Θείας Κοινωνίας και φιαλίδιο μύρου. Φέτος, εκτός της άφθονης κεραμικής του 6ου αι. μ.Χ., βρέθηκε χάλκινος μικρός δίσκος, υαλόλιθος, του χαρακτηριστικού τύπου για διακόσμηση πολυτελών κιβωτιδίων και αρκετά Ιουστινιάνεια νομίσματα κοπής Θεσσαλονίκης, που πιστοποιούν ότι το κάστρο ανήκε στη σφαίρα επιρροής της Θεσσαλονίκης, από την οποία εξαρτώνταν και η φρουρά.

Επίσης, αποκαλύφθηκαν για πρώτη φορά τα βόρεια προσκτίσματα του ναού, που καταλαμβάνουν όλο το μήκος εξωτερικά του βορείου κλίτους και ο ρόλος τους τελεί υπό έρευνα.
Τα κινητά ευρήματα, όπως και των άλλων ανασκαμμένων κτιρίων του κάστρου, που πρόσφατα αναδείχθηκαν μέσω του ΕΣΠΑ, πιστοποιούν για πρώτη φορά τις εμπορικές σχέσεις της περιοχής με πολλά κέντρα του Αιγαίου και της Μαύρης Θάλασσας. Στις σχέσεις αυτές κεντρικό ρόλο διαδραμάτιζε η διακίνηση ελαιολάδου, που έφθανε μέχρι τα σύνορα του Δούναβη για την τροφοδοσία του στρατού.

Νέο τεράστιο ελληνικό ψηφιδωτό του 5ου αιώνα ανακαλύφθηκε στα Άδανα

Ελληνικό ψηφιδωτό πάτωμα βυζαντινής εποχής διαστάσεων 120 τετραγωνικών μέτρων ανακαλύφθηκε σε αρχαιολογικό χώρο στην επαρχία των Αδάνων στη νότια Μικρά Ασία.

Το ψηφιδωτό χρονολογείται στο 5ο με 6ο αιώνα και περιέχει στίχους του Ευαγγελίου στην ελληνική γλώσσα, παραστάσεις διαφόρων ζώων που βιώνουν ειρηνικά μαζί.
Συγκεκριμένα το ψηφιδωτό απεικονίζει 16 άγρια και οικόσιτα ζώα, όπως λύκο, πρόβατα, λεοπάρδαλη, γίδα, ταύρο, λιοντάρι και ένα φίδι που φαίνονται να ζουν ειρηνικά και να κάθονται το ένα πλάι στο άλλο.

Στο ψηφιδωτό υπάρχουν στίχοι από την Παλαιά Διαθήκη, απόσπασμα από τον Ησαΐα :
«τότε λύκοι καὶ ἄρνες βοσκηθήσονται ἅμα, καὶ λέων ὡς βοῦς φάγεται ἄχυρα, ὄφις δὲ γῆν ὡς ἄρτον· οὐκ ἀδικήσουσιν οὐδὲ μὴ λυμανοῦνται ἐπὶ τῷ ὄρει τῷ ἁγίῳ μου, λέγει Κύριος».

Το ψηφιδωτό, 15 μέτρων μήκος και 8 πλάτος ανακαλύφθηκε πρόσφατα σε αρχαιολογικό χώρο που βρίσκεται σε οικόπεδο ιδιώτη, όπου διενεργεί έρευνα το υπουργείο Πολιτισμού της Τουρκίας από κοινού με το Μουσείο των Αδάνων, στη συνοικία Sarıçam της πόλης.
Το ψηφιδωτό θα μεταφερθεί στο τμήμα εργαστηρίου των Αδάνων σε μια έκταση 10 χιλιάδων τ.μ. για περαιτέρω μελέτη και μετά την αποκατάστασή του θα εκτεθεί στο νέο μουσείο της πόλης. ΠΗΓΗ:http://www. mikres-ekdoseis.gr

Το ναυάγιο ενός μεγάλου βυζαντινού πλοίου εντοπίστηκε από δύτες στην Ταυρίδα (Κριμαία)

Το ναυάγιο ενός μεγάλου βυζαντινού πλοίου, που ανάγεται στον 10 αιώνα και είναι γεμάτο με αμφορείς, εντοπίστηκε από δύτες ανοιχτά της Σεβαστούπολης, στην Κριμαία ανακοίνωσε σήμερα, ο επικεφαλής της ρωσικής υποβρύχιας αποστολής.

«Μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για μια μοναδική ανακάλυψη» ανέφερε ο ιστορικός Βίκτορ Λεμπεντίσκι, επικεφαλής της αποστολής που οδήγησε στην ανακάλυψη του ναυαγίου, σε βάθος 82 μέτρων, στο βυθό της Μαύρης Θάλασσας.

Σύμφωνα με τις πρώτες ενδείξεις, το πλοίο

ενδέχεται να βυθίστηκε μετά τη σύγκρουσή του με ένα άλλο πλοίο που μπορεί επίσης να βρίσκεται και αυτό στον βυθό της θάλασσας. Το ναυάγιο είναι γεμάτο με αμφορείς που χρονολογούνται από τον 10ο ή 11ο αιώνα μ.Χ.

Ναυάγιο βυζαντινού πλοίου, γεμάτο αμφορείς, εντοπίστηκε στη Μαύρη Θάλασσα  Το ναυάγιο ενός μεγάλου βυζαντινού πλοίου, που ανάγεται στον 10 αιώνα και είναι γεμάτο με αμφορείς, εντοπίστηκε από δύτες στα ανοιχτά της Σεβαστούπολης, στην Κριμαία, όπως ανακοίνωσε σήμερα ο επικεφαλής της ρωσικής υποβρύχιας αποστολής.

Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν επίσης ότι ίσως να πρόκειται για το μεγαλύτερο βυζαντινό πλοίο που έχει ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα.

«Στόχος μας σήμερα είναι να το συντηρήσουμε και να το προστατεύσουμε από τους αρχαιοκάπηλους» είπε ο Ρομάν Ντουνάγιερ, ο διευθυντής του καταδυτικού ομίλου που συμμετείχε στις έρευνες.

Το ναυάγιο θα βοηθήσει τους ιστορικούς να καταλάβουν καλύτερα τους εμπορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς που διατηρούσαν την εποχή εκείνη οι χώρες που βρέχονταν από τη Μαύρη Θάλασσα καθώς και την οργάνωση του εμπορικού ναυτικού του Βυζαντίου.